ورم پستان بطور كلی به التهاب غده پستانی، فارغ از دلیل بوجود آورنده آن اتالق میشود. ورم پستان بوسیله تغییرات فیزيكی، شیمیايی و به طور معمول باكتريايی در شیر و همچنین تغییرات آسیب شناسی در غده پستانی مشخص می- گردد. تشخیص زود هنگام و درمان سريع جهت محدود كردن آسیب بافتی و كاهش تولید شیر حائز اهمیت است. با اين حال از آنجايی كه درمان اغلب بینتیجه است بايستی هدف اصلی پیشگیری از ورم پستان و كنترل آن باشد.

معاینه اختصاصي و بالیني غدد پستاني

1 -مشاهده و مالمسه كردن

2 -مقايسه تقارن دو نیمه پستان

3 -درجه حرارت

4 -تورم

5 -وجود توده

6 -میزان فیبروزه شدن

7 -جراحات سرپستانک و بدنه غده پستانی

8 -غدد لنفاوی مغابنی سطحی

دالیل ایجاد ورم پستان كارتیههای پستانی در موارد زير عفونی میشود:

1 -سرپستانکها در معرض عامل پاتوژن قرار بگیرند،

2 -عوامل بیماريزا به مجرای سرپستانک نفوذ كنند،

3 -عفونت در داخل غده شیری جايگزين شده باشد.

امروزه ورم پستان جز سه بیماری است که در گله ها ضررهای اقتصادی فراوانی به بار می آورد. ورم پستان در تمام پستان داران وجود دارد اما به دلیل استرس شیردوشی که به گاو وارد می شود، این بیماری بیشتر در گاو مطرح می باشدضررهای اقتصادی ناشی از ورم پستان تنها مربوط به هزینه های درمانی و دامپزشکی، کاهش تولید شیر و بیرون ریختن شیر به دلیل آنتی بیوتیک درمانی نبوده بلکه حذف دام مبتال می تواند ضرر اقتصادی بزرگی محسوب شود. ورم پستان به التهاب بافت پارانشیم غدد پستانی گفته می شود که باعث تغییرات مرضی در غدد پستانی و تغییرات فیزیکی و شیمیایی در شیر می شود. تغییر رنگ شیر، لخته در شیر،افزایش سلول های بدنی و گلوبول های سفید در شیر، تغییرات بافت پارانشیم غدد پستانی که با مالمسه قابل تشخیص است ازتغییرات پاتولوژیک ورم پستان هستند. مهمترین تغییراتیکه در شیر ایجاد میشود عبارت است از: تغییر رنگ و وجود لخته و پیدایش تعداد زیادى لوکوسیت ) گلبول سفید(با عال ئم تورم و گرمى ودرد وسفت شدن غده پستانى که بوسیله آزمایش ظاهرى شیر میتوان آ نها راتشخیص داد . موارد زیادى از ورم پستانها را بسهولت نمیتوان مشخص کرد بطوریکه داراى نشانیهاى درمانگاهى نیستند )ورم پستان مخفى( دراین نوع ورم پستانها به آزمایش غیر مستقیم یعنى شمارش گلبولهاى سفید متوسل میشوند عوامل ایجاد ورم پستان عوامل مستعد کننده الف-جراحاتیکه در سر پستانها یا پستان ایجاد میشود ب- روش نگهدارى )مدیریت بهداشت جایگاه .مدیریت بهداشت شیر دوشى( پ-حساسیت مربوط به توارث ت-روش تغذیه عوامل بیماری زا استرپتوکوک ها مثل استرپتوکوک آگاالکتیه استرپتوکوک اوبریس ودیسگاالکتیه وفکالیس وپنومونیه استافیلوکوک ها اورئوس کلى فرمها اشرشیا کلى اسفروفوروس نکروفوروس یا فزى فرمها کورینه باکتریها پیو ژنس وبویس سودو موناس ها مایکو باکتریوم توبر کولوسیس میکو پالسما آگاالکتیه واریته بویس قارچها کاندیدا کریپتو کوکوس تریکوسپرون

