یک بیمـاري خـودایمنی خـاص یـک عضـو میباشد. در این بیماري سلولهاي تولید کننده انسولین در پـانکراس مـورد حملـه سیستم ایمنی خودي واقع میشود. اگرچه التهاب فرضـی کـه در پـاتولوژي ایـن بیمـاري اسـت احتمـالاً بواسـطه آنتـی بادیهـاي تولیـدي توسـط ســلولهاي B خودواکنشگر بوجود میآید. ولی حمله اولیه بـه سـلولهاي بتـا بواسـطه دخالـت ( میباشد با توجه به احتمال 50 درصـدي + لنفوسیتهاي Tسایتوتوکسیک TCD8( 200 ابتلا دوقلوهاي یکسان به این بیماري به نظر میرسد کـه اسـتعداد ژنتیکـی نظیـر وجود هاپلوتایپهـاي خاصـی از HLA)B8,DR3 (در ایجـاد آن دخالـت داشـته باشند. تاکنون فاکتور قاطع محیطی که آغازگر حمله به سلولهاي بتا باشد، شناخته نشده است. با توجه به اینکه در این بیماري آنتی بادیهاي ضدآنتی ژنهـاي سـلول بتا خیلی زود تولید میشود، لذا با سنجش زودهنگـام ایـن آنتـی بـادي مـیتـوان احتمال شروع بیماري را در خویشاوندان بیماران دیابتی بدست آورد.

ديکروسليوم لانسئولاتوم، انگلی است که در مرحله بلوغ در مجاری صفراوی جای میگيرد و بيشتر در گوسفند است تا گاو. اين انگل فقط از صفرا تغذيه میکند در حالکيه فاسيولا از خون تغذيه میکند. بيشتر آلودگی در تابستان و در اثر خوردن مورچهها ( دومين ميزبان بعد از حلزون) به همراه علوفه رخ میدهد. علائم بيماری غير اختصاص است و عبارت است از ضعيف شدن حيوان.

درمان: درمان بوسيله استفاده از يکی از داروهای ضد انگلی مانند آلبندازول میباشد. همچنين میتوان از داروی نتوبيمين ( که از راه داخل عضلانی مورد استفاده قرار) استفاده نمود.

ديورتيكهاي نگهدارنده پتاسيم شامل اسپيرونولاكتون، آميلوريـدو تريـامترن مـي باشـند . اسـپيرونولاكتون آنتاگونيست آلدوسترون مي باشد كه مانع باز جذب سديم و دفع پتاسيم و هيدروژن توسـط آلدوسـترون در لوله هاي ديستال و جمع كننده مي شوند (به تصوير نگاه كنيد . ) آستانه شروع اثر اسـپيرونولاكتون كـم است همچنين حداكثر اثر ان هم 3-5 ساعت به تاخير مي افتد. اسپيرونولاكتون عمـل ديـورزي متوسـطي دارد و بيشتر همراه با ديورتيك هاي ديگـر اسـتفاده مـي شـود آن بيـشتر در مـوارد پاتولوژيـك همـراه بـا هيپرآلدوسترونسيم مثل CHF و نارسائي كبدي و سندرم نف روتيك مؤثر مي باشد. اسپيرونولاكتون در كبـد متابوليزه مي شود به موادفعال بنام كار نرنون . اثرات جـانبي اسـپيرونولاكتون شـامل هيپركـالمي (افـزايش پتاسيم خون ) و اختلالات گوارشـي ، ژينگوم اسـتي در مـردان ناشـي از مهـار سـنتز آنـدوژن هـا توسـط اسپيرونولاكتون گزارش شده است . افراد مبتلا به CHF كه توسط دز پائين آن مورد درمان قرار مي گيرنـد فرصت زنده ماندن بيشتري دارند . تريامترن و آميلوريد باز جذب فعال سديم در لوله هاي پيچيده دور و جمع كننده را مستقيماً مهار ميكند. آنها موجب افزايش دفع سديم و كلر بدون افزايش دفع پتاسيم مي شوند. آنهـ ا خـوراكي مـصرف ميشوند و به داخل لوله هاي پروكسيمال ترشح شده و در ادرار دفع ميشوند. تريـامترن متـابوليزم كبـدي گستردهاي را متحمل مي شود در حاليكـه آميلوريـد اينطـور نيـست . اثـرات جـانبي شـامل هيپركـالمي، اختلالات گوارشي ميباشد

