كبك چوكار در لهجه هاي مختلف فارسي به آن خاسه كو، زرج، ژرژ، كو، كوک مي گويند. اين پرنده در شرايط پرورشي عموما 400 تا 088 گرم وزن دارد. در شرايط طبيعي وزن كبك نر بالغ )سويه ايراني( از 510 تا 088 گرم و وزن كبك ماده بالغ از 058 تا 008 گرم متغير است. اندازه اين پرنده 31 تا 35 سانتيمتر مي باشد كه اندازه پرنده نر بزرگ تر است .تركيب پرها در هر دو جنس نر و ماده يكسان است. رنگ اين پرنده قهوه اي مايل به خاكستري در باالي بدن و زرد كمرنگ در قسمت شكم است. يك خط سياه از قسمت جلوي سر آغاز شده و پس از انشعاب و عبور از چشم ها و گردن، در قسمت باالي سينه تمام شده و سر وسينه خاكستري پرنده را از قسمت سفيد رنگ گلو جدا مي كند. پهلوي پرنده با تركيبي از رنگ سياه و شاه بلوطي متمايل به سفيد پوشانيده شده است و پرهاي انتهايي بال به رنگ شاه بلوطي هستند. منقار، لبه پلك ها، ساق و پاهاي كبك بومي ايران به رنگ صورتي تا قرمز سير هستند. وجود يك سيخك كوچك در قوزک پا معموال از مشخصات جنس نر اين پرنده است. كبك هاي نابالغ به رنگ قهوه اي و خاكستري هستند. البته رنگ كبك ها در زيست گاه هاي طبيعي بسته به موقعيت جغرافيايي منطقه ممكن است دچار تغييرات اندكي شود. اين پرنده زيست گاه خود را در مناطق ناهموار و سخت، دره ها با درختان پراكنده و در مناطق كوهستاني انتخاب مي نمايند. معموال 0 تا 5 پرنده با هم ديده مي شوند ولي در پاييز در دسته هاي 58 تايي نيز مشاهده مي شوند. غذاي اين پرنده را درشرايط طبيعي شامل علف ها و دانه هاي آن ها، برگ گياهان و حشرات تشكيل مي دهند. هم زمان با تغذيه، مقدار زيادي سنگ ريزه نيز مي بلعد .فصل آشيانه سازي برحسب ارتفاع منطقه جغرافيايي متغير است ولي معموال بين ارديبهشت و تيرماه بوده و گاهي تا اواسط تابستان طول مي كشد. آشيانه خيلي ساده و روي زمين زير يك صخره يا درختچه و در پناه توده اي از گياهان بنا مي گردد. كبك ها در هنگام صبح و بعد از ظهر در روي زمين به چرا مشغولند، آنها مهاجرت نمي كنند و جابه جايي هاي فصلي آن ها فقط در ارتفاع است. پرواز كبك در هنگام احساس خطر انجام مي شود و به مسافت هاي كوتاه و در سراشيبي محدود است. كبك ها در هنگام شب زير بوته ها و داخل صخره ها به سر مي برند و نرها به طور فعال از قلمرو خود دفاع مي كنندكبك ها در حالت هاي گوناگون از صداهاي مختلف استفاده مي كنند كه به سه دسته تقسيم مي شوند: هشتاري، جنگي و جنسي. بيشترين صدايي كه از كبك شنيده مي شود آواي Chuck ،Chuck... ،است كه از هر دو جنس نر و ماده بر مي آيد. در هنگام احساس خطر، به سرعت به سوي حاشيه بااليي كوهستان مي دود. پروازي پر سرو صدا دارد و پرنده اي اجتماعي است. صدا: صداي پرنده نر بلند و سريع، شبيه ))كا- كا- كاكا- كاكا، Ka-Ka-Kaka ))شنيده مي شود. زيست گاه: اين پرنده همواره در دامنه هاي كوهستان و مناطق شيب دار صخره اي و سنگالخي به سر مي برد. در ايران بومي است و در خيلي از مناطق يافت مي شود. حفاظت: شكار و برداشت اين پرنده بايد تحت كنترل كامل قرار گيرد . كبك چوكار بيشتر در خاورميانه و ايران يافت ميشود و داراي پاهاي كوتاه و نوک كوتاه ميباشد. نوع نر آن داراي طوق پررنگتر و ضخيمتر نسبت به نوع ماده است. همچنين نر آن بر روي پاي خود برآمدگي بزرگتري نسبت به نوع ماده دارد. جنس نر داراي آواز خوش و نسبتاً بلند است كه در فصل جفت گيري بلندتر ميشود. قد پرنده حدود 35 سانتي متر و تغذيه آن در طبيعت دانه گياه و حشرات و در سيستم صنعتي از كنسانتره فرموله شده است. تعداد تخمهاي پرنده ماده به 08 عدد در سال ميرسد. وزن پرنده نر حدود 558 گرم و ماده 588 گرم است.

