تعیین فصل جفتگیری ا زایش در سرارش گوسفند از آن جهت نائز اهمیت است که طی دا فصل مذکور گوستفند بیش از هر موقع دیگر نیاز به مراقبت ا ت ذیهی مناستب دارد ا هزینهها در این مدت از یکستال بهرهبرداری )هزینهی ت ذیه ا کارگر( قستتمت اعوم هزینههای تولید را تشتتحیل میدهد. لذا هرچه فصتتل جفتگیری ا زایش با توجه به مترای اقلیمی، ج رافیایی، تولید علوفه ا اجود مرتع خاص گوسفند ا نیز بازاریابی برآاردههای گوسفندی دقیقتر برنامهریزی گردد، بدیهی است که گلهداری از نور اقتصادی با نتای بهتر ا از نور رقابت با ستتتایر بخشهای دامداری با موفقیت بیشتتتتری همراه خواهد بود. بدین ترتیب هر گلهدار موظف استت فصل زایمان گلهی خود را با توجه به نحات فوق طوری تنویم نماید که مرغوبترین ا ازرانترین علوفه در دستتر بوده ا محصتوالت بدستت آمده را در مناسبترین موقعیت به بازار عرضهنمایند. به طور کلی در سرارش گوستتتفند 2 فصتتتل زایمان امحانسذیر استتتت که عبارتند ازت زایمان بهاره، تابستانه، ساییزه ا زمستانه.زمان مناستب برای جفتگیریت برای افزایش راندمان باراری در میشهای فحل، الزم است جفتگیری در اااخر فحلی انجام گیرد زیرات 1 -تخمکریزی میشها در نیمهی دام فحلی )42 تا 05 ستتتاعت س از آغاز فحلی یا اااخر فحلی( اتفاق میافتد. 4 -طول عمر تخمک 15 تا 10 ساعت میبامد. 0 -طول عمر اسپرم قوچ در دستگاه تناسلی میش در نداد 05 ساعت است عالاه بر مطالب مذکور، در داخل گله تشخیص مراه فحلی مقدار نیست ا برای تلقیح میشها یافتن میش فحل ا جدا کردن آن از گله الزامی است.

به واسطه وجود باورهای نادرست در ایران در زمینه فصل تولیدمثلِ گوسفند و بز، نگارنده اعتقاد دارد که این موضوع یکی از دلایل اصلی پایین بودن بازده تولیدمثل در گل ههای گوسفند و بز است؛ لذا در ادامه این مبحث با بیان دلایل ساده علمی سعی بر آن است تا توصی ههایی مفصل را برای رعایت زمان بندی جفت دهی ارائه دهد که ممکن است با باورهای مرسوم در میان مردم نیز تضاد داشته باشد.
برخاف اسب، الاغ و شتر که اصطلاحا گون ههای روزبلند نامیده م یشوند و از اواخر زمستان و در تمامی طول فصل بهار اوج فعالیت تولیدمثلی را دارند، گوسفند و بز حیواناتی روزکوتاه هستند و در بخشی از سال که طول روز در حالکوتاه شدن است، دستگاه تناسلی آنها بیشترین میزان فعالیت را دارد و رفتار فحلی و جف تگیری شدیدتری را نشان م یدهند )نمودار 2(. لذا همانطور که در نمودار 2 دیده م یشود روند تغییرات فعالیت تولید مثلی گوسفند و بز، برعکس روند تغییرات طول روز است.آغازکننده چرخه سالانه تولیدمثل در گوسفند و بز، بلندترین روز سال یعنی اول تیرماه هر سال است که به این روز "انقاب تابستانی" م یگویند، پس از آن روزها شروع به کوتا هتر شدن م یکنند و کوتاه شدن روز و به موازات آن بلند شدن ش بها پیامی به مغز حیوان م یفرستد که مفهوم آن فرا رسیدن زمان مناسب برای جفت گیری است. معمولاً 70 روز پس از اول تیرماه که مصادف با دهه اول شهریور ماه است، تخمدان میش به اوج فعالیت خود م یرسد. این بدان معناست که قبل از آن هم تخمدان فعالیت خود را آغاز کرده ولی این فعالیت به میزانی کمتر بوده و حداکثر شدت خود را نداشته است.

برخی از گونههای ماهی، بيش از ٢ بار در طول سال توليد مثل میکنند. بعضی از ماهیها مثل تيلاپيا، در تمام مدت سال توليدمثل میکنند. رشد و نمو غدد جنسی اين ماهيان ً شديدا به ميزان غذا ٔ حرارت آب بستگی دارد انجام تخمريزی، مستلزم آمادهشدن تخمکها و انتخاب نر از جانب و درجه ماهی ماده میباشدماهيانی که توليدمثل آنها وابسته به فصل است، در فصل مناسب، توليدمثل میکنند. اين ماهيان، ممکن است در ّمدت فصل توليدمثلی، بيش از يک بار تخمريزی کنند. مثل کپور وحشی. ّنی ادامه میيابد وپس ازآن، تا حصول شرايط مناسبمحيطی، به حالتسکون باقی میمانند. ّمدت سکون، معمولا ماه طول میکشد و سپس با رسيدن فصل مناسب، غدد جنسی تحريک شده، منجر به عمل تخمريزی ٔ حرارت آب میباشد. میگردد. اين شرايط، شامل ميزان اکسيژن با درجه اکثر ماهيان آب شيرين، در فصل بهار تخمريزی میکنند و حال آنکه تعداد ديگری از ماهيان، ّه است که اکثر ماهيان گوشتخوار اين عمل را در فصل پر آب شدن درياچه انجام میدهند. جالب توج (ماهيخوار)،زودتر ازماهيان غيرگوشتخوارتخمريزی میکنندواين عمل موجب میگردد که نوزادان ماهی گوشتخوار حاصله، به حدکافی طعمه برای شکار داشته باشند. تلاقی: ماهيان، برای لقاح تخمک با اسپرماتوزوآ، ازروشهای مختلفاستفاده میکنند. لقاح درماهيان، بهدوصورتداخلی يا خارجیصورتمیگيرد. درلقاح خارجی، بعضی ازماهيان بهوسيله پهلو به پهلوشدن در تماس واقعی و همزمان، تخمها و اسپرمها، بيرون میريزند. اين عمل در بسياری ازماهيان، بهوسيلهرفتارهای ّخاص همسرطلبی، انجام میگيرد. يعنی ماهی نر،صداهايی از خودتوليد میکندو يا در اطراف ماهی ماده شنا میکنديا به ماهی ماده نزديک شده، او را میزند. عمومیترين روش،درلقاح داخلی، قراردادن اسپرمبهوسيلهماهی نردداخل دستگاه توليدمثلی ٔ تناسلی يا تغيير شکل در ناحيه مخرجی به ٔ دستگاه تناسلی در ّ محل روزنه ماهی ماده میباشد. نمو ويژه اين امر کمک میکند. ّکداخلی واردميکروپيل میشوند واز ّ شيميايی محر درلقاح خارجی اسپرماتوزوآهادراثرمواد ٔ تخمترکيبگردند. باوجوداين که، ممکن استچنداسپرماتوزوآ، از ميکروپيل عبور کنند، ولی فقط يکی از آنها موف میشود.

فسفر یکی دیگر از ماکروالمنت هاي بدن است بعد از کلسیم بیشترین ماکروالمنت درون بدن است. این ماده در بدن نشخوارکنندگان در حالت نرمال حدودا dl/7mg-4 است و اگر به زیر 4 برسد هایپوفسفاتمیا نامیده می شود که می تواند یک سري اختلالات به دنبال داشته باشد.

