علاوه بر آب و هوا تغذيه نقش بسيار مهم و تاثير گذاري بر صفات توليد مثلي دارد. اغلب مشكلات بوجود آمده در توليد مثل ناشي ا ز عدم توازن انرژي جيره مي باشد . در هنگام توازن منفي انرژي، متابوليسم غده پستاني نسبت به فعاليت تخمداني از اولويت بر خوردار بوده و در نتيجه تغيير در كاركرد تخمدان در بروز علائم فحلي بسيار موثر خواهد بود. توازن منفي انرژي سبب كاهش وزن دام گرديده و اثر ممانعت كننده بر رشد و تكامل فوليكولي دارد . حتي ممكن است باعث طولاني شدن روزهاي باز و تلقيح دوباره گردد لذا تأمين ميزان خوراك از نظر انرژي و پروتئين و ساير مواد مغذي، قابل هضم
بودن خوراك و همچنين ميزان احتمالي مواد زيان آور از عوامل م ؤثر تغذيه مي باشند كه صفات تو ليد مثلي را تحت ت أثير قرار مي دهند . بنابراين ت أمين نيازهاي دام بايد با شرايط و وضعيت توليدي دام مناسب باشد . علاوه بر اين تغذيه مي تواند اثرات مهميبر فرايند توليد مثل داشته باشد كه مهمترين آنها عبارتند از:
- طولاني شدن بلوغ جنسي، ضعف و كاهش در توليد تخمك و اسپرم، به طوري كه حيوان ماده يا باردار نشده يا نتاج كمتري نسبت به حالت طبيعي توليد مي كند.
- تأخير در ظهور علائم فحلي، كاهش فعاليت فوليكولي و آزاد ن شدن بموقعتخمك از اثرات تغذية نامناسب مي باشد.
- افزايش ميزان خوراك در گوسفند "فلاشينگ" ت أثير تحريك كننده بر روي فعاليت هاي تخمداني نشان داده است. اين تاثير گذاري بر روي ديگر دام ها نسبي مي باشد.
- در گاو هاي سنگين تر بجز دام هاي بسيار چاق، نتايج باروري بهتر از دام هايي بوده است كه در وضعيت كاهش وزن قرار داشتند.
- اگرچه تغذيه جنين توسط مادر در اولويت قرار دارد، اما ك مبود مواد غذايي، به خصوص دراواخر( يك سوم ) دوره آبستني عامل بدنيا آمدن نتاج بسيار ضعيف مي باشد.

جھت اینکار غالبا از دستگاھھای جوجھ کشی استفاده می شود، البتھ بلدرچین در کوتاه مدت بھ بلوغ جنسی می رسد. جنس ٢ ماده – ماده در ۴٢ روزگی شروع بھ تخم گذاری و در بلدرچین نر از ٣۶ روزگی تولید اسپرم می کند و اگر بازاء ٣ باید یک نر در نظر گرفتھ شود شانس نطفھ دار بودن تخم ھا افزایش می یابد. جھت تکثیر و تولید مثل از بلدرچین مادر و تخم ھای بدست آمده از آن نیز می توان بھره جست. ۶٠ بھ اوج تخمگذاری خود می رسد و در صورت افزایش مدت زمان روشنایی از - بلدرچین ھای مادر در روزھای ۵۶ ١ ماھھ می شوند. در پرورش مدرن / ۵٠ تخم می گذارند پس از این مدت وارد تولک ۵ - فروردین لغایت شھریور ١٠٠ ٢۵٠ تخم برداشت می شود. – و در شرایط صنعتی در طول سال از یک قطعھ بلدرچین ٣٠٠ ١۴ ساعت در روز می باشد. در انتخاب تخم ھا جھت استفاده – شرایط ایده ال نوردھی و ایجاد روشنایی در سا لن ١٨ در جوجھ کشی باید بھ نکاتی ھمچون پاکیزگی، سالم بودن و وزن تخمھا توجھ نمود. اگر مجبور بھ ذخیره تخم ھای بدست آمده از مادران مولد باشیم باید در شرایط مناسب یعنی در دمای ٧۵ % نگھداری کرد . اگر تعداد تخم تولید شده کمتر از ظرفیت ماشین – ١۶ درجھ سانتی گراد و رطوبت ٨٠ – ١٨ ١٠ روز در شرایط محیطی فوق الذکر ذخیره و نگھداری – جوجھ کشی باشد می توانیم تخم ھای بدست آمده را تا ١۵ نمائیم. تخم ھا در روی راک بھ طور افقی یا بشکلی کھ نوک تیز آن در قسمت پائین قرارگیرد گذاشتھ می شود، درصورتی کھ
تخم بلدرچین بیشتر از یک ھفتھ جھت جوجھ کشی ذخیره و نگھداری شود باید ھر روز با جابجا نمودن، وضعیت آنھا را تغییر داد. در تولید جوجھ بلدرچین توسط ماشین جوجھ کشی رعایت ۴ شرط دما، رطوبت و تھویھ مناسب و جابجا کردن الزامی است.٧ درجھ سانتی گراد باشد اما دو روز آخر درجھ حرارت ماشین جوجھ کشی کاھش / دمای ماشین جوجھ کشی بایستیداده می شود.
٢ ساعت یکبار و یا حداقل روزی ۵ بار جابجا می شوند. اگر – در ١۴ روز اول تخم ھای داخل ستری بلافاصلھ ھر ۴ این کار توسط دستگاه و بھ صورت اتوماتیک باشد بازاء ھر یک ساعت یکبار انجام خواھد گرفت و در دو روز آخر تخم ھا بھ ھچری انتقال داده می شوندروز ھچ می شوند. تعداد جوجھ ھای ھچ شده بازاء ھر یکصد تخم راندمان ھچ را – تخمھای بلدرچین بعد از ١٨-17 مشخص م یکند. تعداد تخم ھای بارور بازاء ھر یکصد تخم نیز میزان باروری را تعیین می کند. بھترین موقع تعیین درصد ( باروری و راندمان ھچ )در زمان انتقال تخم ھا از ستری بھ ھچری می باشد.