محلي را كه كبك ها در آن پرورش مي يابند اصطالحاً جايگاه مي گويند. جايگاه پرورش كبك مي بايستي از نوع پرورش تبعيت كند بدين معني كه جايگاه پرورش كبك گوشتي باجايگاه پرورش كبك تخم گذار و سالن هايي كه به صورت قفسي تجهيز شده اند تفاوت محسوسي دارد كه در جاي خود تشريح خواهند شد ولي قبل از هر چيز اشاره و تاكيد بر چند نكته ضروري است. اول اينكه كبك ها پرندگاني عادت پذير هستند و خود را با شرايط مختلف وفق مي دهند ولي با اين حال مي بايستي حداقل امكانات را براي آنها فراهم نمود. دوم اينكه قبل از ساخت جايگاه براي كبك مي بايست ضوابط نظام دامپروري كشور كه حدود ، فواصل و شرايط سالن هاي پرورش ماكيان را مشخص مي كند در نظر گرفت. بدين معني كه مي بايستي از سازمان جهاد كشاورزي استان مربوطه پروانه تاسيس اخذ نمود. بنابراين قبل از تهيه زمين براي ايجاد مزرعه پرورش كبك، بهتر است به واحد صدور پروانه معاونت امور دام سازمان جهاد كشاورزي استان مراجعه نموده و با كارشناسان آن واحد مذاكره و محل و موقعيت زمين را به اطالع آنها برسانيد تا با در نظر گرفتن ضوابط نظام دامپروري كشور، اقدامات الزم انجام شود.ضمن آنكه بعد از دريافت موافقت اصولي؛ ادارات دامپزشكي، محيط زيست، ميراث فرهنگي، امور اراضي و ... مي بايستي درخصوص بالمانع بودن ايجاد واحد پرورشي كبك اعالم نظر نمايند. در هر صورت براي ايجاد يك مزرعه پرورش كبك توجه به موارد زير ضروري است: 1 -زمين محل احداث جايگاه پرورش كبك مي بايستي حداقل 1888 متر با مزارع پرورش ماكيان در اطراف، فاصله داشته و از مناطق مسكوني دور بوده و جاده هاي ارتباطي كوتاه و مناسبي داشته باشد. 4 -بهتر است زمين مزبور در جهت دريافت باد از سمت مزارع ديگر پرورش طيور و كارخانه هاي آالينده نباشد. 3 -بهتر است زمين محل احداث جايگاه در مناطق پست و در معرض سيل و طوفان و بادهاي تند نباشد. 0 -آب مورد استفاده مي بايستي از نقطه نظر شوري و امالح مورد توجه قرار گرفته و هم چنين موانع غير بهداشتي نيز نداشته باشد. 5 -كف سالن هاي محل پرورش مي بايستي حداقل 08 تا 58 سانتيمتر بلندتر از سطح زمين اطراف بوده و شيب مناسب)حداقل 3 درصد( داشته باشد تا در صورت شستشو، آب هاي آلوده امكان خروج از سالن را داشته باشند. 0 -ديوارها و كف سالن به صورت اصولي عايق كاري شوند تا امكان تبادالت گرما و سرماي ناخواسته در فصول مختلف سال از بين برود. 1 -سالن ها شرقي غربي ساخته شوند بدين معني كه يك طول سالن به سمت جنوب و طول ديگر به سمت شمال باشد تا امكان دريافت نور خورشيد با هدف از بين بردن ميكروب هاي احتمالي را داشته باشد. يك روش قديمي با هدف پرورش كبك مولد، نگه داري اين پرنده در سالن هايي است كه متصل به اتاق پرواز با كف توري)سيمي( هستند. در اين روش، كبك ها به بيماريهاي سر سياه، كوكسيديوز، كرم هاي چينه دان و روده آلوده نمي شوند .