ديورتيكهاي لوپ باعث مهار باز جذب سديم وكلر در قوس هنله صعودي ميشـوند (به تـصوير نگـاه كنيد). از آنجائيكه بازجذب اين نمك ها در لوپ هنله براي توانائي تغليظ ادرار لازم است ديورتيك هـاي لوپ در بين ديگر ديورتيك ها بسيار قويتر مـي باشـند ايـن عوامـل شـامل مـشتقات سـولفاناميدها مثـل فوروزومايد، بومتانايد و مشتقات فنوكسي اس تيك اسيد مثل اتاكرينيك اسيد مي باشند. ايـن ديورتيـك هـا همچنين موجب افزايش دفع كلسيم، پتاسيم و منيزيم از ادرار مي شوند فوروزومايد معمول ترين ديورتيك لوپ است كه در دامپزشكي استفاده مي شود آن تكيه گـاه اصـلي در درمـان ادم ريـوي همـراه بـا CHF است. فوروزومايد همچنين يك متسع كننده وريد نيز مي باشد كه موجب تغيير جريان حجم خون از ريه، به گردش خون عمومي مي شود، عملي كه موجب تقويت اثـر بخـشي فوروزومايـد دردرمـان ادم ريـوي ميشود. فوروزومايد همچنين براي تحرك بخشيدن به آسيت در بيماران كبدي و همچنين براي نگهداري جريان ادرار در بيم اران مبتلا به نارسائي كليوي اليگوريك استفاده مي شود ( اگرچه آن نمي تواند موجـب افزايش ميزان فيلتراسيون گلومرولي شود ) . از آنجائيكـه آنيـون هـاي ارگانيـك در طـي نارسـائي كليـوي ميتوانند، ترشح توبولي فوروزومايد مداخله كنند دز زيادي از فوروزومايد شايد براي تقويـت ديـو رز در اين موقعيت لازم باشد . فوروزومايد در اسبها براي درمان هموراژ ريوي ايجـاد شـده بـه واسـطه تمـرين استفاده مي شود. اگرچه كارآئي آن قابل بحث است با كاهش فـشار مـويرگي ريـه فوروزومايـد شـايد از آسيب به ديوارة رگهاي ريوي و هموراژي كه در طي تمـرين و ورزش شـديد روي مـي دهـ د جلـوگيري ميكند. فوروزومايد همچنين براي درمان افزايش كلسيم خون استفاده مي .شود فوروزومايد مي تواند خوراكي يا تزريقي استفاده شود زمانيكه داخل وريدي استفاده شود اثـر آن 2-5 دقيقه بعد از تزريق شروع مي شود و اثر آن تا 2-3 ساعت باقي مـي مانـد . شـروع اثـر آن در تجـو يز خوراكي بسيار آهسته تر است 1 )ساعت ) اما طول مدت اثر آن طولاني تر است 6-8 )سـاعت ) . قـسمت اعظم فوروزومايد به صورت تغيير نيافته در ادرار توسط حامل هـاي آنيـون هـاي ارگانيـك بـه لولـه هـاي پروكسيمال ترشح مي شود. قسمت كمي هم توسط كبد گلوكورينده مي شود. اثرات جانبي شـ امل كـاهش حجم خون، كاهش پتاسيم خون و پيشرفت آلكالوز متابوليك مي باشد. آلكالوز متابوليـك شـايعترين اثـر جانبي درمان با فوروزومايد مي باشد (و ديگـر ديورتيـك هـائي كـه موجـب تقويـت دفـع سـديم و كلـر ميشوند). آلكالوز ناشي از 1 (كاهش حجم با نقصان حجم مايع خارج سلولي در اطر اف مقدار ثـابتي از بيكربنات خارج سلول 2 (افزايش دفع كليوي هيدروژن، به واسطه مقـدار زيـاد سـديم كـه در لولـه هـاي ديستال موجود است و با هيدروژن و پتاسيم مبادله مي شود. فوروزومايد موجب تقويت سميت حاصل از آمينوگليكوزيدها و عدم تحمل گلوكز مي .شود گربه ها به نظر مي رسد به ميزان زيـادي بـه اثـرات جـانبيفوروزومايد حساس باشند . بومتانايـد و اتاكرينيـك اسـيد بـه مقـدار كـم و نـادر در دامپزشـكي اسـتفاده ميشوند. ضد التهاب آبهاي غيراستروئيدي موجـب مهـار اثـر ديـورزي ( دفـع ادراري ) و دفـع سـديمي ديورتيكهاي لوپ ميشوند 

ديستمپر يكي از بيماري هاي تب دار و بسيار مسري سگها و ساير گوشتخواران سگ سـ ان بـوده كـه گـسترش جهاني دارد. ويروس ديستمپر در مقايسه با ساير ويروس هايي كه در سگها بيماري ايجاد مي كند، ابتلا و مـرگ و مير بيشتري را سبب مي گردد. بروز بيماري در سگهاي جوان 3 تا 6 ماهه كه ازايمني كامل و فعالي برخـوردار نمي باشند بيشتر مشاهده مي شود. تنها ويروس هاري در ميان ساير ويروس هـايي بيمـاري زا در سـگ ميـزان كشندگي بيشتري از ويروس ديستمپر دارد.

عامل بيماري: ويروس Distemper Canine به خانواده اي پاراميكزوويده تعلق داشته .روش هاي معمول و رايجـي كـه به منظور تميز و ضد عفوني كردن كلينيك دامپزشكي و لانه سگها مورد اسـتفاده قـرار مـي گيـرد، مـي تواننـد ويروس موجود در سطوح مختلف و اجسام بي جان را از بين ببرند . در آب و هواي گرم و در صـورتي كـه سـگ مبتلا از لانه خارج شود. ويروس قادر به ادامه حيات در لانه نمي باشد. در محيط سرد و در طول فصل زمـستان، ويروس براي مدت بيشتري زنده مي ماند. ويروس نسبت به اشعه ماوراء بـنفش حـساس اسـت . امـا اسـتفاده از لامپهاي جرم كش در بيمارستان هاي دامپزشكي و لانه سگها جهت كنترل انتشار از ارزش محـدودي برخـوردار است.