اعمال فیزیولوژیکی که فسفر در بدن انجام می دهد شامل: دخالت در سیستم بافرینگ بدن است، یعنی فسفر به عنوان یک خنثی کننده است، در ساختار اسید نوکلئیک ها (DNA و RNA (دخالت دارد، نقش دیگر فسفر در کنترل و تنظیم جمعیت میکروبی و میکروفلورهاي دستگاه گوارش دخالت دارد، فسفر در جهت تامین انرژي در ATP حضور دارد، بعد از کلسیم دومین ماده ي معدنی است که بیشترین سهم را در تشکیل استخوان و دندان را دارد، نقش اساسی در عملکرد آنزیمهاي فسفریلاسیون و دفسفریلاسیون کننده دارد. یکی از عناصر جذب شده در روده کوچک است که از طریق یک فرآیند انتقال فعال باعث عکس العمل سریع نسبت به تولید 1 و 25 در هیدروکسی ویتامین دي می گردد. کارایی جذب فسفر در روده زمانی که کمبود آن وجود دارد میتواند عامل تحریک کننده تولید 1 و 25 دي هیدروکسی ویتامین دي باشد، بدین معنی که کاهش میزان فسفر پلاسما عامل تحریکی براي تولید این ویتامین در دستگاه گوارشی میشود. غلظت فسفر پلاسما به خوبی با میزان جذب شده در روده ها ارتباظ دارد. مقادیر زیاد و بیش از حد فسفر جذب شده از طریق ادرار و بزاق ترشح میگردد. زمانیکه استرس ناشی از تغییر سطح کلسیم در بدن رخ میدهد هورمون پاراتورمون ترشح شده و سبب افزایش فسفر در دستگاه گوارشی و بزاق میشود که این مسئله به عنوان یک عامل نگهدارنده غلظت طبیعی فسفر خون تلقی میشود. دلیل اینکه گاوهاي هایپوکلسمیک تمایل به هایپوفسفاتمیک دارند نیز همین مکانیسم ترشح هورمون پاراتورمون است. هورمون پاراتورمون به طور امکان پذیري سبب افزایش غلظت فسفر خون شده و این عمل را با تحریک بازجذب مواد معدنی در استخوان نیز انجام میدهد. بنابراین هورمون پاراتورمون در پاسخ به هیپوکلسمی ترشح می گردد نه هایپوفسفاتمی، این بدان معنی است که تعادل کلسیم و فسفر در بعضی مواقع با یکدیگر مغایرت دارند. هنگامیکه میزان فسفر حاصل از دستگاه گوارش افزایش یابد، میزان ترشح فسفر خارج سلولی به منظور تولید بزاق به مقدار 30 تا 90 گرم در روز کاهش پیدا میکند. ترشح فسفر بزاق با میزان میکروبهاي شکمبه که به سهولت فسفر را در اختیار بدن میگذارند در ارتباط میباشد، یعنی وجود فسفر منوط به هضم باکتریایی سلولز میباشد. بیشترین فسفر ترشح شده در بزاق است ولی تمام آن توسط جذب رودهاي بازیافت نمیشود. میکروبهاي شکمبه قادرند تا با هضم اسید فایتیک (فسفر به این شکل در سلولهاي گیاهی باند شده است) قسمت اعظمی از فسفر را آزاد کرده و در بدن دام مورد استفاده قرار دهند. مطابق با توصیههاي سازمان ملی تغذیه دامی آمریکا نیاز نگهدارنده بدن دام به فسفر 43/1 گرم به ازاي هر 100 کیلوگرم وزن زنده دام است و به عبارتی 6/8 گرم به ازاي یک گاو 600 کیلوگرمی میباشد. به طور کلی 2/1 گرم فسفر به ازاي هر کیلوگرم ماده خشک مصرفی مورد نیاز نگهدارنده بدن میباشد، با این احتساب یک گاوي که در روز 20 کیلوگرم ماده خشک مصرف مینماید تقریبا 24 گرم فسفر براي نیاز روزانه احتیاج دارد. در طی آبستنی نیاز روزانه بدن از 5/1 گرم در روز تا 190 گرم در روز افزایش مییابد و درست قبل از زایمان نیاز آن به 6 گرم در روز میرسد. حیوانات جوان نسبت به مسن ترها نیاز به فسفر بیشتري دارند زیرا در حال ساختن استخوانهاي بدن میباشند. لذا نیاز به فسفر بدن دامهاي جوان به مقدار 9 گرم در روز به ازاي هر کیلوگرم افزایش وزن زنده میباشد درحالیکه براي دامهاي مسن تر مقدار 6 گرم فسفر به ازاي هر کیلوگرم افزایش وزن زنده مورد نیاز است. در طی شیرواري مقدار 9/0 گرم فسفر به ازاي تولید هر لیتر شیر با حدودا 4 درصد چربی مورد نیاز است.

کمبود فسفر کمبود معمولا اولیه و به صورت pica ،کاهش رشد، کاهش باروري و بعد استئودیستروفی می شود. در گاوهاي شیري سبب افزایش شکنندگی RBC ها و هموگلوبینوري بعد از زایمان می شود.

اتیولوژي: کمبود فسفر معمولا اولیه است اما توسط کاهش ویتامین Dوافزایش غلظت کلسیم سرم تشدید می شود.

اپیدمیولوژي: کمبود فسفر بسیار رخ می دهد. توزیع جغرافیایی بستگی به فسفر خاك دارد. اما ca زیاد،آلومینیوم و آهن خاك سبب کاهش دسترسی گیاه به فسفر می شود. اگر در مراتع سوپر فسفات استفاده شود سبب کاهش میزان نگهداري فسفر خاك می شود. ذخیره فسفر خاك کم بوده که این به دلیل احتباس فسفر زیاد است. در این مناطقرشد گیاهی ضعیف است و بوتولیسم و آسیب هاي استخوانی نیز رخ می دهد. سبب درجات خفیفی از کاهش تولید شیر، گوشت و پشم می شود. شسته شدن فسفر خاك توسط بارش هاي سنگین و به دنبال شخم زدن و شرایط خشکی سبب بروز کمبود می شود. مراتعی که کمبود فسفر دارند، گیاهان آنها پروتئین کمی دارن

فرم فعال :(Trophozoite (به فرمي اطلاق ميشود. كه قدرت ايجاد بيماري را دارد ولي در اكثر انگلها قدرت انتقال بيماري را ندارند. اين فرم داخل بدن ميزبان است و به محض خروج نسبت به شرايط نامساعد محيطي حساس و خيلي سريع از بين ميرود و حتي اگر فرم فعال به هر طريقي وارد دستگاه گوارش انسان شوند قدرت خود را در مقابل آنزيمها و اسيدهاي معدي ندارد و زود از بين ميرود. به همين دليل فرم فعال در انتقال بيماري نقش ندارد. y فرم مقاوم يا كيست Cyst : فرمي از انگل است كه از انتقال بيماريهاي تك ياختهاي نقش عمده را بعهده دارند و در مقابل شرايط نامساعد محيطي و آنزيمها و اسيدهاي معدي قدرت مقاومت و انتقال انگل را دارا ميباشند.