اتاق هاي پرواز مي تواند از بعد از جوجه كشي مورد استفاده قرار گيرند. در واقع جوجه ها از دو هفتگي در اتاق هاي پرواز قرارمي گيرند. اندازه اتاق هاي پرواز را مي توان تغيير داد اما بايد به اندازه كافي بزرگ باشد و امكان پرواز در آن وجود داشته باشد. اندازه اتاق پرواز مي تواند به عرض حدود 5.3 و طول 40 متر باشد. چشمه هاي توري كف معموالً حدود 5.4 سانتيمتر است. هر كبك 50 سانتيمتر مربع فضا در اتاق پرواز نياز دارد. پرورش كبك در قفس هاي ثابت نيز محقق مي شود. بدين منظور قفس هايي با اندازه هر قفس 5.1 در 1.8 متر و با ارتفاع حدود 0.8 متر پيشنهاد شده است. تقريباً 45 پرنده در هر واحد تا سن 10 هفتگي نگه داري مي شوند. شيب كف هر واحد 18 درصد در نظر گرفته مي شود. يك منبع آب اتوماتيك در بيرون قفس نصب مي شود و آب تازه و خنك براي پرندگان مهيا مي گردد. سيني هاي فلزي زير توري كف قفس را مي توان به راحتي تميز كرد.

1 -دو روز قبل از جوجه درآوري مادر مصنوي را روشن كنيد. المپ گرم كننده مادون قرمز يا مادر مصنوعي تشعشعي بايد طوري تنظيم شود كه حدود 08 تا 15 سانتيمتر باالتر از كف قرار گرفته و نور مناسب براي همة جوجهها در حلقه حفاظتي تأمين شود. مادر مصنوعي را مكرراً بررسي كنيد تا دماي مناسب 35 تا 30 درجه سانتيگراد در لبه گرم كننده و در 5.4 سانتيمتري باالي كف موجود باشد. 4 -حلقه اطراف مادر مصنوعي را طوري تنظيم كنيد كه كوران هوا را كاهش دهد و جوجهها را از تجمع يا سرگردان شدن دور منبع گرما حفظ كند. يك حلقه با ارتفاع 05 سانتيمتري از چوب، كارتن يا فلز در اطراف مادر مصنوعي عموماً استفاده ميشود. حلقه بايد به اندازه كافي بزرگ باشد با قطر 1-0 متر بطوري كه جوجهها بتوانند از گرماي اضافي مادر مصنوعي دوري كنند و با قرار دادن مقوا گوشههاي زاويهدار را از بين ببريد كه اين امر از تجمع جوجهها در گوشهها جلوگيري ميكند. دانخوريهاي استوانهاي آويزان دستي يا اتوماتيك بعد از اينكه جوجهها به سن يك هفتهاي رسيدند قابل استفاده هستند. 3 -مجدداً دماي مادر را بررسي كنيد. 4 -يك روز قبل از جوجه آوري دانخوريها و آبخوريها را پر كنيد و آنها را بطور يكنواخت در اطراف مادر قرار دهيد. حداقل سه دانخوري كوچك و سه آبخوري مخزني كوچك بايد استفاده شود. ارتفاع آب در منبع آبخوري براي جوجههاي در مرحله شروع بايد خيلي كم باشد، ترجيحاً از شيشههاي يك ليتري كه مخصوص پرورش كبك ساخته شده است استفاده شود. اگر از آبخوري مخزني استفاده ميكنيد در كف آن سنگ يا سنگريزه قرار دهيد تا از رفتن جوجهها به داخل آن و غرق شدن آنها جلوگيري شود.