ورم پستان ناشى از یک سلسله نارسائى ها و سوء مدیریت وعوامل محیطى نامطلوب است . عدم موفقیت در ریشه کن کردن ورم پستان نشانه عدم کفایت روش هاى کنترل وپیشگیرى است . کنترل وپیشگیرى تنها یک عمل نیست بلکه سیستمى است پیچیده و مخلوطى از کلیه اقدامات بهداشتى ومحیطى که باید قدم به قدم آنرا انجام داد این اقدامات بایستى اقتصادى ودر شرایط مختلف محیطى و مدیریتى قابل اجرا باشد . نظر باینکه توجیه پیشگیرى بیمارى ورم پستان فقط با توجه به جنبه هاى اقتصادى میباشد ، لذا هر برنامه اى که بدین منظور تنظیم میشودباید متکى برعملى بودن آن در گاودارى معینى باشد. بطور کلى پیشگیرى در سطح یک منطقه هدف انجام شدنى نیست و برنامه هاى ملى فقط میتواند بصورت محرک و کمک به گاوداران ویژه اى باشد که بخواهند در برنامه شرکت کنند. از بین بردن منبع عفونت و همچنین کاهش حساسیت غده پستانى وجلوگیرى از سرایت بیمارى در یک کارتیه به کارتیه هاى دیگر با هدف برنامه پیشگیرى ورم پستان باشد. اگر از طرق بهداشتى با ورم هاى مخفى مبارزه شود تجربه چنین نشان داده است که خود بخود ورم پستان حاد نیز تحت تاثیر قرار میگیرند و درصد وقوع آن پائین مى آید ولى عکس آن صحیح نیست و مبارزه علیه ورم هاى حاد هیچگاه نمیتواند گله را از آلودگى ثانوى مصون دارد. آنچه امروز براى پیشگیرى و کنترل ورم پستان بکار میگیرند روش هاى زیر است: روش اول : پیدا کردن دامهاى مبتال از طریق یک همه گردى در گله ویا از طریق دفاتر رکورد گیرى و بیمارى یابى جهت مشخص کردن اورام پستان حاد در این روش میتوان تا حدى با بیمارى مبارزه نمود اگر چه ممکن است از این طریق به سطح آلودگى گله پى برد ولى منشاء بیمارى را نمى توان مشخص کرد این روش در دامداریهاى بزرگ بخاطر هزینه زیاد عملى نیست واز معایب آن پنهان ماندن ورم مخفى در گله را میتوان نام برد. اکثر دامداران فکر میکنند که با این روش میتوان ورم پستانهاى موجود درگله را کشف کرد. روش دوم : در این روش صرف نظر از اینکه بیمارى در گله باشد و یا نباشد و یامیزان آلودگى آن درچه سطحى قرار گرفته باشد اقدام به یک سلسله عملیات بهداشتى مى کنند این روش که دراکثر دامداریها صرفنظر از کوچکى وبزرگى قابل اجرا است و دیگر نیاز به دانستن نوع میکرب منبع آلودگى نیست اساسا“ از ۰ قدم اولیه تشکیل شده است که بعنوان زیر بنائى براى از بین بردن آلودگى موجود و آلودگى ثانوى پشنهاد میشوند. قدم اول : اطالع دقیق از نحوه کار سیستم شیر دوشى موجود و فراگرفتن راههاى صحیح و طرز کار با دستگاه .هر دستگاه شیردوشى از قسمت های زیر تشکیل شده است: پمپ خالء - صافى هوا براى گرفتن بخار موجود در لوله هاى شیردوشى - مخزن شیر مندرج - ضربان یا پولساتور خرچنگى - فنجانک شیردوشى خالء همواره در قسمت داخلى فنجانک ها وجود دارد وفقط خالءموجود در اطرف الستیکها ست که متناوبا“ با هوا عوض میشود. قدم دوم : ضد عفونى هر روز ه دستگاه شیردوشى پس از هر شیردوشى و ضد عفونى کردن سرپستان باترکیبات ید دار پس از هر دوشش عمل ضد عفونى سرپستان ها میتواند توسط دستگاه اتوماتیک و سریع صورت گیرد. متاسفانه بجز تعداد معدودى از دامداریها توجه خاصى به این امر نمى کنند و کارگر شیردوشى غافل از اینست که حتى یک قطره شیر باقیمانده در نوک پستان که از طریق دست خود او ویا دستگاه شیردوشى از دام دیگرى منتقل شده است مى تواند براحتى از مجراى نوک سرپستان عبور و آن را آلوده کند. ماده ضد عفونى با مقدارى گلسیرین با مواد چربى بر روى پستان سدى را بوجود مى آورند که از نفوذ باکتریها به داخل جلوگیرى مى کند. قدم سوم : به محض مشاهده ورم حاد در گله بالفاصله دام مبتال را جدا ودر محلى جداگانه )ترجیحا“ بیمارستان ( در روى بستر ى خشک همراه با کلش یابستر ضد عفونى شده توسط آهک منتقل نمائید واز طریق دامپزشک آزمایش هاى تشخیص نوع میکروب انجام و آنرا مداوا کنید. قدم چهارم : تزریق بعضى مواد درمانى هنگام خشک کردن کامال“ ضرورى است چه اغلب دامها )بیش از ۰۵ درصد ( اگر دراین دوره مداوا نشوند مبتال به ورم پستان خواهند شد. قدم پنجم : اگر درمانهاى دامپزشک ومداوا ها پاسخ نداد احتمال وجود ورم پستان مزمن میرود و براى جلوگیرى از سرایت بیمارى به سایر گاوها حتما“ دام مزبور را بایستى حذف یا سرپستان آلوده را توسط یک محلول خشک کننده شیر آنرا خشک کرد در صورتیکه دام ارزش تولید مثل دارد میتوان توسط عمل جراحى پستان را برداشت .منحصر ا“جهت تولید گوساله از آن استفاده کرد.

باكتریهای كلیفرمی به عنوان عوامل بیماريزای محیطی میباشند. بنابراين هدف از پايش بايستی رعايت كامل بهداشت باشد. شبردوشی بايد با رعايت شرايط بهداشتی انجام شود و سرپستانکها خشک شوند. سرپستانکها پس از شیردوشی بايد ضدعفونی شوند. بستر بايد تمیز و خشک نگه داشته شود. واكسیناسیون علیه 1 پروتئینهای هستهای باكتریهای گرم منفی مفید است.

درمان داروهای ضد التهاب: فلونكسین مگلومین1-2 میلیگرم به ازای هر كیلوگرم وزن، بصورت داخل عروقی، آنتی بیوتیکهای سیستمی: اكسیتتراسايكیلین 11 میلیگرم به ازای هر كیلوگرم بصورت داخل عروقی، سرم درمانی داخل عروقی به مقدار الزم بايد انجام شود، از آنتی بیوتیکهای آمینوگلیكوزيدی نبايد در حیوانات تولید كننده غذای انسان استفاده شود، تجويز داخل عروقی سرم سالین هايپرتونیک 5 درصد توصیه میشود