میکرو ارگانیسمها به صورت مستقیم یا غیر مستقیم روی تولید مثل و باروری در مادیانها اثر گذار هستند. قارچها بر روی مخاطات دســتگاه تولید مثل حیوانات خون گرم حضور دارند. هدف: جداســازی و شناسایی قارچهای رشتهای قسمت خارجی دستگاه تولید مثل )وســتیبول، کلیتورال فوســا و واژن( مادیانها میباشــد. روش کار: در باشگاههای ســوار کاری و مزارع پرورش اسب نمونهبرداری توسط سواب پنبه اســتریل از نواحی وستیبول، کلیتورال فوسا و واژن دستگاه تناســلی مادیانها، از خرداد ماه تا دی ماه 1393 انجام شد. از 151 رأس مادیان نمونهبرداری به عمل آمد. نمونهها در کنار کیسه یخ به آزمایشگاه قارچ شناسی منتقل شدند. هر نمونه سوآب در محیط سابورو دکستروز آگار حاوی 30o به مدت 15-10 روز قرار گرفتند. تعداد کلنیها، شمارش و تشخیص قارچها براساس مشخصات 005/0 ٪کلرامفنیکل کشت و در انکوباتور ماکروسکوپی، میکروسکوپی صورت پذیرفت. تجزیه و تحلیل آماری دادهها توسط نرم افزار SPSS نسخه 20 انجام شد. نتایج: کلیه کلنیهای مشــاهده شــده، 666 مورد و حداکثر کلنی شمارش شده برای هر ناحیه 20 و برای هر رأس اسب، 37 کلنی بود. از 453 ناحیه نمونهبرداری شده تولید مثل مادیان، 219 ناحیه )3/48 )٪ عوامل قارچی جداسازی شد. از 123( 5/81 )٪مادیان قارچ جدا شد. عمده قارچ ً های جدا شده غالبا شامل: آسپرژیلوس )35/54 ،)٪اسکوپوالریوپسیس )96/13 ،)٪کالدوسپوریوم )25/5 ،)٪پنی سیلیوم )65/4 ،)٪آلترناریا )90/3 )٪و فوزاریوم )03/3 )٪بودند. بیشتر کلنیها مربوط به گونههای مختلف آسپرژیلوس با 362 کلنی و در بین آنها آسپرژیلوس فومیگاتوس با 156 کلنی جداسازی شد. پس از آسپرژیلوس ، اسکوپوالریوپسیس با 93 ،کالدوسپوریوم 35 و پنی سیلیوم 31 کلنی قرار داشتند. قارچهای رشتهای به عنوان مایکوفلور مقیم دستگاه تولید مثل اسب بیشترین مورد را شامل شدند. آسپرژیلوس فومیگاتوس دارای اختالف معنیدار نسبت به دیگر قارچها بود. نتیجهگیرینهایی: قارچهای رشتهای میتوانند به عنوان فلور قسمت خارجی سیستم تولید مثل مادیان باشند. این قارچهای ساپروفیت فرصت طلب در صورت بروز شرایط مستعد، قادرند در بروز بیماریهای تولید مثلی همانند آندومتریت و ناباروری نقش داشته باشند.

