بروسلوز يكي از بيماريهاي عفوني مهم و شايع مشترك بين انسان و دام مي باشد كه در منطقه خاورميانه و در ايـران و بـويژه نيمـه غربي كشور از شيوع بالايي برخوردار است. بررسي ميزان شيوع بروسلوز در جمعيت گاو، گوسفند و بز روستائي و عشايري كشور كـه تحت برنامه تست و كشتار نمي باشند براي برنامه ريزي هاي ميان مدت و بلند مدت كشوري در قالب يك برنامه Progressive Plan Control بسيار حائز اهميت مي باشد، از آنجاييكه در حال حاضر برنامه كشوري كنترل بروسلوز ايران در جمعيتهاي دامـي روستايي و عشايري ( گاو، گوسفند و بز ) صرفاً بر اساس واكسيناسيون استوار مي باشد و از طرفي آمـار جمعيـت انسـاني مبـتلا بـه بيماري تب مالت حكايت از اهميت و قالب بودن melitensis-B در جمعيت انساني دارد، بنابراين لـزوم آگـاهي از ميـزان شـيوع بروسلوز در اين گروه از جمعيت دامي جهت هدايت برنامه هاي كنترل بيماري حائز اهميت مي باشد. اهداف هدف از اين مطالعه تعيين وضعيت سرواپيدميولوژيك بروسلوز در جمعيت هاي دامي حساس كه تست و كشتار در آنهـا انجـام نمـي شود مي باشد و با بدست آمدن نتايج اين طرح گزارشي براي تصميم گيرندگان و برنامـه ريـزان كنتـرل بروسـلوز تهيـه و در برنامـه ريزي كوتاه مدت و بلند مدت مورد استفاده قرار گيرد. روش اجرا و يافته ها اين بررسي در جمعيت گوسفند و بز روستايي و عشايري بالاي 6 ماه آنهم فقط در جنس نر كه در كشتارگاه اراك كشـتار شـده انـد انجام شده است. نمونه برداري از 10 درصد دامهاي هدف كه به روش نمونه گيري تصادفي سـاده مشـخص مـي شـدند خـونگيريبعمل آمده است. در اين تحقيق از 800 راس گوسفند و بز نمونه برداري شد .از 800 نمونه مذكور 65 درصـد آن از گوسـفندان و 35 درصد از بزها اخذ شد كه 5.13 درصد در گروه سني زير يكسال؛73 درصد در گروه سني يك تا دو سال و 5.13 در گروه سني بـالاتر از دو سال قرار داشتند.بعد از نمونه برداري سرم ها بر اساس sop مندرج در دستورالعمل OIE با تست RBPT مورد آزمايش قـرار گرفت و نمونه هاي رزبنگال مثبت با تست هاي رايت و 2ME آزمايش شدند و نتايج بدست آمده بدين شرح است: از 800 نمونه 10 نمونه رزبنگال مثبت شد(25.1 درصـد).تمـام 10 نمونـه مـذكور داراي تيتـر رايـت و 4 نمونـه داراي تيتـر 2ME بودند.70 درصد نمونه هاي مثبت جزو دامهاي بومي استان و بقيه متعلق به استان هاي همجوار از جمله لرسـتان اسـت. 80 درصـد موارد رزبنگال مثبت در گوسفند و 20 درصد در بز مشاهده شد.70 درصد نمونه هاي رزبنگال مثبت متعلق به گروه سـني 2-1 سـال و 20 درصد متعلق به گروه سني بالاي 2 سال و 10 درصد آن متعلق به گروه سني زير يك سال ميباشد. بحث و نتيجه گيري چنانچه اين تحقيق در كشتارگاه هاي ساير استان ها انجام گيرد مي توان ميانگين بدست آمده را تا حدود قابـل قبـولي بـه فراوانـي ميزان شيوع بروسلوز در جمعيت گوسفند و بز كشور نسبت داد.از نظر بهداشت عمومي دامهايي كه در واقع راكتور بروسلوز هسـتند و به عنوان دام سالم كشتار مي شوند مي تواند خطر بالقوه اي براي مبتلا نمودن سلاخان و قصـابان و مصـرف كننـدگان آنهـا بـويژه مصرف كنندگان آلايش اين دام ها باشد. 