1)کرم)حاوی روغن شترمرغ ،آلوئه ورا و دیگر اجزا طبیعی( می تواند عالیم ناشی از پسوریازیس مانند خارش ،زبر و خشک شدن پوست ،ترک دار شدن و پوسته پوسته شدن آنرا از بین ببرد. 2)کرم نرم کننده لب )فاقد ترکیبات نفتی ( برای لب های خشک و ترک خورده موثر است. 3)کرم ضد چین و چروک به کند شدن روند پیری پوست کمک می کند. ۴)کرم ضد آفتاب ۵)لوسیون بدون بو دست و بدن)حاوی روغن های طبیعی و ویتامین های مورد نیاز پوست( ۶)لوسیون بعد از اصالح )روغن شترمرغ ،ژل آلوئه ورا ،عصاره بابونه( سوزش و قرمزی پوست تازه اصالح شده را از بین میبرد. ۷)صابون روغن شترمرغ خواص روشن کننده پاک کننده آرایش، ضد لک و... ۸)شامپو ۹)ماسک صورت

پس از، از تخم درآمدن، جوجهها به قسمت پایینی دستگاه منتقل میشوند. این سیستم مستقیما آب و خوراک را در طول دوران انکوباسیون، در اختیار جوجهها قرار میدهد. همچنین آنها از هوا، نور و فضای کافی برخوردار بوده و به راحتی و آزادانه قادر به حرکت میباشند و پوستهها که از همان ابتدا در قسمت باالیی دستگاه میماند، مزاحمتی برایشان ایجاد نمیکند. بدین ترتیب جوجهها از همان ابتدا آب و خوراک را در هچری دریافت مینمایند. پس از باز کردن انکوباتور، تنها قسمت باالیی که حاوی پوستهها است از دستگاه جدا میگردد. قسمت پایین هم شامل جوجهها به همراه آب و خوراکشان بوده که بایستی برای حمل و نقل بعدی به مزرعه جابهجا شوند.تغذیه زودهنگام و تامین آب آشامیدنی، کنترل فاکتورهای محیطی، فراهم بودن فضا و نور کافی د ردوره انکوباسیون، همگی از ایجاد اختالالت رشد پیشگیری نموده و جوجهها با شروعی بسیار خوب جهت آغاز رشد و نمو در مزرعه آماده خواهند شد. به همین ترتیب میزان نرخ مرگ و میر، به شکل قابل توجهی کاهش مییابد. »دکتر لودگر برلو«، مدیر این پروژه اذعان داشت که بدین ترتیب دوره رشد طیور بر اساس نیازی که دارند، از زمان انکوباسیون و در انکوباتور آغاز خواهد شد. ما در نظر داریم این روش تغذیه زودهنگام را در تمام زنجیره پرورش طیور در آلمان اجرایی نماییم. زیرا استفاده از این تکنیک، بهبود قابل توجهی در رفاه و سالمت طیور خواهد داشت.

فرايند توليد مثل شامل مجموعه اي از وقايع فيزيولوژيكي مي باشد كه هر واقعه در زمان مناسب خود اتفاق مي افتد . دستگاه غدد درون ريز از طريق توليد هورمونها مسئول كنترل زمان بندي اين وقايع مي باشد . فرآيند توليد مثل در دام هاي مزرعه اي به عنوان يكي از مهمترين بخش هاي نظام دامداري ودامپروري ازجايگاهي ويژه برخوردار است. علت اين اهميت را مي توان در حفظ و نگهداري نس ل، آماده نمودن بستري مناسب براي برنامه هاي اصلاح نژاد، پرواربندي و دوره هاي منظم شيرواري جستجو نمود . اگر فرآيند فيزيولوژي توليد مثل تحت تاثير شرايط نامساعد محيطي قرار داشته باشد احتمالا" در ادامه نسل ها مشكلات زيادي بوجود آمده و حيوانات در خطر انقراض ق رار مي گيرند . فشار هاي فيزيولوژيكي ناشي از استرس گرمايي ، دوره آبستني (بخصوص در اواخر ) و دوره شيرواري نقش بسزايي در كاهش ظرفيت هاي توليد مثلي دام هاي ماده دارند. مطالعات نشان مي دهد كه درجه حرارت بالاي 27 درجه سانتي گراد بر روي مصرف خوراك، ضريب تبديل غذايي و عملكرد توليد مثلي تأ ثير دارد . لذا تغييرات محيطي نظير تهويه هوا، خنك كننده هاي تبخيري و موضعي، ايجاد سايبان، آب خنك و تازه و كاهشفيبر در غذاي مصرفي در ساعات گرم روز از عوامل كاهش اثرات زيان آور استرس گرمايي هستند . صفات توليد مثلي در مقايسه با ديگر صفات ما نند ميزان رشد يا توليد شير بيشتر تحت تأثير عوامل محيطي هستند

فرآورده هاي آنورکتال براي برطرف کردن علامتی درد و سوزش، محافظت از پوست یا مخاط موضع و کاهش التهاب موضع در بیماریهاي شایع آنورکتال نظیر هموروئید و فشیر بکار می روند.

D اندیکاسیون ها : درمان علامتی سوزش، خارش، درد هموروئید، فیشر و دستگاه تناسلی زنانه D

نکات : دارو – داروساز 1 -بطور کلی فرآورده هائی که جهت کنترل سوزش و آزارهاي ناشی از هموروئید و فیشر بکار می روند داراي یک یا چند جزء از اجزاء زیرند..... الف – محافظ : زینک اکسید، آلومینیوم ساب استات، بیسموت اکساید، بیسموت ساب گالایت ب – بی حس کننده موضعی : لیدوکائین، بنزوکائین، پریلوکائین ج – ضد التهاب استروئیدي: هیدروکورتیزون 2 -مصرف طولانی مدت ضد التهاب هاي استروئیدي به صورت آنال به دلیل جذب سیستمیک و نازك شدن پوست موضع توصیه نمی شود. 3 -برخی ترکیبات نظیر بیسموت اکساید و بالسام می توانند اثرات آنتی سپتیکی و قابض نیز داشته باشند. 4 -فرآورده هاي گیاهی فراوانی نیز جهت برطرف کردن سوزش و درد مشکلات آنورکتال و التیام آنها بکار می روند. در ذیل معرفی مختصري از آنها آورده شده است.دارو – بیمار 1 -نحوه مصرف شیاف و تفاوت مصرف شیاف و کرم براي هموروئیدهاي داخلی و خارجی به بیمار شرح داده شود. 2 -به بیمار توضیح داده شود که درمانهاي فوق بیشتر علامتی بوده و اختلالات اصلی که سبب ایجاد هموروئید و فیشر می شوند (نظیر یبوست، اسهال، IBS, IBD (باید درمان شوند. 3 -داروهاي فوق نباید به مدت طولانی مصرف شوند. 4 -در صورت عدم بهبود و خونریزي بیمار به پزشک مراجعه کند. دارو – داروخانه - پماد و شیاف آنتی هموروئید فرآورده هاي OTC هستند.

ماهیچه سینه نزدیک به یک چهارم وزن کل جوجه هاي گوشتی امروزه را تشکیل می دهد. پرورش جوجه هاي گوشتی براي وزن هاي سنگین بازار می تواند را افزایش دهد. بروز آن به سیستم DPM احتمال وقوع هاي پرورش و مدیریت بستگی دارد و پرنده در هر سن و وزنی می تواند تحت تأثیر قرار گیرد. به فاکتورهاي زیر وابسته می باشد: DPM
آویختگی بیش از حد بال 
وزن کشتار سنگین 
می تواند در خروس ها بیش از مرغ DPM جنس: بروز 
ها اتفاق افتد.
مقدار زیاد گوشت سفید 
سرعت رشد

آلودگی گاوها با فاسيولاهپاتيکا در آخر تابستان و پاييز رخ میدهد. بيماري از طريق دفع تخمهای انگل بوسيله مدفوع حيوانات ناقل انتقال میيابد. اين تخمها جهت تکامل نياز به يک ميزبان واسط دارند که نوعی حلزون (ليمنه) میباشد. گاوها با خوردن متاسرکرها (مرحله عفونی انگل) همراه با علوفه به اين انگل آلوده می- شوند. نشانيهای آلودگی اغلب مخفی و غير اختصاصی میباشند مانند کاهش رشد، عقيم شدن، کاهش ميزان پروتئين شيرو طولانی تر شدن مدت چاق کردن گوسالههای پرواری. در اثر آلودگی کم ولی مداوم با انگل فاسيولاهپاتيکا در چراگاهها فرم مزمن بيماری رخ میدهد. در مرحله اول هجوم انگل، لاروهای انگل به سمت کبد مهاجرت کرده و در آنجا جايگرين میشوند.در اين حالت نارسايیهای کبدی رخ میدهد که عبارت است از وجود جراحات سيروزی آه به علت تغذيه انگل از خون حيوان، کمخونی نيز ديده میشود. در مرحله دوم هجوم انگل، انگلهای بالغ در مجاری صفراوی مستقر میشوند. در اثر آلودگی شديد با انگل فاسيولاهياتيکا، فرم حاد بيماری بروز مینمايد. اين فرم باعث بروز جراحات کبدی، بیاشتهايی و حساسيت زياد به ساير بيماريها میشود. همچنين اسهال، کاهش وزن و گاهی مرگ از ديگر علائم آلودگی در اين فرم میباشند. جهت تشخيص میتوان از بارزسی کبد در کشتارگاه، آزمايش مدفوع و آزمايشات ايمونولوژيک استفاده نمود.

