مقدمه و اهداف تب مالت يكي از بيماريهاي اساسي و مهم مشترك بين انسان و دام در كشور ما است. اين مطالعه با هدف بررسي وضعيت اپيدميولوژي 9211 بيمار تب مالتي در طول سيزده سال از نظر متغيرهاي اساسي مثل سن، جنس ، محل زندگي، فاصله تشخيص تا بروز و منبع احتمالي بيماري انجام شده و روابط علتي بعضي از آنها را بررسي مي كند. روش تحقيق اين پژوهش يك مطالعه توصيفي مقطعي مي باشد كه بر روي افراد مبتلا به تب مالت در طي سالهاي 1376 لغايت 1388 در استان كردستان با جمعيت 1535036 نفر انجام شد؛ بر اساس برنامه كشوري داده هاي كليه موارد محتمل به بيماري از مطب هاي بخش خصوصي، آزمايشگاه ها، بيمارستان و مراكز بهداشتي درماني جمع آوري شده است. پس از دريافت مشخصات و آدرس افراد بيمار تيمهاي بهداشتي بيماران را پيگيري كرده و براي آنها فرم بررسي انفرادي تكميل شده است. داده وارد نرم افزار Spss شده و مورد تجزيه و تحليل قرار گرفته است. نتايج طي مدت 13 ساله (88-76(تعداد 9211 مورد بيماري تب مالت مورد بررسي قرار گرفت كه از اين تعداد 4868 نفر مرد و 4343 نفر زن. 9.14 درصد ساكن شهر و 1.85 درصد روستايي بودند. بالاترين ميزان بروز مربوط به سالهاي 82 و 84 با ميزانهاي بروز 6/89 و 2/89 در صد هزار نفر بوده است از نظر شغلي بيشترين موارد زنان خانه دار با ميزان 4/40 درصد و سپس كشاورزان ومحصلين به ترتيب 8/23 و 84/17 درصد بوده است. در مجموع 69 درصد موارد تماس مستقيم با دام را ذكر كرده اند.از نظر تعداد موارد به تفكيك ماه بيشترين موارد به ترتيب مربوط به ماههاي تير، مرداد و خرداد ماه با ميزان هاي 88/12 ، 73/12و 35/11 درصد بوده است. نتيجه گيري نتايج اين تحقيق تفاوتهاي واضحي را بين بروز بيماري تب مالت در استان كردستان در سالهاي88 و87 نسبت به سالهاي قبل از آن نشان ميدهد، ميزان بروز در شهر و روستا در حال كاهش چشمگير ميباشد. هر چند بروز بيماري در روستا به مراتب بيشتر از شهراست اما از نظر ميانگين سني بين بيماران شهري و روستايي و همچنين مرد و زن تفاوت معني داري مشاهده نشد (05.0>P .(از سال 85 بروز بيماري در استان سير نزولي واضحي داشته كه بنظر ميرسد بدليل مداخلات موثر دامپزشكي و واكسيناسيون وسيع دامهاي استان باشد. با اين وجود هنوز بروز بيماري در استان بالا بوده و نيز با توجه به شدت آلودگي در بعضي از مناطق (بروز مناطق شرقي چند برابر مناطق غربي استان است) و نيز بالا بودن ميزان آلودگي در روستاها نسبت به شهرها (9=Od ،(براي كنترل بيماري بايد مداخلات مناسب و كارائي را بمنظور كنترل هر چه بيشتر تب مالت در منطقه بكار برد. 