مقدمه و هدف بروسلوز يك بيماري عفوني باكتريايي است كه توسط ميكروارگانيسمي از جنس بروسلا ايجاد مي شـود. ايـن بـاكتري گونـه هـاي مختلفي از حيوانات را مبتلا ساخته و يكي از عوامل مهم سقط جنين در گوسـفند و بـز مـي باشـد (6 .(بروسـلوز يكـي از مهمتـرين بيماريهاي زئونوز محسوب شده و در اغلب كشورها از جمله كشورهاي منطقـه مديترانـه و خاورميانـه از جملـه ايـران شـايع مـي باشد(5،4 .(اغلب موارد سقط جنين گوسفند و بز در ماه آخر آبستني اتفاق مي افتد كه علل آن معمـولا بيمـاري هـاي عفـوني نظيـر بروسلوز، كمپيلوباكتريوز ، توكسوپلاسموز ، كلاميدوز و تب كيو مي باشند. بروسلا ملي تنسيس عامل اصلي بروسلوز در گوسفند و بز است كه اهميت اقتصادي مهمي در صنعت پرورش گوسفند و بز دارد(2 .(خسارات اقتصادي بروسلوز عموما بعلت سقط جنين، جفـت ماندگي و به ميزان كمتري تورم بيضه و اپيديديم و غدد ضميمه جنسي و تورم مفاصل و بورس ها مـي باشـد(6 .(همچنـين ممكـن است گاهي به دنبال متريت حاد و در اثر جفت ماندگي حيوان تلف شود (10 .(بيماري در انسان به تب مالت معروف بوده و از طريـق مصرف شير خام و فراورده هاي غير پاستوريزه آنها و يا تماس با ترشحات دام آلوده بعد از سقط جنين به انسان منتقل مي شـود (7 .( بيماري بروسلوز در گوسفند و بز در بسياري از مناطق دنيا بخوبي مطالعه شده و اصول كلاسيك پيشـگيري و كنتـرل آن بـر مبنـاي مراقبت از آلوده نشدن گله هاي سالم، محدود كردن ميزان انتقال بيماري با شيوه هاي بهداشتي، واكسيناسـيون حيوانـات حسـاس و سرانجام استفاده از روش آزمايش و كشتار حيوانات راكتور مي باشد(10 .(بروسـلوز در ايـران انـدميك بـوده و بـا شـيوع متفـاوت در جمعيت دامي و انسان از نقاط مختلف كشور گزارش شده است. در حال حاضـر در ايـران برنامـه پيشـگيري و كنتـرل بروسـلوز در گوسفند و بز، بر مبناي يك بار واكسيناسيون دامهاي جوان با واكسن Rev1 و واكسيناسيون دامهاي بالغ هر دو سـال يـك بـار بـا واكسن دز كاهيده Rev1 مي باشد. با توجه به ميزان شيوع متفاوت بيمـاري در منـاطق مختلـف و زيانهـاي اقتصـادي و مشـكلات بهداشتي قابل توجه ناشي از آن و عوامل مختلف تاثيرگذار بر ميزان شيوع بيماري در بين حيوانـات و انسـان، وجـود شـيوه هـايدامداري سنتي و عشايري در كشور، تهيه فراورده لبني غير پاستوريزه در برخي منـاطق، ورود دام خـارجي و حابجـايي دام در سـطح كشور، مطالعه و بررسي بيشتر در مورد اين بيماري جهت كنترل آن ضروري بـه نظـر مـي رسـد. ايـن مطالعـه بـه منظـور بررسـي