از تلقيح مصنوعي مي توان براي آبستن نمودن تليسه ها استفاده نمود. مهمترين عامل در اينزمينه اين است آه بموقع نسبت به شناسايي دام آماده براي آبستني ( دام فحل ) اقدام نمود، فحليابي صحيح مي تواند ما را در آنترل توليد مثل و اقدام به تلقيح تليسه ها آمك نمايد. از طرفديگر مي توان بوسيله روشهاي همزماني نسبت به آنترل سيكل تناسلي حيوانات نيز اقدام نمود.اين آار را مي توان با روشهاي آاشت پروژسترون و يا تزريق آن انجام داد. اگر تليسه اي بهتلقيح مصنوعي جواب نداد و آبستن نشد بايد بوسيله تلقيح طبيعي نسبت به آبستن نمودن حيواناقدام نمود. اين آار پس از معاينه دستگاه تناسلي حيوان از طريق رآتوم براي تشخيص علتعدم آبستني انجام مي گيرد. لاازم به ذآر است آه براي تليسه ها بايد از اسپرمها و يا گاوهاينري آه گوساله هايي با وزن پايين تر و نيز سخت زايي آمتري را ايجاد مي آنند استفاده نمود.

سومين مرحله در زايمان طبيعى گاو و يا تليسه خروج جفت مىباشــد. بنابراين زمانى كه جفت دفع نمىشود هميشــه دليلى براى آن وجود دارد. چنانچه به هر دليلى جفت 12 ساعت پس از زايمان خارج نشود به اين مورد جفت ماندگى مىگويند. از جمله علل جفت ماندگى در گاو آبســتن مىتوان ضعــف و خســتگى دام، بزرگى گوســاله و مداخلات پيــش از موعد و يــا نابجا در امر زايمان، ســقط جنين واگيردار قارچى لپتوســپورايى و يا سالمونلائى، آلودگى به ويبريوفتوس، كمبود كلسيم و منيزيم و نيز توكسمى يا سپتى سمى را نام برد. توجه به اين نكته مهم اســت كــه در حين زايمان به خصوص در خلال مرحله اول و هنگامى كه گردن رحم با فشار متناوب كيســه آب باز مىشود هرگونه مداخله باعث تأخير در پيشــرفت طبيعى زايمان خواهد شــد و گاهى منجر به آسيبهاى جدى به دام مىشود. هرگونه دســتكارى در اين مرحله از زايمان منجر به پارگى پيش از موعد كيســه آب گرديده و اين پارگى باعث كاهش فشار داخل رحمى مىشــود، كه به دنبال آن عدم اتساع گردن رحم و در نتيجه تأخير روند زايمان رخ مىدهد. توجه داشــته باشــيد هنگامى كه گوساله در وضعيتخود قرار دارد و انتهاى دستهاى گوسالهدر داخل كانال زايمان و يا حتى بينى آن نمايان مىباشد به ندرت گردن رحم بيش از 4/3 اتســاع يافته اســت و كشش نابهنگام گوســاله با پاره كردن زود هنگام كيســه آب باعث گير افتادن گوساله در گردن رحم مىشود. لازم به ذكر است كه گردن رحم از يك ســرى عضلات حلقوى تشــكيل شده و قرارگرفتن گوساله در گردن رحم انقباض مداوم اين عضــلات را به دنبال دارد و ديگرى اتســاع گردن رحم كه تداوم آن تا حد بســيار زيادى به فشار متناوب سر گوساله به قســمت فوقانى گردن رحم بستگى دارد. در اين هنگام كشــش بيش از حــد باعث پارگى گردن رحــم و در نتيجه مرگ حيوان شــده حتى الامكان بايد از دســتكارى دام در مرحله عبور ســر گوساله از گردن رحم خوددارى نموده گاهى اوقات عدم تولد گوســاله و مــرگ آن در داخل كانال تولد منجــر به امبريوتومى جنين (قطعه قطعه كردن جنين در داخل رحم) و بعضى اوقات سزارين دام مىگردد. توجه داشته باشيد در موارد بسيار