دو عامل ایمنی زایی و آنتی ژنیسیته تعیین کننده چگونگی ایجاد یک پاسخ ایمنی هستند. ایمنی زایی، توانـایی یـک مـاده در بـرانگیختن پاسـخ ایمنـی است، در حالیکه آنتی ژنیسیته توانایی یک ماده براي شناخته شدن توسط یکی از فراوردههاي پاسخ ایمنی یعنی آنتی بادي ها و یـا لنفوسـیت هـا اسـت. هـر مـاده ایمونوژن، حتماً آنتی ژن هم هست، ولی عکس آن الزامی نمیباشد. بدین ترتیـب یک مولکول کوچک، نظیر دارو، ممکن است بـه تنهـایی ایمونـوژن نباشـد ولـیبتواند با اتصال شیمیایی به یک پروتئین، خاصیت ایمنی زایی را بدسـت آورد. در این حالت، آنتی بادیها میتوانند علیه ترکیبی کـه بطـور طبیعـی ایمنـی زا نیسـت تولید شوند. چنانچه یک مولکول کوچک آلـی بوسـیله پیونـد شـیمیایی بـه یـک مولکول بزرگ پروتئینی متصل شود، کمپلکس جدید ایجاد شده میتواند بصورت یک ایمونوژن عمل نماید. چنانچه این کمپلکس جدید بـه حیـوان تزریـق شـود، باعث تولید آنتی بادي در بدن حیوان میشود. تعدادي از آنتی باديهـاي تولیـدي علیه اپی توپهاي تغییر شکل نیافته پروتئین اولیه(حاصـل) بـوده و تعـدادي نیـز علیه اپی تپهاي جدیدي که پس از اتصال مولکول کوچک بـه پـروتئین حاصـل تشکیل شدهاند تولید میشوند. مولکولهاي کوچک که پس از اتصال به مولکولهاي دیگر بصـورت اپـی تپ عمل میکنند، هاپتن نامیده میشوند. هاپتن، از ریشه لاتین و به معناي چنـگ زدن، بستن و محکم کردن میباشد. مولکولهاي بزرگ که معمـولاً پروتئینـی نیـز هستند و هاپتن به آنها متصل میشودرا در اصطلاح حامل(Carrier (مینامنـد. بـا بکار بردن هاپتنهایی با ساختمان شیمیایی معلوم، میتوان واکنش بین اپی تـپ و پارا تپ را با جزئیات بیشتري مطالعه نمود. بطـور مثـال مـیتـوان توانـایی آنتـی باديهاي تولیدي علیه یک هاپتن را براي اتصال به مولکولهاي مشابه آن هـاپتن مورد آزمایش قرار داد. بنابراین هاپتن به موادي اطلاق میشود کـه بخـودي خـود قادر به ایجاد پاسخ نیست. ولی اگر به عللی علیـه آن پاسـخ ایمنـی(همـورال یـا سلولی) ایجاد شود، با پاسخ بوجود آمده(مثلاً آنتی بادي) واکنش میدهد.اغلب هاپتن ها، مولکولهاي شیمیایی کوچکی هستند که از نظر انـدازه از ایمونوژن اصلی کوچکتر میباشند. برخی از هاپتن ها نظیر دي نیتروفنیل یـا پنـی سیلین زمانیکه به پروتئین حامل اتصال یابند، بخش غالب(ایمونودومینانـت) اپـی تپ را تشکیل میدهند. هرگونه تغییر در شکل، انـدازه و یـا بـار الکتریکـی یـک هاپتن، توانایی آن را براي اتصال به آنتی بادي اختصاص ضد هاپتن اصـلی تغییـر شکل نیافته، کاهش میدهد. حتی تغییرات شیمیایی بسیار جزئی مانند تفاوت بین ایزومرهاي فضایی، معمولاً باعث تغییر قابل ملاحظهاي در شکل هـاپتن شـده و لذا روي قدرت ترکیب آنتی بادي با هاپتن مؤثر خواهند بود