راه هاي انتقال و همه گيري شناسي (اپيدميولوژي): انتقال در اين بيماري غالباً توسط آئروسل و قطرات عفوني حاصل از ترشـحات حيـوان مبـتلا صـورت گرفتـه و بيماري به سرعت در ميان سگهاي جوان و حساس گسترش مي يابد . و پيشرفت آن در توله سگها سـبب بقـاي عفونت در جمعيت سگهاي جوان مي گردد. از نظر بيولـوژيكي در ديـستمپر سـويه هـاي بيمـاري زاي متعـددي شناخته شده است. بعضي از انواع آن قدرت بيماري زايي خفيف داشته و فرم پنهـان بيمـاري را ايجـادمي كنـد. و بعضي انواع ديگر نيز فرم حاد بيماري را پديد مي آورند كه با فراواني مرگ و مير بالا همراه اس ت. و سـاير انـواع آن ويروس به احشا تمايل بسياري داشته و بيماري ناتوان كننده را ايجاد مي كند كه با مرگ و مير زيادي همراه است. شايع ترين عوارض كه به عنوان وجه اشتراك تمامي سويه هاي ويروس ديده مـي شـود اثـرات تـضعيف كننده سيستم ايمني در سگها مي باشد كه به دنبـال تكث يـر ويـروس در غـدد لنفـاوي و در طـول دوره نهفتـه بيماري ايجاد مي شود و در اين سگها علائم حاد بيماري ديده مي شود .سگهايي كـه در مبـارزه بـين ويـروس و ميزبان پيروز مي شود. مصونيت يافته و به فرم پنهان بيماري مبتلا مي گردند و به جز مـوارد نـادري كـه دچـار آنسفاليت مي شوند، علائم فرم حاد بيماري را نشان نمي دهند.به علت ضعف سيستم ايمنـي ناشـي از ويـروس، عفونت ثانويه باكتريايي در ديستمپر بسيار شايع است و همواره نشانه باليني ديگري نيز بروز مي كند و منجر بـه افزايش ميزان مرگ و مير مي گردد. و مي تواند سبب تشديد عفونت هايي از قبيـل توكـسوپلاسموز، كوكـسيد يوز، آنتريت هاي ويروسي، و عفونت حاصل از مايكوپلاسماها شود.

علائم باليني: در فرم حاد بيماري ديستمپر، دوره ي نهفتگي معمولاً 14 تا 18 روز است در چهـارمين تـا هفتمـين روز بيمـاري بدون آنكه علامت آشكاري از بيماري ديده شود، لوكوپني و تب ناپايدار در حيوان بروز مي كنـد. درجـه حـرارت بدن براي مدت 7 تا 14 روز كاهش يافته و به حد طبيعي خود مي رسد اما پس از آن مجدداً افزايش يافتـه و بـا التهاب مخاط بيني و ملتحمه چشم همراه مي شود، سرفه، اسهال ، استفراغ، بي اشتهايي، كم آبي بدن و كـاهش وزن از نشانه هاي شايعي هستند كه در فرم حاد بيماري مشاهده مي شوند. در پوست بـويژه در ناحيـه ي شـكم راش هاي جلدي بروز مي كند كه ممكن است پيشرفت نموده و منجـر بـه ايجـاد پاسـتول گـردد . در فـرم حـاد ديستمپر علائم آنسفاليت حاد ممكن پوستول است به اشكال انقباض آرواره ها، آتاكسي، عـدم تعـادل، چـرخش، حساسيت شديد، سفتي و سختي عضلات، احساس ترس، ناله كردن و كوري كه علائم عصبي هـستند مـشاهده شود. لازم به ذكر است سگهايي كه نشانه هاي عصبي در آنها با تأخير بروز مـي كنـد غالبـاً مـصونيتي در برابـر ويروس كسب مي نمايند و بنظر مي رسد علت آن مهار شـدن ويـروس توسـط واكـنش هـاي ايم نـي و اثـرات حفاظتي سد خوني مغزي باشد. سگهايي كه از بيماري جان سالم بدر مي برند ممكـن اسـت ضـايعات عـصبي از قبيل اسپاسم عضلات جمع كننده و اختلالات بينايي و بويايي در آنها بـاقي بمانـد. در سـگهاي بـالغ عـلاوه بـر آنسفاليت حاد و تحت حاد، ويروس قادر به ايجاد دو فرم كاملاً متفاوت آنسفاليت مزمن نيز مـي باشـد. كـه يـك فرم آن در سگهاي 4 تا 8 ساله بروز مي كند، آنسفاليت چند كانوني ناميده مـي شـود و دوره بـاليني آن بـيش از يك سال است. و فرم ديگر آنسفاليت مزمن كه در ديستمپر بروز مي كند به نام آنسفاليت سگهاي مسن معـروف است. كه يك بيماري پيشرونده و نادر بوده و غالباً سگهايي را كه سن آن ها بيشتر از شش سـال اسـت، گرفتـار مي سازد.