نادرى، از جمله بزرگى بيش از حد جنين و يا پيچ خوردگى غير قابل اصلاح گوســاله، دام مورد ســزارين قرار مىگيرد. دقت كنيد كه حتى زمانى كه انتهاى دست هاى گوسالهز لبه فرج نمايان مىشود نيز هرگونه اقدام عجولانه خطر آفرين اســت چرا كه گردن رحم هنوز َ كاملا باز نشده و هرگونه كشــش توأم با زور يا فشار در اين مرحله باعث پارگــى گردن رحم و فرج و مهبــل گرديده كه خطراتى مانند خونريزى كشــنده و يا عفونــت ثانويه را به همراه خواهد داشت. سعى شــود تا زمانى كه گوســاله در وضعيت صحيح خود قرار دارد از دستكارى بىمورد پرهيز شود. همانطور كه مىدانيد تا لحظهاى كه گوساله در رحم مادر قرار دارد اكسيژن و غذاى خود را از طريق بند ناف تأمين مىنمايد، پاره شــدن زود هنگام بند ناف باعث مىشود تا گوساله از ريههاى خود براى اكســيژن گيرى استفاده نمايد. حال چنانچــه با يك اقدام نابجا باعث پاره شــدن زود هنگام بند ناف شــويم به دليل اينكه بند ناف ديگر جهت تأمين اكسيژن نخواهد بود مرگ گوساله روى مىدهد. رعايت نكات فوق در صورتى كه گوســاله در حالت خلفى قرار دارد، نيز ضرورى مىباشد و زمانى كه انتهاى پاهاى گوساله از فرج نمايان است گردن رحم تنها كمى بيشــتر از نيمه باز بوده و كشــش بيش از حد پاها باعث پارگى رحم و برخى موارد مرگ حيوان مىگردد. چنانچهدر مرحلهدوم زايمان باگذشت دوره انقباضات شــديد كه حدوداَ درگاو 2 ساعت و در تليسه 4 ساعت به طول مىانجامد، اعضاى جنين مشــاهده نگرديد نحوه قرارگيرى گوســاله را در رحم مادر بررسى نمائيد. براىاين كار در ابتدا دســتها و بازوهاى خود را َ كاملا شسته و با يك مــاده ضد عفونى كننده قوى و غير محرك ضد عفونى نمائيد، ســپس ناحيه فرج و پرنيه دام را شسته و آن را نيــز ضد عفونى كرده بعد به آرامى دســت را وارد واژن كرده به نحوى كه ضربهاى به كيسه آب وارد نگردد. چنانچه در لمس انتهاى دســتها و سر حس نگرديد از دكتر دامپزشك كمك خواسته و اگر سر و دستهاى گوساله در كانال زايمان قرار دارد خونسردى خود را حفظ نمائيد و بــه دام فرصت كافى دهيد. َ حتما براى دام يك جايگاه انفرادى در نظر داشته و يا آن را از ساير دامهاى گله جدا كرده تا در هنگام دراز كشــيدن از لگد شدن توسط ساير دامها و مزاحمت آنها درامان باشد. توجه داشته باشــيد كه تنها ريختن كاه و كلش جهت بستر كافى نمىباشد. بهتر است كف جايگاه را در ابتدا با لايهاى از ماســه يا شن پوشانده و سپس بستر را روى آن ريختهتا آسيب يا شكستگى لگن يا دررفتگى مفصل لگنى رانى، كه در اثر ليز خوردن دام به هنگام زايمان اســت را نداشته باشيم. ذكر اين نكته ضرورى است كه ليز خوردن بيــش از حد پاها كه اغلب در جهت جلو و زير شــكم گاو يا تليســه حادث شــده، در اثر وجود بستر نامناسب يا وارد كردن اســترس به دام بوده و باعث آســيبهاى جدى به اعصاب سدادى و ركبى شده و درجات مختلفى از آســيب اين اعضاء را در بــردارد و اغلب با يك دوره طولانــى بيمارى دام و يا پايان حيات اقتصادى آن همراهمىباشد. در پارهاى از موارد، تأخير در مرحله دوم زايمان ناشى از