سرواپيدميولوژيكي شيوع بيماري در جمعيت گوسفند و بز استان كرمان به تفكيـك شهرسـتان و گونـه دام و ارزيـابي عوامـل خطـر مختلف موثر بر شيوع بيماري انجام شده است تا بر مبناي اطلاعات حاصل از آن بتوان برنامه مبارزه با بيمـاري مـذكور را در سـطح جمعيت دامي بنحو بهتري هدايت و اجرا نمود. مواد و روش كار اين مطالعه سرولوژيك بصورت مقطعي در تيرماه سال 1390 در استان كرمان انجام شد. براساس برآورد اوليه ميزان شيوع بيمـاري درسطح استان و با توجه به شيوه نمونه گيري چند مرحله اي، تعداد نمونه مورد نياز در شهرستانهاي مورد نظـر حـدود 3000 نمونـه برآورد گرديد. بر اين اساس شهرستان هاي حوزه اداره كل دامپزشكي استان كرمان به عنوان طبقـه در نظـر گرفتـه شـدند، سـپس براساس تعداد جمعيت گوسفند و بز هر شهرستان، سهميه نمونه هر شهرستان مشـخص و واحـدهاي اپيـدميولوژيك ثبـت شـده در سيستم GIS هر شهرستان به عنوان خوشه هاي نمونه گيري در نظر گرفته شد. برمبناي اخذ 10 نمونه از هر خوشـه، تعـداد خوشـه هاي مورد نياز براي نمونه گيري در هر شهرستان محاسبه و بصورت تصادفي انتخاب گرديد. چنانچه در هر خوشه بيش از يك گلـه وجود داشت يك گله از ميان آنها بصورت تصادفي انتخاب و بصورت نمونه گيري تصادفي منظم تعـداد 10 نمونـه خـون از ده راس دام گله اخذ شده و سرم آن جداسازي و در شرايط مناسب براي انجام آزمايشات سرولوژيك بـه آزمايشـگاه مركـز تشـخيص اسـتان ارسال مي گرديد. همزمان با نمونه گيري اطلاعات مربوط به دامداري و عوامل خطر احتمالي مربوط به شيوع بيماري در يـك فـرم مخصوص ثبت و جمع آوري مي گرديد. در آزمايشگاه مركز تشخيص استان در ابتدا بـر روي تمـام نمونـه هـا آزمـايش غربـالگري رزبنگال انجام و بر روي نمونه هاي مثبت آزمايشات تكميلي رايت و 2 -مر كاپتواتانول انجام ميگرديد و نتايج براساس دستورالعمل اجرايي مبارزه با بيماري بروسلوز سال 1390 سازمان دامپزشكي كشور تفسـير و مـوارد مثبـت و منفـي نهـايي تعيـين مـي گرديـد. اطلاعات با استفاده از نرم افزارهاي STATA10 و 15 SPSS مورد تحليل آماري قرار مي گرفت. نتايج در سطح واحد اپيدميولوژيك، تعداد 63 واحد از 300 واحد اپيدميولوژيك مورد بررسي حداقل يـك نمونـه مثبـت داشـت.لـذا ميـزان آلودگي در سطح واحدهاي اپيدميولوژيك استان حدود 21 درصد برآورد مي گردد. تفاوت موارد مثب در واحدها اپيـدميولوژيك مـورد مطالعه معني دار بود(0001/0بحث در اين مطالعه مقطعي بررسي شيوع بروسلوز گوسفند و بز در استان كرمان، در مجموع ميزان شيوع بيماري در سطح اسـتان كرمـان حدود 1/3 درصد برآورد گرديد كه با ساير مطالعات اخير انجام شده در سطح كشور مطابقت دارد. سبحاني و بـاهنر بـا ميـزان شـيوع بيماري را در سال 2004دربين جمعيت گوسـفند و بـز اسـتان قـم 2/2 درصـد اعـلام نمـوده انـد(14 .