منـــوژ نيـــازيس يكـــي از شـــايع تـــرين بيماريهـــاي ماهيـــان پرورشـــي ايـــران و جهـــان مــي باشــد كــه توســط گونــه هــاي متعــدد جنــسهاي داكتيلــوژيروس، ژايروداكتيلــوس, ديپلــوزون و پــاراديپلوزون در آبـشش و پوسـت ماهيـان پرورشـي و وحـشي در تمـام سـنين ايجـاد شـده و مـسئول بـسياري از ضـايعات و تلفـات در بچــه ماهيــان و در مــواردي ماهيــان پــرواري و مولــدين مــي باشــد. تكثيــرآنهــا مــستقيم بــوده و بــا تغذيــه از خــون و ســلولهاي اپــي تليــال ماهيــان ســريعاً تكثيــرمــي نماينــد . تفاوتهــاي داكتيلــوژيروس و ژيروداكتيلــوس بــه جهــت اهميت به شرح زير : مي باشند الــف) داكتيلــوژيروس (D (واجــد 14 قلابــك ولــي ژيــرو داكتيلــوس (G (داراي 16 قلابــك حاشــيه اي مــي باشد. ب) D واجد چشم و G فاقد چشم مي باشد. ج) D واجد تخم ولي G فاقد تخم ولي واجد جنين مي باشد. د) در D روده ها در انتها به هم وصل ولي در G . كور مي باشندهـ) در D تخمدان جلوتر از بيضه ولي در G برعكس مي باشد. از نظـــردامنـــه ميزبـــاني منوژنهـــا انگـــل حيوانـــات خونـــسرد و بـــه ويـــژه آبزيـــان و در مـــوارد اســـتثنايي انگـــل ســــخت پوســــتان پابرســــران و پــــستانداران و خزنــــدگان آبــــزي مــــي باشــــند. بــــسياري از منوژنهــــا انگــــل گونــه هــاي خاصــي از ميزبانهــا و يامنــسوبين بــسيار نزديــك آنهــا هــستند و برخــي حتــي بــه انــدام خاصــي از ميزبان خاصي سازش يافته اند (Specific Organo . ( اسـترس شـديد, عمـق كـم آب, درجـه حـرارت بـالا و تـراكم زيـاد شـرايط ضـروري بـراي حـضور گـسترده انگـل مـي باشـند. انتـشار جغرافيـايي داكتيلوژيروسـها محـدود بـه انتـشار ميزبانهـاي آنهاسـت و در ايـران نيـزانتـشار ماهيـان به نقاط جديد باعث انتقال منوژنها به اين مناطق شده است

پيــشگيري: اعمــال مــديريت بهداشــت و پرورشــي از قبيــل نــصب صــافيهاي مناســب در ورودي اســتخرها , بررسـي فـون ماهيـان وحـشي در هنگـام اسـتفاده از آب رودخانـه هـا و يـا درياچـه هـا و مطالعـه منوژنهـاي آنهـا, ضـد عفـوني و خـشك كـردن كامـل اسـتخرها, تغذيـه و تـراكم مناسـب, خـالي نگهداشـتن اسـتخرها بـه مـدت يـك هفتـه از ماهي, كنترل بهداشتي ماهيان هر 15 روز يكبار جهت كنترل و پيشگيري از بيماري مؤثراست.

درمان : الف) نمك طعام : با غلظت 2 %به صورت حمام به مدت 30 5 دقيقه و يا % به مدت 5 دقيقه ب) تر كي لروفن : حمام با غلظت ppm 0/1-0/2 به صورت طولاني مدت و يا ppm 25 2 به مدت ساعت ج) فرمــالين 37 : %حمــام بــا ppm 25-10 دارو بــه صــورت طــولاني مــدت و يــا ppm 100-50 3-6 بــه مــدت ساعت و يا ppm 200 6 به مدت ساعت يا ppm 500 به مدت 15-10 . دقيقه د) سولفات مس : حمام با ppm 100 به مدت 30 دقيقه و يا ppm 1 به مدت طولاني