درمان: استراتژی درمان براساس استفاده از يک داروی انگل کش میباشد که برروی فاسيولاهای بالغ و نابالغ اثر می- کند. اين داروها عبارتند از تريکابندازول، کلوزانتل و نيتروکسينين. جهت از بين رفتن کامل آلودگی، درمان هشت هفته بعد نيز تکرار میشود.

1)جذب : چنان چه به فرم خوراکی استفاده شوند جذب خوبی دارد و فرم تزریقی هم برای جذب عموما مشکلی ندارد اما از راه خوراکی جذب خوب و نسبی دارند.

2 )توزیع : که به همه ی بافت های بدن توزیع می شوند مگر CNS ، چشم و مواردی از این قبیل. از جفت هم خیلی عبور نمی کنند اما وارد رحم می شوند و توزیع خوبی در رحم دارند. وارد CNS نمی شوند مگر در شرایط که پرده های مننژ دچار التهاب باشند مثل مننژیت که در این موارد پنی سیلین ها می توانند عبور کنند و می توان در عارضه ی مننژیت از پنی سیلین ها استفاده کنیم اما در شرایط نرمال عبور قابل توجهی از پرده های مننژ ندارد و غلظت مناسبی را در مایع مغزی نخاعی ایحاد نمی کنند. پنی سیلین ها دارای اتصال پروتئینی هستند و تقریبا حدود 55 درصد این داروها به پروتئین ها متصل می شود و از لحاظ متابولیسم هم حدود 95 درصد پنی سیلین ها بدون تغییر از بدن دفع می شوند یعنی متابولیسم آن ها خیلی قابل توجه نیست ولی 15 درصد مابقی متابولیزه می شود و حتی تبدیل به متابولیت هایی می شوند که پنی سیلوئیک اسید گفته می شود. آلرژی نسبت به پنی سیلین ها ممکن است به این متابولیت ها بستگی داشته باشد و دفع آن ها عمدتا از طریق ادرار صورت می گیرد که یا فرم دست نخورده و یا متابولیتی آن ها و درصد کمی از هم از طریق صفرا.پانزده درصد دارو قابلیت نفوذ به داخل شیر را دارد یعنی وارد شیر هم می شوند به طوری که زمان عدم مصرف شیر بعد از استفاده از پنی سیلین ها حدود 96 ساعت است. یعنی بهتر است که بعد از آخرین دوزی که از پنی سیلین ها استفاده کردیم تا 96 ساعت بعد آن شیر که ایجاد می شود به مصرف انسان نرسد چون حاوی پنی سیلین می باشد

بهترین روش برای فهم رفتار اسبهای اهلی شده این است که به طرز رفتار اجداد آنها در گله و حیات وحش توجه کنیم.طرز رفتار اجداد اسبهای اهلی شده کامال برگرفته از عوامل محیطی بوده است. اسب حیوانی است اجتماعی و از با هم بودن لذت می برد.اسب ها بیشتر شکار هستند تا شکارچی و در صورت احساس هرگونه خطر، فرار را بر قرار ترجیح می دهند.اسبها به طور گسترده ای از زبان بدن )عکس العمل هایی که اعضاء بدن با اشارات خود بروز می دهند( در میان گله استفاده می نماید. فهم این عالئم می تواند به شما در کار با اسب بسیار کمک نماید.

