عامل اين بيماری باکتری بنام اکتينوميکـوز بـوويس است. اين باکتری گرم مثبت ميزبان عادی و اجباری بينی، حلق و مجاری گوارشی است و از طريق ريشه دنـداهنا همـراه با اجسام خارجی مانند چوب، سيم و يا علوفههـای خـشبی به بافتها نفوذ ميکند. اکتينوميکوز فاقد زهرابه خارجی است و نفوذ آن به اندامها بيشتر مربوط به عوامل فيزيکی است که بافـت را مجروح ميکند و باعث نفوذ باکتری ميشود. علائم بالينی: جراحات اکتينوميکوز به کندی رشد ميکند و بيشتر در استخواهنای فک، غضروفهای داخل بينی و سقف دهان ايجـاد ميشود. جراحات حاصـل از ايـن بيمـاری همـواره بـا ايجـاد بافتهای جوانه دار توام است که پس از مدتی قـسمتی از آن در اثر نکروز تبديل به دمـل مـيشـود و بـه تـدريج دملها به يکديگر متصل شده و سينوسهای چرکی را بوجـود ميآورند. اين سينوسهای چرکی گاهی به خارج سرباز ميکنـد و چرک سبز مايل به زرد غلـيظ و چـسبناک و بـی بـويی از آهنا خارج ميشود. چرک حاوی دانههای پنيری شکل به قطـر 4-3 ميلی متر است آه در واقع همان کلنی باکتری است و به دانههای گوگردی معروفند. اگر اين دانهها را بين لام و لامل بفـشاريم و زيـر ميکروسکوپ نگاه کنيم، ميتـوان منظـره مخـصوص و شـعاعی شکلی را که به قارچ شعاعی نيـز موسـوم اسـت، مـشاهده کرد. دنداهنا معمولا شل و دردناک ميشوند و جويدن غذا را دشوار ميکند، در نتيجه حيوان لاغر ميشود. در اين بيماری عقدههای لنفاوی مبتلا نمیشـوند يکـی از تفاوتهای آن با اکتينوباسيلوز است. تشخيص: جهت تشخيص ميبايست عامل بيمـاری را از نمونـههـای اخذ شده در زير ميکروسکوپ جدا آرد. بيمـــاری را مـــيبايـــست از جراحـــات حاصـــل از اکتينوباسيلوز، استافيلاکوک تفکيک داد. اکتينوباسيلوز گرم منفی و اکتينوميکوز گرم مثبت است. درمان: استراتژی درمان در اکتينوميکوز عبارت است از: 1ـــ اســتفاده از ترکيبــات يــددار، زيــرا عامــل اکتينوميکوز بسيار در برابر يد حساس است. 2ـ تزريق استرپتومايسين در اطراف جراحات 3ـ تجويز سولفاميدها و يدور پتاسيم، يدور سديم از راه وريدی و خوراکی و ماليدن در محل