در این مطالعه تأثیرات فصل، جنس و سن بر روی غلظت سرمی کورتیزول و همبستگی آن با سن دامها در 180 شتر تک کوهانهی سالم )شامل 146 شتر نر و 34 شتر ماده( بررسی گردید. غلظت سرمی کورتیزول تفاوت معنیداری بین دو جنس نر و ماده نداشت و ً معنیداری از نظر غلظت سرمی کورتیزول نیز همبستگی معنیداری با سن دامها نداشت. بین دو فصل تابستان و زمستان تفاوت نسبتا ً معنیداری بین سن با غلظت سرمی کورتیزول وجود داشت )08/0=p،146/0=-r .) مشاهده گردید )06/0=p .)در شترهای نر همبستگی نسبتا همچنین غلظت سرمی کورتیزول تفاوت معنیداری بین گروههای سنی مختلف شتر نداشت. در گروه سنی کمتر از پنج سال، غلظت کورتیزول سرم تفاوت معنیداری بین دو فصل تابستان و زمستان داشت )044/0>p .)مطالعهی حاضر نشان داد که فصل، جنس و سن میتواند بر تغییرات کورتیزول سرم در شتر تککوهانه اثر داشته باشد و ممکن است علت نتایج متناقض گزارش شده در مطالعات قبلی دربارهی کورتیزول سرم در این گونه باشد و باید در مطالعات بعدی در این گونه مورد توجه قرار گیرد.تنش )استرس( یکی از چالشهای مهم در رفاه، سالمت و تولید حیوانات است. کورتیزول یکی از مهمترین گلوکوکورتیکوئیدهای مترشحه از غدهی فوق کلیوی در پستانداران است که نقش کلیدی در همایستایی )هومئوستازی(، تنظیم متابولیسم، فعالیت ایمنی و فعالیتهای جنسی دارد و بخشی از پاسخ بدن دامها در برابر تنش میباشد )۸ ،۹ ،۱۹ ،۲۴ .) هورمون کورتیزول به عنوان یک شاخص میزان تنش در حیوانات مختلف از جمله شتر شناخته شده است. عوامل فیزیولوژیک مختلفی مانند سیکلهای جنسی )۹ ،)محرومیت از غذا )۸ ،)محرومیت از آب )۱۴ ،) آبستنی )۱۷ ،)حمل و نقل )۲۲ ،)و از شیرگیری )۱ )میتوانند بر غلظت سرمی این هورمون تأثیرگذار باشند. همچنین در بیماریهای عفونی از جمله تریپانوزوموزیس و پیروپالسموزیس نیز غلظت کورتیزول در خون ممکن است با تغییراتی همراه باشد )۱۲ و ۲۳ .) شتر یککوهانه به علت مقاومت باال در برابر استرس گرمایی جایگاه ویژهای در میان دامهای اهلی دارد و به سبب تأمین گوشت، شیر و حمل انسان و بار اهمیت اقتصادی ویژهای در مناطق گرم و خشک کشور دارد. اگرچه مطالعات متعددی دربارهی این گونهی با ارزش انجام شده است، نتایج این مطالعات با هم متفاوت و در مواردی متناقض بوده است. برخی نویسندگان تأثیر سن، جنس و فصل بر روی نتایج مطالعات را به عنوان علل احتمالی کسب نتایج متفاوت در مطالعات انجام شده بر روی این گونه پیشنهاد کردهاند )۲۲ .) اگرچه تغییرات فصلی در غلظت سرمی برخی هورمونها از جمله کورتیزول در برخی گونههای دامهای اهلی مشخص گردیده است )۲ و ۵ ،)اما تأثیر فصل، جنس و سن بر روی شاخصهای بیوشیمیایی سرم در گونههای مختلف دام به صورت کامل شناسایی نشدهاست. اگرچه غلظت سرمی کورتیزول در شتر یک کوهانه در برخی مطالعات قبلی بررسی شدهاست، ولی در بیشتر موارد این تحقیقات محدودیتهایی داشتهاند از جمله پژوهش بر روی تعداد اندکی حیوان )۸ و ۱۷ ،)و تحقیق فقط بر روی شترهای بالغ و یا حیواناتی تقریباً همسن )۹ و ۲۳ .)از آنجا که اطالعات کمی در بارهی تأثیر سن، جنس و فصل بر کورتیزول وجود دارد و بر اساس بررسی متون تاکنون مطالعهای در این خصوص در کشور ما انجام نشده است، این مطالعه برنامهریزی شده و صورت گرفت.