درمان و پيشگيري: هيچگونه دارو يا تركيب شيميايي ضد ويروسي كه از ارزش عملي خاصي در درمـان ديـستمپر سـگها برخـوردار باشد وجود ندارد. به منظور كنترل عفونت ثانويه ي باكتريايي از آنتي بيوتيك هاي وسيع الطيف و جهـت درمـان تقويتي و محافظي از مايعات، الكتروليت ها، ويتامين خانواده B و مكمـل تغذيـه اي اسـتفاده مـي شـود . برخـي معتقدند كه ويتامين C و دي اتيل اتر در درمان ديستمپر مؤثر است. اما دلايل كـافي بـراي اثبـات ايـن ادعـا در دست نيست. و بنابر نظر محققين نيز اين داروها فاقد ارزش درماني هستند. دگزامتازون در درمان سگهايي كه به علت ابتلا به ديستمپر علائم عصبي از خود بروز ميدهند مفيد واقع مي گردد.

اين بيماری میتواند اوليه و يا ثانويه باشد. در نوع اوليه سلولهای بتا پانکراس درگير هـستند و در واقع توليد انسولين کاهش میيابد. در اين فرم بـا تزريق انسولين دام بهبود میيابد. در گاو متعاقب بيماری FMD میتواند ايـن بيمـاری اتفاق بيافتد. در نوع ثانويه سلولهای بتاپانکراس طبيعـی هـستند ولی در برابر تاثير انسولين مقاومـت وجـود دارد. در نتيجه تجويز انسولين باعث بهبودی دام نمیشود. علائم بالينی: آبسه کف سـم ـ لـنگش ـ عطـش شـديد ـ پلـیيورياــ موريختگی موضعی ـ افزايش تعريـق از جملـه علائـم ايـن بيماری میباشند. درمان: در فرم اوليه تزريق انسولين باعث بهبودی دام مـی- شود ولی فرم ثانويه درمان خاصی ندارد.

اسفند و فروردین ماه دوره آنستروس فصلی )عدم فحلی( عمیق است و معمولاً در این دو ماه هیچگونه رفتار فحلی مشاهده نم یشود و آبستن شدن می شها و ماده بزها به طور طبیعی تقریباً ناممکن بوده و فقط با کمک هورمون تراپی امکان پذیر است. لذا توصیه م یشود قو چها در این دو ماه از گله خارج شوند. اردیبهشت و خرداد دوره آنستروس سبک بوده و به دلیل بهبود شرایط تغذیه در این دو ماه و دمای مطلوب محیط به ویژه برای قو چها، عوامل محیطی تا حدودی اثر بازدارنده فتوپریود )روزهای بلند( را تعدیل کرده و معمولاً بخشی از گله )نه تمام گله( به تدریج شروع به نشان دادن رفتار فحلی م یکنند. بسته به نژاد بین 20 الی 60 درصد در نژادهای مختلف گوسفند و بز ایران در اردیبهشت و خرداد فحل م یشوند.

سرعت رشد طيور امروزه نژادهايي از جوجههاي گوشتي وجود دارند كه در مدتي حدود 42 روز جوجه يكروزه 45 گرمي به نيمچه گوشتي 2/6 كيلوگرمي تبديل ميگردد. يعني در اين مدت به 50 برابر وزن تولدش ميرسد. بدين ترتيب ميتوان گوشت مورد نياز جامعه را آسانترتوليد نمود. همچنين هر مرغ نژاد تخمگذار در مدت14 -12 ماه، 300 عدد تخم مرغ توليد ميكند.

سهولت تغذيه طيور از آنجائيكه مرغ حس چشائي و بويائي ضعيفي دارد، با هر غذايي ميتوان آنرا تغذيه كرد. البته اين امر امكان بروز مسموميت بيشتر در مرغ را نسبت به نشخواركنندگان ايجاد ميكند. مخصوصاً مسموميت با كپك و يا غذاهايي كه در آنها چربي اكسيد شده باشد. بطوركلي جيرههاي غذايي طيور اغلب از بقاياي كشاورزي و كارخانجات غذايي انسان مانند تفاله كارخانجات روغن نباتي (كنجالهها ) و بقاياي كارخانجات كنسروسازي و شيلات (پودر ماهي) پس مانده كارخانجات لبنيات سازي ( شيرخشك بدون چربي) و بقاياي كشتارگاهها (پودر گوشت، پودر استخوان، پودر خون) و بالاخره مازاد و بقاياي سيلو و دانههاي درجه 2 3 و غلات ميباشد

ضريب تبديل غذايي پائين ضريب تبديل غذا م، قدار غذايي است كه حيوان مصرف ميكند تا 1 كيلوگرم محصول توليد كند. ضريب تبديل غذايي طيور 1/7 - 2 است، در صورتيكه ضريب تبديل غذايي گوساله 8 ميباشد. اين بدان معني است كه بازده غذايي طيور بيشتر از دامهاي ديگر ميباشد .برگشت سريع سرمايه در هيچ رشته كشاورزي و دامپروري، برگشت سرمايه سريعتر از پرورش طيور گوشتي نيست. زيرا در مدت زماني كمتر از سه ماه جوجهها روانه بازار شده و سرمايه برگشت داده ميشود.