كمبود كلسيم مىباشــد آگاهى از اين امر بسيار مهم بــوده چرا كه هرگونه تلاش جهت بيرون كشــيدن گوســاله مىتواند منجر به بيرون زدگى رحم و مرگ گاو يا تليسه شود. در ابتدا از قرارگيرى صحيح گوســاله مطمئن شــويد چنانچه گوســاله در وضعيت صحيح خود قرار داشــت زايمان روند طبيعى خــود را طى خواهد نمود و در اين حالت تزريق حدود 450 گرم بوروگلوكونات كلسيم در زير پوســت َ تقريبا يك وجب پشت لبه مركزى استخوان كتف و مالش دادن محل تزريق به منظور جذب ســريع آن امرى ضرورى و اساســى است. َ تقريبا 2 دقيقه بعد از تزريق، گاو يا تليســه با قــدرت طبيعى وارد مرحله دوم زايمان شــده و اغلب بدون كمك زايمان مىكند. كمبود كلســيم باعث عدم كنترل عضلانى در گردن رحم شده و در نتيجه مداخله غير منطقى براى خروج گوساله مىتواند باعث پرولاپس يا بيرون زدگى رحم و عواقب بعد از آن شود. كمــك نمودن به دام و مداخله در امر زايمان در موارد زير امرى ضرورى مىباشد: 1 (زمانى كه بينى گوساله مدتى است نمايان شده و سر و زبان آن َ كاملا متورم و كبود شده 2 (ظاهراً لگن گوساله در لگن مادر گير افتاده 3 (ابتدا بخشهاى انتهايى پاهاى گوساله خارج شده 4 (در موارد امبريوتومى، در مواردى كه گوســاله بيش از حد بزرگ باشــد كه بايستى توسط دامپزشك سزارين انجام شود. 5 (درصورت مرگ گوســاله در داخــل كانال تولد كه بايستى توسط دامپزشك امبريوتومى شود. 6 (ناهنجارىهاى ساده در وضعيت قرارگيرى جنين كه شــامل برگشتى كه سر به عقب برمى گردد، خروج سر و برگشت دست به عقب يا خروج سر به تنهايى، برگشتن مستقيم ســر به عقب، خم شدن ســر به داخل رحم كه در نتيجه آن بالاترين قســمت ســر گوساله در گردن آن به داخل بدنه رحــم فرورفته ودر نهايت حالت كپلى كه انتهاى دمى جنين از گردن رحــم نمايان يا در داخل آندر اغلب موارد تنها يك نفر براى كشــش گوساله در صورت بستن طناب كافى مىباشــد و هرگز نبايد فشار بيش از حد به دام وارد شــود. توجه داشــته باشــيد كه كشــيدن گوساله جهت خروج آن بايستى همزمان با زور زدن دام باشــد. از طرفــى تنها زمانى كــه با مرگ داخل رحمى گوساله يا فســاد آن در رحم مواجه هستيد مجاز به كشش بيش از حد بوده چرا كه گوساله فاسد در رحم مادر باد كرده و باعث فشــار به رحم و پاره شدن رحم، مهبل و فرج خواهد شــد. در تمام حالات فوق آگاهى از چگونگى يارى رســاندن به دام امرى ضرورى به شمار مىآيد. به اين نكته توجه داشته باشــيد كه چنانچه گوساله با پا متولد شــود گاو و يا تليســه براى خارج كردن بخش انتهائى پاها نســبت به حالت عادى به زمان بيشترى نياز دارد و به نظر مىرسد كه شدت زورهاى زايمانى به هيچ وجه به اندازه زمانى نبوده كه گوساله در وضعيت صحيح خود قرار دارد و هرگز اقدام به كشش زود هنگام گوساله نكــرده چرا كه اين امر منجر به قطع زود هنگام بند ناف، قطع ارتباط خونى گوســاله و مــادر و در نتيجه خفگى گوســاله در كانال زايمانى به دليل عدم رســيدن اكسيژن به گوساله شده پس به دام فرصت دهيد تا به طور عادى مراحل زايمانى خود را سپرى نمايد.