عوامل مؤثر در توليدمثل عبارتنداز: الف) اندامهای توليدمثلی ب) هورمونهای توليدمثلی لازم است اندامهای توليدمثلی بهطور جداگانه، در حيوانات نر و ماده مورد بررسی قرار گيرد. اندامشناسی و وظايف اين اندامها به شرح زير میباشد: اندامهای توليدمثل پستانداران ١ــ دستگاه توليدمثلی حيوان نر دستگاه تناسلی دام نر، شامل ٔ کيسه بيضه (اسکروتوم)، بيضهها، اپيديديم يا جنب بيضه، غدد ضميمه و قضيب يا آلت تناسلی حيوان نر میباشد. ١ ــ ٔ کيسه بيضه شامل قسمتهای زير است: الف) کيسۀ بيضه ١ــ پوست: خارجیترين ٔلايه کيسه بيضه است که ٔ ادامه پوست خارجی بدن بوده و پوشيده از مومیباشد. ٢ــ ماهيچه دارتوس: لايهای است ماهيچهای که در زير پوست ٔ کيسه بيضه قرار دارد و با انقباض و انبساط خود، باعث میشود تا بيضهها در هوای گرمه طرف داخل بدن برای تنظيم ٔ درجه حرارت بيضهها، کشيده شوند. ٣ــ لايۀغشايی: اين غشا، پوششبيضههامیباشد. ٔ وظيفهاصلی آن،محافظتازبيضههاست و از چندين لايه تشکيل شده است. ٤ــ غشای آلبوژينه: اين غشا، بافت سفيد همبندی است که در زير ٔلايه غشايی وجود دارد و انشعاباتی به داخل بيضهها میفرستد. اين غشا، مسئول نگهداری و حفاظت از شکل بيضهها میباشد. به طرف خارج از بدن و در هوای سرد

فرايند توليد مثل شامل مجموعه اي از وقايع فيزيولوژيكي مي باشد كه هر واقعه در زمان مناسب خود اتفاق مي افتد . دستگاه غدد درون ريز از طريق توليد هورمونها مسئول كنترل زمان بندي اين وقايع مي باشد . فرآيند توليد مثل در دام هاي مزرعه اي به عنوان يكي از مهمترين بخش هاي نظام دامداري ودامپروري ازجايگاهي ويژه برخوردار است. علت اين اهميت را مي توان در حفظ و نگهداري نس ل، آماده نمودن بستري مناسب براي برنامه هاي اصلاح نژاد، پرواربندي و دوره هاي منظم شيرواري جستجو نمود . اگر فرآيند فيزيولوژي توليد مثل تحت تاثير شرايط نامساعد محيطي قرار داشته باشد احتمالا" در ادامه نسل ها مشكلات زيادي بوجود آمده و حيوانات در خطر انقراض ق رار مي گيرند . فشار هاي فيزيولوژيكي ناشي از استرس گرمايي ، دوره آبستني (بخصوص در اواخر ) و دوره شيرواري نقش بسزايي در كاهش ظرفيت هاي توليد مثلي دام هاي ماده دارند. مطالعات نشان مي دهد كه درجه حرارت بالاي 27 درجه سانتي گراد بر روي مصرف خوراك، ضريب تبديل غذايي و عملكرد توليد مثلي تأ ثير دارد . لذا تغييرات محيطي نظير تهويه هوا، خنك كننده هاي تبخيري و موضعي، ايجاد سايبان، آب خنك و تازه و كاهشفيبر در غذاي مصرفي در ساعات گرم روز از عوامل كاهش اثرات زيان آور استرس گرمايي هستند . صفات توليد مثلي در مقايسه با ديگر صفات ما نند ميزان رشد يا توليد شير بيشتر تحت تأثير عوامل محيطي هستند

قو چها باید برنامه چهارمرحل های را سپری کنند؛ ولی تا اوایل مرحله چهارم باید طبق دستورالعمل شماره 2 )دستورالعمل مدیریت پیشرفته تولیدمثل استفاده از اثرنر( جدا از می شها نگهداری شوند )تصویر 3(. 10 روز بعد از شروع مرحله چهارم، قو چها باید ب هطور ناگهانی وارد گله می شها شوند. این کار سبب فحل شدن و جفت گیری نسبتاً همزمان می شها ظرف 2 الی 5 روز م یشود. قو چها تا پایان مرحله چهارم باید در بین می شها باقی بمانند.