ا در نظر گرفتن نكات فوق، براي تامين پروتئين كافي و رفع كمبودهاي غذايي و تهيه تمام يا قسمتي از احتياجات پروتئيني، در غالب كشورها بخصوص در ايران كه مساحت بزرگي از آنرا بيابان ها و كويرهاي خشك و بيآب و علف تشكيل داده و دچار كمبود مراتع و چراگاههاي طبيعي ميباشد، با پرورش دام امكانپذير نميباشد، به همين دليل در بيشتر كشورها تلاش فراوان نمودهاند تا با توسعه مرغداري صنعتي و توليد گوشت مرغ بطور سريع و موثر در رفع كمبود پروتئين گام بردارند .

مقاوم بودن اين گياه به شرايط كم آبي از شاخص ترين صفات گل محمدي بقاء و سازگاري اين گياه به خشکي است. هم اكنون 40 درصد از گلستان هاي كشور به صورت ديم كشت شده اند و ساير گلستان ها در مناطق مختلف فارس،کرمان، کاشان، آذربايجان شرقي و ساير استان ها در طول سال فقط 2 تا 3 بار آبياري مي شوند. در مناطقي که بارندگي از 350 ميلي متر بيشتر باشد کشت ديم آن امکان پذير است، حتی این گیاه می تواند با بارندگی کمتر از 300 میلی متر استقرار یابد و تولید مناسبی به همراه داشته باشد. گرچه به طور مسلم کاهش عملکرد اقتصادي در آن مشاهده مي شود.
تحمل به شوري خاک، در 5EC = دسي متر)زيمنس( هم مشاهده شده که گياه رشد و گلدهی می کند.

• عجين بودن فرآورده هاي اين محصول با فرهنگ كشور ایران از دير باز اين گياه كشت و كار شده و طبق اسناد و مدارك اين گياه بومي كشور است و اولين بار گلابگيري در ایران انجام شده است. اين
گياه براي كشاورزان كاماً شناخته شده است.

•مقاوم بودن به شرايط نامساعد محيطي و خاكي گل محمدي در اراضي شيب دار و اراضي كه امكان كشت هيچ گياهي نيست كشت مي شود و داراي توجيه اقتصادي بالايي است به طوري كه بسياری از كشاورزان مايل به توسعه کشت اين گياه هستند.

• مقاوم بودن به حمله آفات و بيماري ها و امكان كشت ارگانيك آن قيمت محصولات ارگانيك )گلاب و اسانس( در بازارهاي جهاني چند برابر محصولات غير ارگانيك است. با توجه به اينكه گل محمدي گياهي است كه بسيار مقاوم به حمله آفات و بيماري هاست و به راحتي امكان كشت ارگانيك آن در عرصه هاي بكر و دامنه هاي طبيعي وجود دارد، به طوري كه هم اكنون نيز بسياري از گلستان ها در نقاط
مختلف ايران به علت عدم استفاده از سم، قابليت اخذ گواهي ارگانيك بين المللي را دارند.