1-سن ماديان: ماديانهاي 2 و 3 ساله معموال" چرخه هاي توليد مثلي نامنظم با رفتار فحلي نامنظمي دارند كه در اثر تغييرات بلوغي، عوامل مديريتي و نيز مصرف برخي از داروهايي كه خصوصا"در اسبهاي ورزشي استفاده مي شود، بوجود مي آيد. از طرفي ماديانهاي چند شكم زا و پير بدليل تغييرات آناتوميكي دستگاه تناسلي وضعيت توليد مثلي آنها تغيير مي كند كه شامل كشيدگي لبه هاي فرج و كاهش عملكرد فيزيولوژيک اسفنكتر دهليزي است. از طرفي با افزايش سن و به هم خوردن زاوية فرج و مهبل )در حالت نرمال زاويه نسبت به خط افق عمود است( ماديان مستعد به برگشتگي ادرار به سمت سرويكس و بدنبال آن جمع شدن ادرار در واژن شده و از طرفي به علت كشيده شدن هوا به سمت مهبل و گردن رحم و قسمت قدامي سرويكس، عفونت و التهاب آندومتريت و مرگ زودرس رويان ايجاد ميشود. 2-نژاد: بطور كلي يک ماديان سالم از هر نژاد كه با يک نريان سالم جفت گيري كند دچار اختالل توليد مثلي نمي شود. بهرحال نژاد در تخمكگذاري مضاعف نقش داشته و از آنجا كه به علت كوچک بودن بدنة رحم، آبستني دوقلو در ماديان اصال" مطلوب نيست، پس اين نيز خود يک اختالل به حساب ميآيد. خصوصا" در نژاد تاروبرد تخمكگذاري مضاعف د ر8 الي 22 %تخمک گذاري ها ديده ميشود . 3-وضعيت دستگاه تناسلي: 1 وضعيت دستگاه تناسلي ماديان نيز مهم است، يک ماديان نازا ، مادياني است كه جفت گيري كرده 2 ولي در زمان معاينه، آبستن نمي باشد و يک ماديان باكره به مادياني در هر سني گفته مي شود كه هرگز جفت گيري نكرده است. در مورد ماديانهاي Mare Wet ،ماديانهايي هستند كه در فصل توليد مثلي هستند و آمادة كشش و در واقع تازه زايمان كرده و اولين عالئم فحلي را روز 7 الي 12 پس از زايمان نشان ميدهند، البته ممكن است به دليل حضور كره، عالئم فحلي را به خوبي نشان ندهند. ماديانهاي Mare Foaling ،ماديانهايي هستند كه تازه زايمان كرده و در اولين استروس پس از كره 3 زايي كشش داده مي شوند. ماديانهاي مشكل دار ماديانهايي هستند كه در بيش از دو كشش طبيعي آبستن نمي شوند و در تاريخچه ممكن است دو سال يا بيشتر آبستن نشده باشند و در تاريخچه تا زمانيكه از كره مراقبت نموده اند،در فصل توليد مثلي عالئم فحلي را نامنظم نشان داده و يا اصال" عالئم فحلي نشان نداده اند،همچنين به ماديانهايي گفته ميشود كه آبستني تا كره زايي طول نكشيده و دچار مرگ زودرس رويان يا سقط شده باشند و بيشتر در ماديانهاي چند شكم زا و مسن ديده ميشوند و دستة بزرگي از ماديانهاي مشكل دار ماديانهاي با آندومتريت مقاوم پس از جفت گيري هستند كه اصطالحا" Mares Dirty ناميده ميشوند و در تعريف دقيق تر آنها آمده است كه اينماديانها يا آندومتريت حاد دارند يا داراي عفونت مزمن رحمي با حضور فيبروز، و يا ماديانهاي حساس به آندومتريت مقاوم پس از كشش هستند و قادر به دفع عفونت تا قبل از ورود رويان به رحم نيستند. به هر حال بررسي وضعيت ماديان، اطالعات و تاريخچه خوبي در اختيار قرار مي دهد. 4 -اطالعات مربوط به جفت گيري يا فصل توليد مثلي قبلي : ارزش ركوردهاي توليد مثلي گذشتة دام بستگي به دقت و كامل بودن اطالعات زير دارد كه شامل :  اطالعات كره زايي قبلي : 1-اطالعات مربوط به تعداد كره هاي متولد شده 2-طول دورة آبستني 3-اختالالت زايماني 4-جفت ماندگي 5-وضعيت خود كره ها از نظر سالم بودن يا مردن كره ها بصورت مستقيم و غير مستقيم وضعيت توليد مثلي را مشخص مي كند.  وضعيت چرخه هاي سيكل استروس ماديان، اطالعات مربوط به سالهاي گذشته، وضعيت آندوكرينولوژي و فيزيولوژي طبيعي ماديان را نشان مي دهد، خصوصا" وضعيت تكرار چرخه هاي فحلي، طول فحلي، رشد فوليكولي و تخمک گذاري، كمک كننده هستند. همچنين اطالعات مربوط 1 به تعداد كشش فصل توليد مثلي قبلي نيز كمک كننده است. و نيز وضعيت مرحلة انتقالي و دورة 2 عدم فحلي قبلي هم اهميت دارد.  سابقة جراحي قبلي كه روي دستگاه توليد مثلي صورت گرفته است: اين بررسي مي تواند يک سري از نيازهايي را براي اصالح برخي از نقيصه ها كه در جراحي قبلي ايجاد شده است را برطرف سازد كه وضعيت و شكل و موقعيت طبيعي مقعد و فرج، خصوصا" از نظر پارگي و فيبروز مي تواند در آيندة توليد مثلي دام نقش داشته باشد. بطوريكه دامهايي كه در زايمان قبلي دچار سخت زايي بوده اند و به دنبال آن اختالالتي در فرج ايجاد شده است و دچار شلي يا فيبروز فرج شده اند نياز به 3 عمل كاهش شكاف فرج دارند.  سابقه عفونت قبلي رحم و نيز درمانهايي كه صورت گرفته است: وقتي ماديان را ارزيابي مي كنيم دانستن سابقه عفونت و درمان آن در پيشگويي آيندة توليد مثلي دام مؤثر است.  مرگ زودرس رويان 4 و سقط جنين: بررسي اين حالت در طي فصل يا فصل هاي توليد مثلي قبلي اهميت زيادي دارد و علل زيادي مثل علل ارثي و دو قلو آبستني مي تواند سبب مرگ زودرس شوند. مرگ رويان از زمان لقاح تا النه گزيني و شناسايي آبستني توسط مادر )زير 52-45 روز( بعنوان مرگ زود رس رويان شناخته مي شود.پس از اين زمان را مرگ جنين وسقط و تولد كرة مرده را در زمانزايمان مرده زايي 1 گويند. ارزيابي اطالعات فوق به همراه معاينة دستگاه تناسلي در تشخيص علت سقط يا مرگ زودرس مؤثر است. 4-بررسي وضعيت تمرينات ورزشي قبلي )اسبهاي مسابقه(: معموال" ماديانها بدنبال يک دوره تمرينات و فعاليتهاي ورزشي وارد گله هاي توليد مثلي مي شوند خطرات مربوط به تمرينات ورزشي، حمل و نقل و دارو درماني )مصرف هورمونهاي آنابوليک( و نيز در معرض قرار گرفتن خطر ابتال به بيماريهاي توليد مثلي، دام را به مخاطره مي اندازد. صدمه و دردهاي متعاقب آن يا ناتواني و ضعف شديد دام، وضعيت چرخه اي بودن ماديان را تغيير مي دهد، خود بيماريها نيز سبب ضعف دام با درجات متغير شده و رفتار توليد مثلي دام را تغيير داده و ميزان آبستني كاهش مي يابد. از طرفي اسبهايي كه توان و قدرت بااليي دارند قبال" در معرض تزريقات هورمونهاي استروئيد آنابوليک بوده اند كه عوارض جانبي آنها در كاهش توان توليد مثلي ماديانهاي جوان و نريان حائز اهميت است. روشها و تمرينات مختلفي كه در تعليمات ماديانهاي جوان بكار ميرود حتي در چندين ماه پس از انتقال به فارم توان توليد مثلي دام را كاهش مي دهد. 5-سالمت عمومي دام: تاريخچة اقدامات درماني قبلي در مورد بررسي وضعيت عمومي دام در گذشته، مفيد است. چون بيماري و استرس شديد نظم چرخه هاي توليد مثلي را به هم مي زند. درد ناشي از لنگش يا بيماري حاد ناويكوالر، شكستگي و التهاب تادون روي توان توليد مثلي دام نقش دارد. از طرفي بيماريهاي 3 كه همراه با سرفه و تنگي نفس است يا انسدا ريوي مزمن 2 توليد مثل هيوز ، دام را مستعد نموواژينا مي كند. حتي ممكن است پروالپس واژن به دنبال سرفه هاي مزمن و تنگي نفس در دام ايجاد شود. از طرفي بيماريهاي قلبي نيز نقش دارند خصوصا" اختالالت دريچه هاي قلبي. همچنين بررسي وضعيت مو،دندانها، وزن و پوشش بدن ماديان نيز در ارزيابي هاي توليد مثلي كمک كننده است. 6-معاينات دستگاه توليد مثلي:  معاينات خارجي: فرج: بطور نرمال بايد بصورت عمودي قرار گرفته و لبه ها كامال" بسته باشند و بدشكلي و فيبروز نداشته باشند. وضعيت مقعد بايد در امتداد لبه هاي فرج قرار گيرد، خصوصا" در ماديانهاي پير يا الغر چربي هاي اطراف مقعد تحليل رفته و بدليل كشيده شدن مقعد به سمت داخل گوشه بااليي فرج نيز به سمت باال و داخل كشيده شده كه باعث باز شدن لبه هاي فرج و نمو واژينا ميشود. اين ماديانها در هنگام راه رفتن صداي مكش هوا را نشان مي دهند. واژن: در خارج لبه ها بايد كامال" به هم چسپيده باشد و در معاينه داخل مهبل با اسپيكولوم )معموال" شيشه اي بهتر است( بررسي مخاط مهبل و سرويكس، صورت مي گيرد. مواقعي كه دام در اوايل استروس است مخاطات يک حالت پر خون دارد. در مرحله استروس سرويكس باز مي شود. در بررسي واژن با اسپيكولوم، وجود يا عدم وجود اكسوداي كف آلود در كف واژن اهميت دارد و بايد  علت آن بررسي شود. در معاينات واژن خصوصا" در دامهاي مسن و چند شكم زا، گاها" خونريزي 1 هايي ديده مي شود كه مربوط به گشاد شدن سياهرگهاي باقيمانده از بقاياي پردة بكارت مي باشد كه خصوصا" در فصل توليد مثلي دچار خونريزي شده و براي خونبندي آن معموال" از فركانسهاي 2 باالي الكتريكي 3 استفاده مي شود. همچنين در بررسي مهبل ماديانهاي باكره گاها پردة بكارت مقاوم مشاهده مي شود كه آن را بايد پاره كرد. از طرفي مخاط مهبل در مرحلة لوتئال و آنستروس،معموال" خشک است.در آنستروس رنگ سرويكس و مهبل يكسان بوده و تقريبا" رنگ پريده و سفيد است- سرويكس شل و آتون است در مرحلة استروس مرطوب و در زمان آبستني مخاط چسبناک است )موكوس چسبناک دارد(.سرويكس رنگ پريده و كامآل بسته مي باشد. همچنين در بررسي مهبل به دهانة رحم نيز بايد دقت كرد كه چسبندگي و فيروز نداشته باشد. معموال" سرويكس نرمال را در تمامي مراحل توليد مثلي به آرامي و با انگشت مي توان باز كرد. 