دستگاه تولید مثلی دیرتر از همه دستگاههـا بـه بلـوغ میرسد و زودتر از همه از کار میافتد و بسیار انرژي بر است و جزء سیستمهاي حیاتی بدن نیست. سن بلوغ در ماده بین 6 تا 24 ماهگی اسـت . هرچـه جثه کوچک بلوغ زودتر و هرچه بزرگ تر بلـوغ دیرتـر است. در جنس نر 9 تا 11 ماهگی است و در گربه ممکـن است به نور نیز وابسته باشد. Photoperiodical در جنس مـاده بایـد دو الـی سـه دوره فحلی را بگذراند تا به بلوغ جسمی نیـز برسـد تـا بتواند بارور شود. (فحلی سیکل. (heat cycle- estrus cycle سگ ها monoestrus seasonal NON هستند ولـی در منطقه ما گاهی در یک سال دوبار نیـز ممکـن اسـت فحل شوند. به زایمان سگ whelping گویند. تنها سـگ که سالی یکبار فحل میشود سگ نژاد basenji است. سگهـا معمـولا در نیمـه اول سـال مـیلادي سـیکل میشوند. سه رده هرمون در تولید مثل دخیل است: 1.هرمون هاي هیپوتالاموسی Prolactine -Oxytocine -GNRH مثل 2.هرمون هاي هیپوفیزي FSH- LH مثل 3.هرمون هاي گنادي مثل پروژسترون- استروژن- تستسترون.

دریافت انرژی کافی در دوره انتقال مهمترین فاکتور تغذیه ای موثر بر تولیدمثل گاوهای شیری است. بطور معمول در فاصله 6 4 هفته پس از زایش -تولید شیر با سرعت بیشتری از مصرف انرژی افزایش می یابد. در نتیجه همه گاوهای پرتولید درجه ای از بالانس منفی انرژی و بالانس منفی دیگرمواد مغذی را در ابتدای دوره شیردهی تجربه می کنند. این بالانس منفی می تواند به بیشتر از 5 مگاکالری انرژی خالص برای شیردهی در روز -برسد که تقریبا معادل 1 کیلوگرم کاهش وزن روزانه است. در این شرایط غلظت NEFA در خون افزایش می یابد و بطور همزمان غلظت انسولین،گلوکز و IGF-1 کم است. این تغییر در متابولیت های خون می تواند بر فعالیت تخمدان ها و برقراری سیکل های جنسی پس از زایش تاثیر منفیداشته باشد. چنانچه میزان برداشت NEFA توسط کبد افزایش یابد استرفیه شدن دوباره آنها به تری گلیسرید در هپاتوسیت ها و کتوژنسیس زیاد میشود. گزارش شده است که گاوهای با غلظت NEFA 0 میلی مول در 50 روز اول پس از زایش بدون سیکل های تخمدانی خواهند بود / بیشتر از 7و شانس آبستن شدن آنها در اولین تلقیح پس از زایش کاهش می یابد. چنانچه غلظت NEFA به بیشتر از 1 میلی مول برسد، کبد باید روزانه حدود2 کیلوگرم NEFA را از خون پاک کند. علاوه بر NEFA غلظت نسبی BHBA و مدت بالا بودن آن بر باروری گاوها تاثیر دارد. سطح مناسبBHBA در خون گاوهای تازه زا کمتر از 1 میلی مول تعیین شده است و مشخص شده است که بازای هر 100 میکرومول افزایش در غلظت BHBAدر هفته های 1 و 2 پس از زایش نرخ آبستنی در اولین سرویس 2 تا 3 درصد کاهش می یابد. بالانس منفی انرژی از راه کاهش ایمنیت نیز بر تولیدمثل تاثیر می گذارند. زیرا NEFA و BHBA هر دو خاصیت تخفیف سیستم ایمنی بدن و حساسیت بیشتر به بیماری ها از جمله بیماری های رحمیدارند.

هرچند تاثیر فصل بر نرها ممکن است کمتر از ماد هها باشد، ولی باید توجه داشت که میل جنسی و کیفیت اسپرم نرها نیز از اواسط زمستان کاهش یافته و تا اواسط بهار در کمترین حد خود قرار م یگیرد. بنابراین بهتر است برای موفقیت در جف تگیر یهای اواسط زمستان و جف تدهی بهاره، در هفته اول دی ماه از هورمون ملاتونین کاشتنی در نرها استفاد ه شود هورمون ملاتونین معمولاً در زیرپوست گوش کاشته م یشود و خارج شدن ملاتونین از آن باعث القاء شدن حالت ش بهای بلند برای دام شده، همچپنین موجب خارج نشدنحیوان از فصل تولید مثل و حفظ فعالیت تولید مثلی م یشود. یک بار کاشت ملاتونین، برای شش ماه کافی است، به دلیل ای نکه کاشت آن در هفته اول دی ماه تا آخر خرداد تاثیر خود را حفظ م یکند و جف تگیر یهای زمستان و بهار را پوشش م یدهد.