جدای از موارد استثناء مثل سل و لپتوسپیروز، بقیه عوامل ایجاد کننده ورم پستان از طریق کانال سرپستانک وارد پستان میشوند. گاوها دارای چندین اهرم بسیار موثر برای کاهش ریسک ورود عفونت از طریق سرپستانک میباشند. حتی عفونتهایی که با وجود فاکتورهای دفاعی کانال سرپستانک وارد پستان میشوند، معموال بوسیله سیستمهای دفاعی داخل در داخل پستان مغلوب میگردند. اگر شما بدانید که چند بار و چگونه سرپستانکها بخصوص نوک سرپستانکها با باکتریها آلوده میشوند، میتوانید میزان شیوع ورم پستان را در اکثر گلهها در حد نسبتا پایین نگه دارید. اگرچه بدون شک بسیاری از گاودارها ترجیح میدهند که از این حد هم میزان ورم پستان در گله کمتر باشد. در این بخش از کتاب راههایی که گاو با عفونت ورم پستان مقابله میکند توضیح داده میشود. بعد از آن درک دالیل انجام روشهای مقابله و کنترل ورم پستان که در سالن شیر دوش انجام میشود، آسان میشود. این روشها در آخر این بخش مورد بحث قرار میگیرد. مکانیسمهای دفاعی در برابر عوامل ایجاد کننده ورم پستان هم شامل عوامل دفاعی سرپستانک و هم عوامل دفاعی خود پستان است که عبارتند از: عوامل دفاعی سرپستانک از طریق جلوگیری از ورود عفونت به داخل پستان عمل میکنند: 1 -پوست سالم پستان دارای شرایطی است که مانع تکثیر باکتریها میشود. 2 -مکانیسمهای بسته شدن کانال سرپستانک ریسک ورود میکروب را در بین فواصل شیردوشی کاهش میدهد. 3 -باکتریها به دلیل چسبیدن به بافت کراتینی داخل کانال سرپستانک، در شیردوشی بعدی شسته شده و از پستان خارج میشوند. سیستمهای دفاعی خود پستان قادر است که میکروبهایی که از راه کانال سرپستانک وارد پستان شدهاند را دفع و یا سرکوب نماید. این سیستمها عبارتند از: 1 -ذاتی )Intrinsic :)مکانیسمهایی که همیشه وجود دارند. 2 -اکتسابی )Induced :)مکانیسمهایی که در پاسخ به تهاجم باکتریها وارد عمل میشوند. سیستمهای دفاعی سرپستانک پوست سرپستانک پوست سرپستانک دارای یک سری سلولهای پوششی ضخیم مطبق سنگفرشی )squamous stratified epithelium )میباشد که سطح آن دارای سلولهای مردهای است که از کراتین پر شده است. بنابراین به دلیل ایجاد یک محیط و شرایط ضد باکتری بر روی آن، در اثر تماس با باکتری، از رشد باکتریها جلوگیری میشود. بعالوه، اسیدهای چرب موجود بر روی پوست سرپستانک، خاصیت جلوگیری از رشد باکتری )باکتریواستاتیک( را دارند. ولی علیرغم این خواص جلوگیری از رشد باکتریها، چون این اسیدهای چرب با شستشوی مرتب پستان بوسیله مواد پاک کننده، از روی پستان پاک میشوند. به که برای ضد عفونی قبل از دوشش برای سرپستانکها استفاده میشود، بایستی دقت زیادی گردد. پوست سالم و طبیعی سرپستانک ممکن است دچار بریدگی )cuts ،)ترک )cracks ،)برش)chaps ،)ضغطه یا کوفتگی )bruising ،)زگیل )warts ،)ضایعات آبله )pox lesions )و... شود. بنابراین باکتریها میتوانند بر روی سطح پوست سرپستانک تکثیر شده و به صورت یک مخزن )reservoir )برای عفونتهای ورم پستان در آیند. این آزردگیها بخصوص برای رشد میکروبهایی مثل استرپتوکوکوس دیس آگاالکتیه و استافیلوکوکوس ائوروس بسیار مناسب است. یک نمونه از این آزردگیها  نه تنها این سرپستانکهای آزرده بعنوان مخزن خوبی برای میکروبهای ایجاد کننده ورم پستان عمل میکند، بلکه باعث کاهش سرعت شیردوشی هم میگردند. بررسیها نشان داده است که سرعت شیردوشی از سرپستانکهايی که دچار خشک شدگي و ترک خوردگي شديد هستند، خیلی کمتر است و ممکن است دو برابر دوشیدن عادي )اتصال دستگاه بر روی پستان( زمان نیاز باشد تا همان میزان شیر دوشیده شودالبته این افزایش زمان اتصال دستگاه شیردوش میتواند منجر به صدمه زدن به نوک سرپستانک گردد. حفظ پوست سرپستانک در حالت سالم و طبیعی از کارهای مهم مواد نرم کننده )emollient )موجود در مواد ضدعفونی )dips teat )بعد از دوشش است. همین دلیل در انتخاب موادی

دستگاه گوارش طیورشامل قسمتهای زیر می باشد:

1 )دهان (حفره دهانی-حلقی):

دهان در طیور، فاقد لب و دندان است و کام نرم در طیور وجود ندارد. حفره دهانی در این حیوانات، به وسیله منقارها از محیط بیرون جدا می شود. منقارها به صورت دو منقار سخت و شاخی هستند که بر روی هم قرار گرفته و از عقب به هم متصلند. منقار پایین به استخوان دندانی پایین )آرواره پایین( و منقار باال که کوتاهتر و باریک تر از منقار پایین بوده انتهای نوک آن مقداری به طرف پایین خمیده است به استخوان فک باال متصل می باشد. سوراخ بینی در زیور در سطح پشتی منقار باال قرار دارد. بنابر این حفره دهانی در طیور از باال به وسیله کام سخت از طرفین به وسیله گونه ها و در جلو به وسیله منقارها محدود می شود.کام سخت در سقف حفره دهان دارای سوراخی در وسط است که به حفره ها و مجاری بینی ارتباط دارد.

زبان و نقش آن در طیور: زبان در طیور دارای تیغه هایی در طرفین می باشد. این تیغه ها در حرکت غذا به طرف حلق و مری نقش مهمی دارد. با توجه به اینکه طیور فاقد قدرت مکش در دهان هستند لذا این حالت زبان در تغذیه آنها بسیار موثر است.

2)مری: لوله ای است قابل انعطاف و عضالنی که از حلق تا پیش معده ادامه دارد. این لوله در اواسط مهره های گردن )مجاور مهره های پنجم گردن( گشاد شده کیسه ای به نام )چینه دان( را به وجود می آورد سپس لوله مری به حالت اولیه خود برگسته تا پیش معده ادامه می یابد. وظیفه اصلی چینه دان ذخیره غذاست. هرچند ممکن است که عمل هضم روی غذا به مقدار جزیی در چینه دان انجام شود. به علت عدم جویدن و توقف غذا در دهان طیور تاثیر بزاق حیوان در هضم غذا در چینه دان صورت می گیرد. مرغابی فاقد چینه دان است بنابر این الزم است که غذای مرغابی به صورت خمیر آبکی و یا حداقل خیسانده به حیوان داده شود. دیواره مری و چینه دان.از سه الیه تشکیل شده است که به ترتیب از خارج به داخل عبارتند از: الیه سروزی، الیه عظالنی)طولی و حلقوی( و الیه مخاطی الیه ماهیچه ای دیواره چینه دان با چین خوردگیهای خود سطح داخلی چینه دان را به صورت چین خورده در آورده است. سطح این چین خوردگی از سلوهای مخاطی پوشیده شده است. این سلولها دارای ترشحات مخاطی می باشد.