(همچنـين در يـك بررسـي سرولوژيكي در خلال سال2007 تا 2008 در شهر سراب آذربايجان شرقي توسط اكبـر مهـر و قيـامي راد ميـزان شـيوع بيمـاري در گوسفند و بز به ترتيب 18/4 و 5 درصد گزارش شده است(1 .(مطالعات انجام شده در دهه هاي گذشته حاكي از بالاتر بـودن ميـزان شيوع بيماري در كشور در آن دوره است. بر اساس بررسي هاي سرولوژيكي ذوقي و عبادي ميزان شيوع بروسـلوز گوسـفند و بـز در كشور در اثناي سالهاي 1970 تا 1944 حدود 7/14 درصد گزارش شده است(15 .(صباغيان و نديم شيوع بيمـاري را در سـال 1974 در اصفهان به ميزان 12 درصد در جمعيت گوسفند و بز و 42 در در جمعيت گاوي اعلام كرده اند(12 .(هنوز هم گزارشاتي از شـيوع بالاي بيماري در برخي مناطق و گونه هاي مختلف دام وجود دارد كه برضرورت مبارزه مستمر و موثر با اين بيماري دلالت مينمايـد. نوروزي و همكاران شيوع بيماري را در سال 2006 در بين گاويش هاي آبي خوزستان 11 درصد اعلام نموده انـد(9 .(رفيعـي پـور و ضيايي شيوع بيماري را در بين شترهاي شهرستان بافت كرمان در سال 2007 به ميزان 92/7 درصد اعـلام كـرده انـد(11 .(شـيوع بيماري در جمعيت انساني كشور بويژه در گروههاي شغلي در معرض خطر هم قابـل توجـه اسـت. سـالاري در سـال 1999 شـيوع بيماري در بين دامداران استان يزد 2/3 درصد و نيكوكار و همكاران در كارگران كشتارگاه و ساكنين روسـتايي اسـتان گـيلان را بـه ترتيب8/9 و 5/5 درصد اعلام كرده اند(8،13 .(در اين مطالعه 21 درصد از واحدهاي اپيدميولوژيك استان آلوده تشخيص داده شدكه صرف نظر از ميزان شيوع داخل گله اي مي تواند به عنوان يك خطر بالقوه گسترش بيماري در سطح استان تلقـي شـود. همچنـين ورود دام خارجي به گله، غير بومي بودن دامها و سابقه سقط جنين در گله، بعنوان عوامل خطر و هشدار دهنده وجود بيمـاري رابطـه معني داري را با شيوع بيماري نشان دادند كه اهميت اقدامات قرنطينه اي و كنترل نقل و انتقال دام در سـطح كشـور را در راسـتاي برنامه هاي كنترل بيماري بروسلوز خاطر نشان مي سازد. تفاوت معني دار شيوع بيماري در شهرستان هاي مختلـف نيـز مـي توانـد تحت تاثير متفاوت عوامل خطر باشد كه در برخي مناطق مثل فهرج و ريگان نقل و انتقالات دام قابل توجـه اسـت وبـا شـيوع بـالا بيماري همخواني دارد. 