عوامل زير در قدرت ايمني زائي يك ماده دخالت دارند، ولي عوامل ديگري نيز احتمالا وجود داش ته كـه هنـوز ناشـناخته انـد و احتياج به تحقيقات بيشتري در اين زمينه مي باشد:

1 -بيگانه بودن ماده براي بدن (Foreignness :(هرچه يك ماده براي بدن بيگانه تر باشـد و از لحـاظ سـاختماني بـا تركيبات ساختاني بدن اختلاف بيشتري داشته باشد آن ماده براي بدن قدرت ايمني زائي بيشتري دارد. بعبـارت ديگـر هرچـه منبع آن ماده از لحاظ تكاملي رده جانداران يا زيستي (phylogenetically (با ميزبان فاصله بيشتري داشته باشد، قدرت ايمني زائي آن بيشتر است. بعنوان مثال قدرت ايمني زائي آلبومين مرغ براي گوسفند بيشتر است تا آلبومين گاو يا بـز بـراي گوسفند.

2 -ساختمان ژنتيكي ميزبان (up make Genetic : (با استفاده از موشهاي نسلدار يا هموزيگوت (Inbred (و آنتـي ژنهاي سنتتيك، نشان داده اند كه پاسخهاي ايمني توليد آنتي بادي بر عليه يك اپي توپ در نژادهاي مختلـف مـوش بـا يكـديگر متفاوت و تحت كنترل ساختمان ژنتيكي ميزبان است. ( c/Balb نـسبت بـه بيمـاري سـالك مرطـوب گونـه ليـشمانيا مـاژور (major.L (بـسيار d بطور مثال موش سويه 2-H( حساس است و پس از ابتلا از بين مي رود، در صورتي كه اكثر سويه هاي ديگر موش مانند He/C3H و H/CBA كـه هـر دو ( هستند، مستعد اين بيماري نمي باشند و چند ماه پس از ابت لا بهبود مي يابند. ژنهائيكه واكنشهاي ايمني را تحت كنتـرل 2k-Hدارند در كلاس دو مجموعه ژنهاي سازگاري نسجي انسان و موش ايمونوژن هستند ولي در خرگوش و خوكچه هندي نمي باشد. تحقيقات نقش ژنتيك در پاسخهاي ايمنـي در انـسان نيز به نتايج جالبي رسيده است. بهمين دليل پاسخهاي افراد در برابر بيماريها با يكديگر متفاوت است.

3-مصرف مواد همراه يا آدجوانت(Adjuvant:(آدجوانت ها درلاتين به معنـي كمـك(help to ،(مـوادي هـستند كـه بهمراه آنتي ژن ، واكسن و يا موادي كه ايمونوژن ضعيفي هستند تزريق مي شوند تا پاسخ ايمني بدن را برعليه آنتي ژن، واكسن و يا آن مواد، افزايش دهند. اكثر آدجوانت ها شامل باكتريها و يا عصاره آنها مي باشند ماننـد ميكـروب كـشته شـده سـياه سـرفه در واكسن ثلاث (ديفتري – سياه سرفه- كزاز) و اندوتوكسين (Endotoxin (ميكروبهاي گرم منفي. گاهي نيـز از مـواد شـيميايي بعنوان آدجوانت استفاده مي شود مانند فسفات يا ئيدروكسيد آلومينيم كه در واكسن كزاز و همچنين اكثر واكسنهاي انساني به كـار مي روند. يكي ازقويترين آدجوانتهائي كه درحيوانات آزمايـشگاهي بـراي تحقيقـات ويـا بـراي تهيـه آنتـي بـادي بـا قـدرت زيـاد از آن استفاده ميشود بنام آدجوانت كامل فروند (adjuvant s'Freund Complete (ميباشد كه از مخلوط ميكـروب كـشته شـده ســل انــساني،روغن معــدني و آب درســت شــده اســت و اگــر فاقــد ميكــروب ســل باشــد بــه آن فرونــد ناكامــل .گويند) Incompele Freund's adjuvant) مكانيزم عمل آدجوانتها بر حسب نوع آنها اندكي با هم فرق دارند ولي به طوركلي به قرار زير است: - حفاظت آنتي ژن و جلوگيري از تخريب و تجزية سريع و آزاد كردن آن به تدريج در بدن. - افزايش فعاليت و ارتباط ماكروفاژها، لمفوسيت هاي كمكي (cells-T Helper ،(cells-B و cells NK با آنتـي ژن. - ايجاد التهاب موضعي، فراخواني سلولهاي سيستم ايمني و افزايش ترشح سيتوكينها و لمفوكينها. - افزايش تيتر آنتي بادي و يا ايمني سلولي (شـكل 2-1 .(بعـلاوه برحـسب نـوع آدجوانـت، بيـشتر يـك كـلاس خـاص ايمونوگلبولين عليه آنتي ژن توليد مي شود. بطور مثال ادجوانت كامل فروند بيشتر توليد IgG در حيـوان آزمايـشگاهي مي كنند.- افزايش دوام آنتي بادي در خون و يا ايمني سلولي . - كاهش مقدار آنتي ژن تزريقي . امروزه براي تهيه واكسنهاي خوراكي يا استنشاقي از ميكروكپـسول بـه عنـوان آدجوانـت اسـتفاده ميكننـد .يكـي از ايـن نـوع ميكروكپسولها،(ISCOMs (complex Immunostimulating نام داردكه شامل گليكوزيدي است بنام A Quill كـه ازعصاره پوست درختMolina Saponaria Quillaja در آمريكاي جنوبي استخراج مي شود.

4 -بار الكتريكي آنتي ژن (Charges :(بار الكتريكي هر آنتي ژن در قدرت ايمني زائي و خصوصيات آن نقش دارد. بار الكتريكي مطلق (charge Net (يك آنتي ژن با آنتي بادي ضد آن نسبت عكس دارد. مثلا چنانچه پروتئيني را كه بـار الكتريكي مطلق آن مثبت است به حيوان آزمايشگاهي تزريق كنيم ، آنتي بادي ضد آن، با ر الكتريكي مطلق منفي خواهـد داشـت . در اين رابطه اگر هاپتن را به مولكول پروتئين متصل كنيم ، هيچ تغييري در بار الكتريكي مطلق آنتي بادي عليه پروتئين آن بوجود نخواهد آمد

5 -چرخش نوري (configuration Optical :(اسيدهاي آمينه موجود در طبيعـت اكثـراً از نـوع (acid amino.L( هستند و آنزيمهائي كه در بدن وجود دارند اين دسته پروتئينها را متابوليزه كرده و برعليه آنها عكس العمل نشان مي دهند. حال اگر بطور مصنوعي پلي پپتيدي را از اسيدهاي آمينه نوع (acid amino.D (درست كرده و به حيواني تزريق كنـيم، سيـستم ايمنـي حيوان را تحريك نخواهد كرد و تا مدتها در بدن حيوان دست نخورده باقي خواهند ماند. در طبيعت ، كپسول باسيل شـاربن از پلـي مر D -اسيد گلوتاميك درست شده است.

