قای نسل موجودات زنده، به يک عامل حياتی و مهم به نام «توليدمثل» بستگی دارد. اگر موجودی قادر به توليدمثل نباشد، نسل آن موجود، روبه انقراض و نابودی خواهدرفت. توليدمثل در حيوانات تکسلولی (تکياختهای) با حيوانات پرسلولی يا موجودات عالی تفاوت دارد. موجودات تک سلولی، به طريق ساده يا تقسيم مستقيم (غيرجنسی) توليدمثل میکنند ولی در موجودات پرسلولی،عمل توليدمثل بهروش جنسی انجام میگيرد. دراين موجودات، افراد نرو ماده بهطور جداگانه در دستگاه توليد مثلی خود سلولهايی به نام سلول جنسی توليد میکنند. از ترکيب دوسلول جنسی نر و ماده، در اثرعمل جفتگيری موجودات نر و ماده، سلول تخم بهوجود میآيد. سلول تخم، در پستانداران، برخلاف سلول تخم پرندگان به منظور رشد و تکامل، نياز به ميزبان ِحم مادر) نيازمند است. تا در آن محيط، طی َ دارد. به عبارت ديگر سلول تخم، به محيط مناسبی (ر ١٤٦ مراحل تقسيم و تکامل، تبديل به موجودی شبيه والدين شده و قادر به زندگی در محيط بيرون باشد. جنين تکامل يافته سپس بدن مادر را به صورت نوزاد ترک میکند. نوزاد دارای صفاتی است که از سلول جنسی نر و ماده (پدر و مادر) دريافت کرده است. اين صفات، همان اثرات ژنهای موجود در سلولهای جنسی نر و ّ ماده است که با هم ترکيب شدهاند. در ٔ توليدمثلی، نتيجه نوزادهر موجودی تبديل بههمان موجودمیشود. بهمنظورآگاهی از چگونگی پديده در اين فصل بهطور خلاصه، اندامشناسی (آناتومی) و شرح وظايف (فيزيولوژی) دستگاه توليد مثلی حيوانات نر و ماده مورد بررسی قرار میگيرد.

اختمان پستان ٔ پوستی استومجموعهایاز چندواحد جداگانهمیباشد. هريکازاين واحدها، پستان، يک ّغده مستقلبوده،به ٔ وسيلهديوارههايی،ازهمجدامیشوند. بههريکازاين واحدها،يککارتيهگفتهمیشود. تعداد کارتيهها در دامهای مختلف، متفاوت است. بهطور مثال، پستان در گاو دارای چهارکارتيه و در ٔ طولیوعرضیازهم گوسفند واسب،دوکارتيهمیباشد. اينچهارکارتيهدرپستان گاو،به ٔ وسيلهدوديواره جدامی شوند. ٔ مجموعهکارتيههادرهرپستانبه ٔ وسيلهکيسهایبهنامپوستپستاناحاطهمیشوند. ساختمان پستان، از دو نوع بافت پارانشيمی و پيوندی تشکيل شده است. بهطوری که بافت پارانشيمی درپستان، سببتشکيل بافت ّ ترشحی ومجاریپستانی میشود. بافتپيوندیبا احاطهکردن ٔ اين بافت عمل میکند. بافت ّ ترشحی خود از اجزای بافت ّ ترشحی و مجاری آن به عنوان نگهدارنده کوچکی که اجتماع آنهادرکناريکديگر ساختمانی شبيه ٔ خوشه انگوررا بهوجودمیآوردتشکيل شده ١ «ناميده می شوند (شکل ٢٩ــ٩ .( است. هريک از اين اجزای کوچک «آلوئل ساختمان آلوئل، از يک رديف سلول پوششی تشکيل شده و دارای مجرايی است که ّ مواد ّ ترشحشده به ٔ وسيله سلولهای پوششی، از طريق اين مجرا وارد مجاری بين آلوئلی و مجاری بزرگتر میشود. گاهی ممکن است دو يا چند آلوئل، مواد ّ ترشحی خود را به مجرايی مشترک بريزند. هر آلوئل، به ٔ وسيله لايهای از سلولهای ماهيچهای و نيز ٔ شبکه وسيع مويرگی (سرخرگی و سياهرگی) ٔ مجاری آلوئلی و مجاری پستانی ادامه احاطه و نگهداری میشود. سلولهای ماهيچهای، تا ديواره میيابند. ّ ٔه مجاری آلوئلی در هر کارتيه با پيوستن به هم، تشکيل چند مجاری بزرگتر را میدهند. کلي ّ طه وسيعی به نام «دهليز» میريزند. دهليز هر کارتيه، ّ محل ذخيره سرانجام اين مجاری بزرگتر به محو ّد شير آن کارتيه، میباشد. در زير دهليز هر شدن بخشی از شير توليد شده به ٔ وسيله سلولهای مول کارتيه، يک سرپستانک قرار دارد. بنابراين به ازای هر کارتيه، يک سرپستانک وجود دارد. سرپستانک،عبارت از کانالی است که شير توليد شده درهر کارتيهرا، از پستان خارج میکند. هر سرپستانک دارای مخزنی است که به آن «دهليز سرپستانک» گويند. بعد از دهليز سرپستانک، سوراخ نوک آن قرار دارد. اين سوراخ، به وسيله يک اسفنگتر ماهيچهای کوچکی در حالت معمولی مسدود میشود. در مواقع شيردوشی و يا مکيدن نوزاد از پستان، اين اسفنگتر باز شده، شير را خارج میکند. استحکامويا شل بودن اين اسفنگتر،درميزان سرعتشيردوشی وابتلا به بيماری ورم پستان، ّ مؤثر است.