كبكهاي مسنتر ميتوانند از آبخوريهاي مخزني كه براي جوجه مرغها طراحي شده است استفاده كنند. قبل از اينكه جوجهها از آب آبخوري استفاده كنند بايد اجازه دهيد دماي آب موجود در آن به دماي سالن برسد. آبخوري ها بايد به اندازه كافي از مادر فاصله داشته باشند تا از گرم شدن زياد آب جلوگيري شود. 3 -جوجهها را به خوردن غذاي اضافي وادار كنيد. جيرة شروع كننده بايد روي كاغذهاي زبر يا سيني دانخوري و يا در پوست تخم كبك تازه متولد شده قرار گيرد. از كاغذ نرم يا هرگونه مواد ليز و نرم كه باعث سرخوردن جوجه ها و در نتيجه پيچش پاي آنها بشود استفاده نكنيد. هفته اول 1 -چندين بار در روز وضعيت مرگ و مير گله را بازرسي كنيد. بيماري، استرس، كاركرد نامناسب دستگاه مادر و ديگر شرايط ميتوانند موجب تلفات جوجهها شوند. حرارت دستگاه بايد روي 30 درجه سانتيگراد تنظيم شود. 4 -عالئم راحتي پرندگان را مشاهده كنيد. اگر آنها زير دستگاه مادر جمع ميشوند دما خيلي پايين است. اگر جوجه ها اطراف دستگاه مادر پخش ميشوند به اين معني است كه دما خيلي باال است. شرايط مطلوب زماني است كه جوجهها در اطراف مادر يكنواخت پخش شوند. 3 -بعد از روز پنجم در مناطق داراي آب و هواي معتدل و يا روز هشتم در مناطق سرد سير حفاظ دور مادر برداشته ميشود. جوجه كبكها معموالً قادرند از روز نهم از روي حفاظ دور دستگاه پرواز كنند. 0 -دانخوريها و آبخوريها را بصورت روزانه و يا در صورت بيشتر تميز و پر كنيد. بتدريج دانخوريها و آبخوريها را با انواع بزرگترشان جايگزين كنيد .شروع اين كار در پنجمين و ششمين روز است. در اولين هفته، تعدادي از دانخوريها و آبخوريها را در ارتفاع باالتر از 5 الي 1 سانتيمتر با سيمهايي كه بشقابها را پوشانده قرار دهيد. همه بشقابها بايد در پايان هفته دوم استفاده شوند. 5 -جوجه هاي مرده را سريعاً خارج كنيد. 0 -اضافه كردن محلول ويتامين به آب جوجههاي تازه متولد شده در طول هفته اول پرورش مفيد ميباشد. هفته دوم 1 -دماي مادر را به 35 درجه سانتيگراد كاهش دهيد. 4 -دانخوريها و آبخوريهاي كوچك را به تدريج جايگزين كنيد. هرگز اجازه ندهيد آنها در منطقه مادر خالي باقي بمانند. بعد از اينكه جوجهها به سن يك هفتگي رسيدند ميتوانند از دانخوري هاي استوانهاي آويزان دستي يا اتوماتيك استفاده كنند. اگر دانخوريهاي آويزان استفاده ميشود ٬ سطح باالي سيني بايد همسطح پشت جوجهها باشد. 3 -دانخوريها وآبخوري ها حداقل يكبار در روز تميز شوند. هفته سوم، چهارم و پنجم دماي مادر را به ازاء هر هفته 0/1 درجه سانتيگراد كاهش دهيد تا اينكه دما به 41 درجه سانتيگراد برسد. به تميز كردن و پر كردن مجدداً دانخوريها و آبخوري بطور روزانه ادامه دهيد. تا جايي كه امكان دارد تهويه را بهتر كنيد بطوري كه دماي مناسب در سالن ايجاد شده و از كوران هوا نيز جلوگيري شود. هفته ششم جوجهها را به پنهاي رشد انتقال دهيد. در صورت نياز آنها را نوک چيني كنيد. جيره را عوض كرده و به جيره رشد تغيير دهيد.