6 -تركيب شيميايي يا ماهيت آنتي ژن (nature or composition Chemical : (بطور كلـي پروتئينهـا ماننـد سرم و پلي ساكاريدها مانند كپسول باكتريها، اگر همراه با ادجوانت بكار روند آنتي ژنهائي قوي هستند. بر عكس اسـتروئيدها ماننـد هورمونها آنتي ژنهاي ضعيفي هستند و در بعضي موارد قادر به ايجاد عكس العمل ايمني در بدن نمي باشند.

7 -اندازه مولكولي آنتي ژن (Size Molecular :(اگر چه نمي توان حد نصابي را از وزن مولكولي براي يك ماده در نظر گرفت تا بتوان آن ماده را آنتي ژن ناميد ولي بديهي است كه هر چه يك ماده بزرگتر باشد، ساختمان آن نيز پيچيده تـر اسـت و در نتيجه ايمونوژن قويتري مي باشد. بطور كلي موادي با وزن مولكولي كمتر از 10000 دالتون يا اصلاً ايمونوژن نيـستند و يـا خيلـي ضعيف اند. قويترين ايمونوژنها، پروتئينهائي با وزن مولكولي بيش از 100000 دالتون مي باشند. بطـور مثـال باكتريهـا، ويروسـها و گلبولهاي قرمز آنتي ژنهائي قوي هستند. يكي از فاكتورهاي مهمي كه در قدرت ايمني زائي يك ماده حتي با وزن مولكولي كم نقش مهمـي را ايفـاء مـي كنـد، وجـود اسيدهاي آمينه حلقوي (acid amino Aromatic (بخصوص تيروزين در ساختمان مولكول آنتي ژن است.

 8 -مقدار آنتي ژن (Dose : (مقدار آنتي ژني كه تزريق مي شود در نوع پاسخهاي ايمني برعليه آن نقش مهمي دارد. اگر يك آنتي ژن را به مقدار بسيار جزئي متوالياً و يا به مقدار بسيار زياد يكباره تزريق كنيد، سيستم ايمني بخوبي عكس العمل نـشان نمـي دهد و حتي ممكن است مهار (Suppress (شود. از همين اصل استفاده مي شود و در سروتراپي اگر بيمار مارگزيـده نـسبت بـه سرم حيوان (پادزهر) حساسيت داشته باشد و براي نجات او حتماً بايد سرم تزريق شود، مي توان حساسيت فرد را با تزريـق متـوالي مقادير بسيار جزئي پادزهر برطرف كرد. به اين روش درماني در قديم روش بسردكا (Besredka (و امروزه كاهش حـساسيت يـا حساسيت زدائي (Desensitization (مي گوينـد. بعـلاوه بـراي درمـان ايمونولـوژيكي بيماريهـاي آلـرژي ارثـي و خـانوادگي (Atopy (نيز از همين روش استفاده مي شود. تزريق مقدار مناسب يك آنتي ژن (dose Optimal (بهتـرين عكـس العمـل ايمني بدن را برعليه آن بهمراه دارد 

9 -راه ورود آنتي ژن (Route :(راه ورود يك آنتي ژن در نوع و شدت عكس العمل ايمني بدن برعليه آن دخالت دارد . بطور مثال اگر آنتي ژني داخل درم تزريق شود، بكندي جذب مي شود و سيستم ايمني بدن را ب ه آرامي تحريك مي كند و در نتيجه دوام آنتي بادي عليه آن در سرم بيشتر است. هيچوقت نبايد واكسن ها از راه وريدي تزريق كرد.

10 -جدول تزريقات (Schedule Immunizition : (فاصله و تعداد دفعات ورود يك آنتي ژن به بدن در درجة ايمني زائي دخالت دارند. اگر فاصله تزريقات با يكديگر بسيار نزديك باشند، ايمني زائي خوبي بر عليه آن تي ژن بوجود نخواهد آمد. بهمين دليل فاصلة تزريقات يادآوري در واكسيناسيون رعايت شده است. هيچوقت نبايد زودتر از موعد مقرر واكسن هاي يادآوري را تزريق كرد.

11 -جنسيت ميزبان (Gendr :(سنتز آنتي بادي در جنس مونث بيـشتر از مـذكر و بـرعكس شـدت واكـنش هـاي ازديـاد حساسيت تأخيري (hypersensitivity typed Delayed ،(كمتر است . برهمين اساس، زنان نسبت بـه مـردان، مقاومـت بيشتري عليه عفونتهاي چرك زا دارند ولي از طرف ديگر، بيشتر به بيماريهاي اتوايمني دچار مي شوند و در برابر بيماريهـ ائي نظيـر سل از مردان حساس ترند. احتمالاً هورمونهاي زنانه در اين رابطه نقش دارند.

12 -عوامل رواني- تني (Psychosomatic :(عوامل رواني- تني مانند خوشي و خوشحالي و بر عكـس ناخوشـي ماننـد اضطراب، افسردگي و عصبانيت اثرات متفاوت و متضادي روي سيستم ايمني از طريق فعـال شـدن محـور غـدد- هيپوتـالاموس- هيپوفيز و فوق كليوي دارند.

عوامل مؤثر در توليدمثل عبارتنداز: الف) اندامهای توليدمثلی ب) هورمونهای توليدمثلی لازم است اندامهای توليدمثلی بهطور جداگانه، در حيوانات نر و ماده مورد بررسی قرار گيرد. اندامشناسی و وظايف اين اندامها به شرح زير میباشد: اندامهای توليدمثل پستانداران ١ــ دستگاه توليدمثلی حيوان نر دستگاه تناسلی دام نر، شامل ٔ کيسه بيضه (اسکروتوم)، بيضهها، اپيديديم يا جنب بيضه، غدد ضميمه و قضيب يا آلت تناسلی حيوان نر میباشد. ١ ــ ٔ کيسه بيضه شامل قسمتهای زير است: الف) کيسۀ بيضه ١ــ پوست: خارجیترين ٔلايه کيسه بيضه است که ٔ ادامه پوست خارجی بدن بوده و پوشيده از مومیباشد. ٢ــ ماهيچه دارتوس: لايهای است ماهيچهای که در زير پوست ٔ کيسه بيضه قرار دارد و با انقباض و انبساط خود، باعث میشود تا بيضهها در هوای گرمه طرف داخل بدن برای تنظيم ٔ درجه حرارت بيضهها، کشيده شوند. ٣ــ لايۀغشايی: اين غشا، پوششبيضههامیباشد. ٔ وظيفهاصلی آن،محافظتازبيضههاست و از چندين لايه تشکيل شده است. ٤ــ غشای آلبوژينه: اين غشا، بافت سفيد همبندی است که در زير ٔلايه غشايی وجود دارد و انشعاباتی به داخل بيضهها میفرستد. اين غشا، مسئول نگهداری و حفاظت از شکل بيضهها میباشد. به طرف خارج از بدن و در هوای سرد

1 (داروهايی که باعث افزايش ادرار میشـود (مثل فروزمايد)

2 (وقتی دام دچار اسهالهـای مـداوم شـود. (مانع از توقف مواد غذايی در دسـتگاه گـوارش و جذب mg میشود)

3 (دامهــای پرشــير بيــشتر در معــرض کــاهش منيزيم خون قرار دارند.

4 (گرسـنگی دام بمـدت 24 ـ 48 سـاعت، باعـث کاهش عيار منيزيم میشود.

5 (افزايش پروتئين جيره به علت اينکـه در شکمبه توليـد آمونيـاک زيـادی مـیکنـد و باعـث کمبود منيزيم میشود.