3)معده : معده در طیور شامل دو قسمت است: الف: پیش معده)معده غده ای( ب( معده ماهیچه ای یا معده اصلی )سنگدان( پیش معده )معده غده ای( و و ظیفه آن در طیور: عضوی است دوکی شکل که در قسمت چپ حفره بدن قرار دارد. کار اصلی معده حیوانات را در طیور پیش معده انجام می دهد. محل اتصال پیش معده با مری مشخص نیست ولی در اتصال معده ماهیچه ای بین پیش معده و معده ماهیچه ای بخشی به نام )ایستموس( قرار دارد. در سطح داخلی پیش معده طیور برجستگیهایی )پاپیال( وجود دارند. این برجستگیها حاوی غدد ترشحی هستند که طریق مجرایی ترشحات خود را به داخل پیش معده می ریزند. این ترشحات شامل اسید معدی و آنزیمهای هضم کننده پروتئین )پروتئولتیک( می باشند. در حالی که سطح داخلی ایستموس هیچ گونه برجستگی و یا چین خوردگی ندارد.

4)سنگدان)معده ماهیجه ای یا حقیقی(: اندامی سفت و به شکل عدسی محدب الطرفین می باشد. دیواره معده ماهیچه ای بسیار ضخیم است ولی ضخامت آن در سطح پشتی بیشتر از سطح شکمی آنست. محل قرار گرفتن آن در حفره شکمی در زیر استخوان خاجی می باشد. دیواره داخلی آن را الیه ضخیمی از بافت مخاطی دارای چین خوردگیهای زیادی است و محکم به الیه زیرین خود )الیه عضالنی(چسبیده است. الیه خارجی این عضو از یک الیه سروزی تشکیل شده است.

5)روده باریک: بعد از سنگدان قرار گرفته است و مانند روده باریک حیوانات پستاندار از سه قسمت دئودنوم )دوازدهه( ژژنوم و ایلئوم تشکیل شده است. ولی مرز بین این قسمت دقیقا مشخص نیست وکل آنها را روده باریک در نظر میگیرند.

6)روده فراخ: روده فراخ در طیور شامل یک جفت زایده به نام روده کور )سکوم( و یک بخش کوتاه و مستقیم به نام راست روده )رکتوم( است که به کلواک ختم می شود.

7)روده کور: روده کور.به صورت دو زایده به طول ۴۱ تا ۳۲ سانتیمتر در دو طرف راست روده قرار دارد. این دو زایده در محل اتصال روده باریک به روده فراخ به آنها متصل می شوند. روده کور دارای میکروارگانیسمهای زیادی می باشد. به طوری که این میکروبها سلولز موجود در مواد غذایی را در این قسمت هضم می کنند که نتیجه آن تولید گلوکز و همچنین ویتامینهای گروه ب و ویتامین ک می باشد. مواد حاصل از تخمیر به وسیله میکروارگانیسمها بندرت مورد استفاده بدن طیور قرار میگیرند زیرا از محل اصلی جذب )روده باریک( دور مانده اند. اندازه و فعالیت روده کور در پرندگانی که علفخوار هستند بیشتر از پرندگان دانه خوار و یا حشره خوار می باشند.

8)کلواک: آخرین قسمت دستگاه گوارش طیور می باشد. کلواک به عنوان حفره مشترک بین دستگاه تولید مثل دفع ادرار و مدفوع می باشد. کلواک شیپوری شکل است و دارای دو ناحیه گوارشی و ادراری- تناسلی می باشد. ناحیه گوارشی آن به راست روده متصل است و محل تجمع مدفوع می باشد. در انتهای این ناحیه اسفنگتری وجود دارد که باعث نگهداری و تجمع مدفوع شده در موقع دفع باز می شود.ناحیه ادراری-تناسلی کلواک بعد از اسفنگتر ناحیه گوارشی قرار دارد. در طیور نر مجرای ادراری و مجرای ادراری و مجرای خروجی منی در این ناحیه باز می شود. در انتهای ناحیه ادراری تناسلی)جفت گیری( جنس نر به نام )اجسام فالیک( وجود دارد. در طیور ماده مجاری خروج منی و آلت جفتگیری طیور نر ناحیه ادراری تناسلی وارد می شود. در انتهای کلواک اسفنگتر مقعد قرار دارد که در تمام حاالت بجز در موقع دفع مدفوع، جفت گیری و تخمگذاری بسته می باشد

وظیفه دستگاه گوارش:

1 -دریافت غذا 2 -آسیاب کردن 3 -بلع غذا 4 -هضم مواد غذایی 5 -جذب مواد غذایی 6- دفع مواد زائد خود دستگاه گوارش به طور کلی از حفره دهان، لوله گوارش و غدد ضمیمه گوارشی تشکیل شده است. Basic organization: 1-Mouth 2-Esophagus 3-Stomach 4-small intestine 5- Large intestine 6- Anus