مقدمه بروسلوز يكي از بيماريهاي عفوني مهم و شايع مشترك بين انسان و دام مي باشد كه در منطقه خاورميانـه و در ايـران و بـويژه نيمه غربي كشور از شيوع بالايي برخوردار است.علايم باليني بروسلوز در انسان بسيار متنـوع و متغيـر مـي باشـد و در جمعيـت دامي معمولا بصورت نهان و فقط براي يك بار همرا با سقط جنين مي باشد.بطور كلـي بيمـاري از نظـر اقتصـادي و بهداشـتي حائز اهميت فراوان است. اهداف در اين مطالعه با توجه به اهميت بيماري بروسلوز و تلاش هاي صورت گرفته براي كنترل بيماري و عدم نتيجه گيري مطلـوب با اقدامات بعمل آمده ؛بايستي به ساير حلقه هاي مهم و مغفول در اپيدميولوژي بروسلوز پرداخت كـه ضـرورت ايـن تحقيـق از آنجايي مي تواند مهم قلمداد شود كه سگ هاي گله براي چندين سال به عنوان يك عنصر ثابت در كنار گله هستند و معمـولا نقش آنها در اپيدميولوژي بروسلوز ناديده گرفته شده است و مي توانند در صـورت ابـتلا بـه بروسـلوز(بروسـلا ملـي تنسـيس و آبورتوس) نقش موثري به عنوان عامل و ناشر بيماري بروسلوز در سطح گله بازي كنند . روش اجرا و يافته ها در اين بررسي ابتدا 25 واحد اپيدميولوژيك در استان مركزي بصورت تصادفي انتخـاب و در مجمـوع از 110 قـلاده سـگ گلـه خونگيري بعمل آمد.در مطالعات سرولوژي (به منظور رديابي بروسلا ملي تنسيس و آبورتوس) در تست RBPT 6 نمونه سـرم از شهرستان هاي اراك(2 نمونه)؛شهرستان كميجان(2 نمونه)؛شهرستان تفرش(1 نمونه) رزبنگال مثبت تشخيص داده شـد و در تست SAT همان 6 نمونه داراي تيترسرمي و 4 نمونه از آنها در آزمايش 2ME تيتر سرمي داشتند.با توجه به اين كه داشـتن تيتر در آزمايش رزبنگال مي تواند دليلي بر آلودگي سگ ها باشد؛ بنابراين شش قلاده اي كه رزبنگـال مثبـت بـوده انـد بـه عنوان بروسلوز مثبت(برابر با 5.5 درصد) در نظر گرفته شد.در مطالعه اپيدميولوژيك بعمل آمده حدود 80 درصـد گلـه هـا داراي سابقه واكسيناسيون بروسلوز و 36 درصد گله ها داراي سابقه سقط جنين و 64 درصد فاقد سابقه سقط بودند. از 6 نمونـه مثبـتسرمي 5 نمونه متعلق به گله هاي داراي سابقه سقط و 1 نمونه متعلق به گله فاقد سابقه سقط مي باشـد.متاسـفانه در بيشـتر گله هاي داراي سقط با سهل انگاري چوپانان؛ سگ ها از جنين هاي سقط شده تغذيه مي شوند كـه ايـن موضـوع يـك عامل مهم در ابتلا سگ هاي گله و بقاي عفونت و انتشار آن براي سالها مي باشد.در اين مطالعه 80 درصد نمونه هـا از جـنس نر برداشت شد و مبتلايان تماما داراي جنسيت نر و از نظر سن اغلب مبتلايان در گروه سني 4-2 قرار داشتند كه بـا توجـه بـه نگهداري سگ هاي گله تا حدود 10 سال و يا بيشتر و دفع ميكروب از طريق ادرار بصورت فراوان؛اين سگ هاي مبتلا مـي توانند يك منبع مهم آلودگي گله و مراتع و حتي ساير سگ هاي گله باشند. بحث و نتيجه گيري با توجه به نتايج بدست مشخص مي شود كه سگ هاي گله يك نقـش مهمـي در اپيـدميولوژي بروسـلوز دارنـد كـه متاسـفانه تاكنون اين نقش ناديده گرفته شده است و لازم است در كنار برنامه هـاي واكسيناسـيون گله؛وضـعيت سـگ هـاي آن از نظـر بروسلوز(بروسلا ملي تنسيس و آبورتوس) مشخص گردد و در صورت مثبت بودن نسبت به حذف آنها اقدام نمود. در پايان از زحمات همكاران شبكه هاي دامپزشكي اراك-آشتيان-تفرش-خمين -دليجان-كميجان-فراهان و خنـداب در امـر نمونه برداري تشكر و قدرداني مي گردد