تخمدان مرغ بالغ، شبيه به يک خوشه انگور است که در آن تعدادی زرده که اووسيت نام دارند وجود دارد. تعداد اووسيتهای روی تخمدان به مراتب بيشتر از تعداد تخممرغی است که مرغ، در سراسرعمر خود میگذارد. چگونگی ساختهشدن تخم: در حدود ١٠ــ٦ روز قبل از تخمگذاری ناگهان يکی از اووسيتها شروع به رشد میکند. اين تخمها دارای يک غشای زرده هستند که زرده در بين آن قرار گرفته است. زرده وغشای زرده از بافت رابط پوشيده میشود که در اين حالت به آن فوليکول گويند. ٔ اين مويرگهاموادغذايی بهفوليکول دورهر شبکهرامويرگخونی احاطهکرده است. بهوسيله ٔ کافی رسيد، فوليکول در میرسد حجم زرده شروع به افزايش میکند. وقتی که قطر زرده به اندازه جايی که رگهای خونی وجود ندارد، ترک برمیدارد و زرده به داخل شيپور میافتد. اين عمل همان ٔ گرفتن زرده از تخمدان و ّ محل برخورد اسپرماتوزوآ با ٦ است. شيپور، دارای دو وظيفه اووليشين ٔ شيپور رسيده اوول (زرده) میباشد. چنانچه جفتگيری بين خروس و مرغ انجام شده و اسپرم به ناحيه باشد، با زرده تلاقی انجام میگيرد و باروری صورت می گيرد. به محض ورود اسپرماتوزوآ به داخل زرده، سلول تخم (زيگوت) تشکيل میشود. زيگوت شروع به رشد کرده، در کنار و بالای زرده توليد ٔ ماگنوم میرسدودرآنجا میکندکه آن را نطفه نيز مینامند. سپس تخمبارور شده به ناحيه وسيله سفيده قرارگرفته است ولی بهدورزرده تا میخورد. سپس به ناحيه ايستموس میرسد. دراين ناحيه، ّه قسمتهای ٔ رقيق و دوغشای پوسته تشکيل میشود پس از آن به ناحيه اوتروس میرسدو بقي سفيده ّ طهای به نام اطاقک ٔ پهن تخم، محو تخممرغ ساخته میشود و به زهدان میرسد. در زهدان، در ناحيه ّهای مرطوب به نام ٔ صدفی تخم، ماد هوايی بهوجود میآيدودرآخرين مرحله ازتوليدتخم،روی پوسته کوتيکول روی خلل و فرج پوسته را میگيرد سپس تخم با حرکات دودی به کلوآک میرسد و سپس از راه مقعد، خارج میشود. ساختمان تخم: تخم کامل از قسمتهای زير تشکيل شده است: ٔ رويشی يا ّ لکه رويان ١ــ صفحه ٢ــ زرده ٣ــ سفيده ٤ــغشای پوسته ٢ ٥ ــ پوستهلوغ جنسی در طيور: طيور معمولا ّر هم تخم میگذارند و سپس ّمدتی استراحت میکنند. سيکل تناسلی، بسته به ژنتيک و محيط، متغي میباشد. رشد و نمو نطفه: نطفه به محض تشکيل، شروع به تقسيم و رشد میکند. بهطوری که پيش ّ ليه رشد جنين و لولههای جنينی تشکيل از ترک بدن مادر، در حرارت مناسب بدن مادر، مراحل او میگردد. پس از ترک بدن مادر، به دليل حرارت محيط که کمتر از بدن مادر است تقسيمات جنين متوقف میشود و رشد جنين به حالت خواب درمیآيد. توقف رشد در اين مرحله، لطمهای به زندگی ّتحياتی خودرا حفظ کندوبهعبارت ديگر بهحالت جنين واردنمیآوردو جنين ّمدتی میتواند خاصي ّال) درآيد. در صورت مساعد شدن محيط، از جمله خوابيدن مادر بر روی تخم و يا خواب (غيرفع قراردادن تخم در ماشين جوجهکشی رشد و نمو نطفه ادامه پيدا میکند تا در نهايت پس از چند روز ً در تخم مرغ ٢١ روز جوجه از تخم بيرون آيد. همانطوری که گفته شد،رشد و نمو نطفه طيور مثلا برعکس پستانداران در خارج از بدن مادر، صورت میگيرد.

وقتی که حيوان ماده به سن بلوغ نزديک میشود، مقدار بيشتری H.S.F در خون حيوان ّ ترشح میگردد. اين هورمون، روی تخمدان اثر میگذارد و باعث تکامل و رسيده شدن چند فوليکول میشود. وجود فوليکول گراف روی تخمدان، باعث ّ ترشح هورمون ديگری به نام استروژن به ٔ وسيله تخمدان میشود. درنتيجه تأثير اين هورمون، تظاهرات فحلی و حالت طلب، در حيوان ماده بهوجود ّم مخاط مهبلی شده، ّ ترشحات غليظی در رحم و مهبل بهوجود میآيد میآيد. اين هورمون سبب تور که گاهی به خارج از فرج نيز جريان میيابد. به اين حالت، فحل شدن (بوقه آمدن) نيز می گويند. سپس هورمون H.L ترشح شده، سبب پاره شدن فوليکول گراف و بهوجود آمدن جسم زرد میگردد. اگر آبستنی صورت پذيرد، جسم زرد بر روی تخمدان مقاومت میکندو با ّ ترشح پروژسترون، روی قسمت جلويی هيپوفيز اثر کرده، ّ ترشح H.S.F را ّ متوقف میسازد. در نتيجه از تشکيل فوليکول گراف بعدی، جلوگيری کرده، محيط رحم را برای لانهگزينی جنين آماده میسازد. رحمی از خود ّ ترشح ٢ ٔ رحم، شير پروژسترون، در اوايل آبستنی سبب میشود که غدد ديواره ّل آبستنی برای رشد جنين بسيار لازم و ضروريست زيرا تشکيل بندناف کنند. اين شير در روزهای او و برقراری ارتباط خونی جنين با مادر و در نتيجه تغذيه جنين از مادر، ّمدتی طول میکشد. از طرفی ٔ جفت با ّ ترشح هورمون، باعثمیشودکهعمل جسمزرد ( ّ ترشح پروژسترون) روی تخمدان پايدار پرده بماند. در صورتی که آبستنی انجام نگيرد، جسم زرد از بين میرود و در اين زمان، ميزان پروژستروندر خون کاهش يافته، ترشح H.S.F زياد میشود و با رشد و تکامل فوليکول بعدی، سيکل تناسلی دوباره آغاز میشود.