6 (استفاده از کودهای آمونيوم بميران زياد باعث توليد آمونياک درشکمبه شده و جذب منيـزيم را کاهش میدهند.

7 (وجود پتاسيم زياد مانع از جذب منيـزيم گياه میشود.

8 (فعاليــت غــده تيروئيــد (هيپرتيروئيــد) باعــث کــاهش منيــزيم ســرم مــیشــود. در اوايــل شيرواری در گـاو کـه B.E.N وجـود دارد، فعاليـت تيروئيد افزايش میيابد.

9 (جايگاه هاي بدون سرپناه در هوای سرد و مرطوب و طوفانی از عوامل مهم در کمبود منيـزيم میباشند. اين عامل به دليل دفـع زيـاد ادرار و مــصرف نکــردن غــذا و آزاد شــدن هورمــون اســترس (آدرنالين) باعث کاهش منيزيم میشود.

10 (افــزايش آلمينيــوم جيــره مــانع از جــذب منيزيم میشود.

عوامل غير عفوني مانند اختلالات ارثي، استرس، كمبودهاي تغذيهاي، اثرات داروها و گياهان سـمي ميتوانند به مرگ جنين و سقط منجر شوند. به علت اين كه نگهداري آبستني در بز به جسـم زرد (CL ( وابسته است سقط ناشي از استرس در اين دامها بيشتر از گوسفندها اتفاق ميافتد. حمله حيوانـات درنـده، آب و هواي نامساعد و يا موچيني موجب تحليل جسم زرد و سقط در بزهاي ماده ميگردد. استرس گرمـا نيز ميتواند در اين دامها موجب مرگ زودرس جنين، سقط، مردهزايي و يا تولد نوزادان ضعيف گردد. كمبود انرژي و پروتئين نيز مي تواند جذب جنين، كاهش رشد جنين، سركوبي رشد جفـت، موميـايي شدن جنين و يا تولد نوزادان ضعيف گردد. مشكلات جنيني ناشي از كمبودهاي تغذيهاي اغلـب در 90 تـا 120 روزگي آبستني نمود پيدا ميكند. كمبود تعدادي از مواد معدني و ويتامينها مانند يد، مس، منيزيـوم، منگنز، ويتامين A و سلنيوم ميتوانند باعث سقط و يا تولد برهها و بزغالههاي ضعيف گردند. مسـموميت با برخي فلزات سنگين مانند سرب هم سـقط در مـيشهـا را در پـي دارد. غلظـت بـالاي سـولفور جيـره بهخصوص سولفات موجب كمبود سلنيوم و مس ميگردد. حفظ وضعيت بدني مناسب ميشها، تامين پروتئين كافي در جيره و تكميل جيره با مخلوطي از مـواد معدني ريزمغذي با كيفيت كه به صورت آزاد در دسترس دامها باشد اثرات حفاظتي بر جنـين دارد. اثـرات سقطزايي تعدادي از مواد دارويي شناخته شده است و يا رخداد سقط به دنبال به كارگيري آنهـا گـزارش شده است. استفاده از برخي داروهاي ضد كرمي ماننـد فنوتيـازين (Phenothiazine (و لـواميزول (در بز) در ماههاي آخر آبستني ممكن است باعث سقط شود. گزارش هايي از رخداد سقط به دنبال استفاده از برخي ديگر از داروهاي ضد كرمي از جمله آيـورمكتين و فنبنـدازول (Phenbendazole (وجـود دارد ولي كاملا تائيد نشده است. زايلازين (Xylazine (و دز بالاي آسـپرومازين (Acepromazine (در نيمه اول آبستني به علت اثرات سوء روي انقباضات رحم و اختلال در تبادلات جفـت مـيتواننـد موجـبسقط شوند. تجويز كورتيكوستروئيدها در اواخر آبستني و استروژن و پروستاگلاندينها نيز در سراسـر دوره آبستني ميتواند ايجاد سقط نمايد. گياهان جمع كننده نيترات مانند شـبدر شـيرين (clover Sweet ،(ذرت خوشـهاي ( Johnson grass ،(سلمه (quarter s'Lamb ،(تاتوره (Jimsonweed ،(گل آفتاب، تاج خروس و عوفه جو دوسر به علت ايجاد مسموميت با نيترات-نيتريت مي توانند باعث سقط شوند. زماني كه ايـن مسـموميت مورد شك قرار ميگيرد. اقدام مناسب رقيق كردن علوفه سمي با ساير اجزاي جيره است. علوفه مورد ظن بهتر است 30 سانتيمتر بالاتر از سطح زمين درو شوند و اجتناب از تغذيه با علوفه متاثر از خشكسـالي بـه كاهش غلظت نيترات جيره و رسيدن آن به كمتر از ppm 1000 كمك ميكند. 

• هم در سطح زمین و هم در اعماق زمین عوامل میکروبی وجود دارند

• بیشتر میکروب ها تا عمق 20 سانتیمتری قرار دارند

• میکروب های غیربیماریزا مثل: میکروکوکوس ها و باسیلوس ها

• میکروب های بیماریزا: عموما همان عوامل عفونی موجود در آب یا هوا هستند مثل: عامل بیماری های سل، وبا یا عواملی که محل آنها در خاک است مثل عامل کزاز

ماده بز به صورت معمول حیوان بسیار باروري می باشد. با این حال بزها در مقایسه با دیگر حیوانات اهلی، میزان زیادي از سقط جنین را دارا می باشند. سقط هاي عفونی نقش مهمی در خسارت اقتصادي گله ها دارند. در یک اپیدمی یا رخداد گسترده سقط جنین در گله، بهترین روش آن است که این سقط ها را عفونی فرض کرده و اقدامات را بر اساس آن انجام داد. میکروبهاي مختلفی در ایجاد سقط جنین در بز نقش دارند اما به صورت عمده، بیشترین سقط جنین هاي عفونی ناشی از بروسلا ملی تنسیس، کلامیدوفیلا آبورتوس، توکسوپلاسما، کمپیلو باکتر، مایکوپلاسما و کوکسیلا بورنتی می باشد. جراحت عمده در سقط جنین هاي عفونی در تمام موارد، پلاسنتیت یا التهاب پرده هاي جفت می باشد که در نتیجه این ضایعه، جنین قادر به دریافت مواد غذایی و اکسیژن از مادر نبوده و عفونت را از این طریق کسب کرده که منجر به مرگ جنین و سقط آن می شود. سقط جنین هاي در نیمه آبستنی و یا اواخر آبستنی موجب ضرر و زیان اقتصادي بسیاري می شوند چرا که جنین از دست رفته و دامهاي سقط کرده می بایست تا فحلی و فصل زایمان بعدي جهت زایمان نگهداري شوند و یا به قیمت هاي ارزان تري فروخته شوند. متعاقب سقط جنین عفونی ممکن است که بیماري هاي رحمی طولانی وجود داشته باشد و دام قادر به باروري زود هنگام نباشد. مضافاً اینکه وجود دامی با سابقه سقط جنین عفونی در گله، خطري براي آلوده سازي دیگر دامهاي گله نیز می باشد. از آنجا که در سقط هاي عفونی دامهاي جوان در شکم هاي اول و دوم سقط می کنند برخی دامداران بعد از فصل سقط، تمام دامهاي سقط کرده خود را به میدان دام برده و به فروش می رساند و به خاطر فروش با قیمت بالاتر، در هنگام فروش، از سوابق سقط آنها اطلاعاتی به خریداران نمی دهد. از سوي دیگر دامدارانی که قصد تشکیل گله جدید و یا تهیه دامهاي مولد جایگزین دارند، تمایل به خرید دامهاي جوان براي گله خود دارند که در موارد بسیاري، این دامهاي آلوده را خریداري کرده و موجب انتشار و جابه جایی آلودگی می شوند.