غدد ضمیمه شامل: پانکراس، کبد، گال بلدر و سالیبري گلند

طرح کلی دستگاه گوارش (بجز استثناها که ذکر خواهد شد): از داخل به خارج، لوله گوارشی چهارلایه دارد: 1 -لایه مخاط (Mucosa (2 -لایه زیر مخاط(Submucosa( 3 -لایه عضلانی (Muscularis (4 -لایه سِروز (Serosa (یا ادوانتیک

1 -لایه مخاط (Mucosa :( الف) داخلی ترین لایه اي که دارد و با مواد غذایی در تماس است، لایه اپی تلیوم (epithelium Lining (است (بافت پوششی). ب) زیر آن طبق معمول بافت همبند است که به آن لامینا پروپِدیا یا پارین (propria Lamina (که عروق و همچنین سلول هاي ایمنی هم در آن وجود دارد. ممکنه در آن غدد (glands (و بافت لنفاوي lymphoid associated-mucosa – MALT( (tissue وجود داشته باشد. ج) زیر آن هم یک لایه عضلانی داریم به نام ماهیچه ي مخاطی (mucosa Muscularis .(ماهیچه ي مخاطی معمولا از دولایه عضله صاف تشکیل شده است (ولی در بعضی قسمت ها یک لایه و در بعضی قسمت ها هم اصلا وجود ندارد.) . حرکات ظریف مخاط را انجام میدهد.

2 -لایه زیر مخاط (Mucosa Sub:( بسته به قسمت آن در لوله گوارش، ممکن است loose یا dense) tissue connective (باشد. البته در بعضی جاها در زیر مخاط، غدد یا فولیکول هاي لنفاوي (مثل پلاك پایر) داشته باشد.

3 -لایه عضلانی(Muscularis: ( عمدتاً از عضله ي صاف و در دولایه دیده میشود (طولی و حلقوي). اما مثلا در معده سه لایه عضله صاف داریم. یا در انتهاي آنوس، عضلات به مخطط تبدیل شده است. بین دو لایه عضلانی معمولا شبکه عصبی داریم به نام میانتریک آئرباخ، که حرکات این عضله ها را به صورت سمپاتیک و پاراسمپاتیک کنترل میکند.

4 -لایه سِروزا یا ادوانتیک (Serosa:( دور لایه ي عضلانی را یک بافت همبند میگیرد به نام ادوانتیس یا ادوِنتیشیا. یه وقت هایی روي این بافت همبند، یک لایه سلول هاي سنگفرشی می آید. در آنصورت، ادوانتیس تبدیل به سِروز می شود. حالا چه فرقی با هم دارند؟ لایه ي سنگفرشی همان سفاق است. وقتی روي اعضا قرار می گیرد، باعث میشود که عضو به عضو هاي اطرافش نچسبد.

دستگاه ّ تنفسپرندگان، ماننددستگاه ّ تنفسی دامها، ازبينی و حنجرهونایو ُششها تشکيل شده است. در پرندگان، کيسههای هوايی نيز ضميمه دستگاه ّ تنفسی میباشند. حفرههای بينی در دو طرف منقار و در انتهای بالايی آن ديده می شوند. کيسههای هوايی ضميمه در پرندگان ٩ عدد است که در حفرههای بدن و درون استخوانهايی مانند بال قرار گرفتهاند. کيسههای هوايی، موجب میشوند که پرندگان در موقع پرواز علاوه بر سبک ٔ کامل شدن وزن بدن آنها، هوای بيشتری دريافت کرده، نياز شديداکسيژنی درموقعپروازرا، با تهويه برطرف کنند. همچنين میتوانند با کمک اين کيسهها، دمای داخلی بدن را از طريق هوای خنک، کاهش دهند. نای: اين بخش در طيوربه دوقسمت مربوط میشوند. يک قسمت دربالای نای به نام حنجره َرينکس که ّ محل قرار گرفتن طنابهای صوتی است. ١ (و يک قسمت در پايين به نام سي (لارينکس ً بهکيسههایهوايی مربوطندوبهنايژکتقسيمنمیشوند. ــدرپرندگان، نايژههایاصلی مستقيما ــ پرندگان، فاقد حجاب حاجز میباشند.

ماهيان، ازاکسيژن محلول درآباستفاده میکنند. اين حيوانات، به جای ششها، آبشش دارند. گاهی اوقات گروهی از ماهيان (مارماهی)، ّمدت زمان کوتاهی از آب خارج میشوندکه در موقع خروج از آب، اکسيژن مورد نياز خود را از طريق حفرههای پوستی تا وقتی که سطح بدن مرطوب باشد، تأمين میکنند. گروهی ديگر، در مواقع کمبود اکسيژن محلول در آب، به سطح آب آمده، حبابهای هوا را ٔ نازکروده، اکسيژن وارد خون شود میبلعندوبا فشاربه طرفروده،هدايتمیکنندتا از طريق ديواره و در اختيار سلولهای بدن قرار گيرد.

تنفس، شامل گرفتن و انتقال اکسيژن به سلولها و مصرف آن در سطح سلولی و پس دادن ٔ ٔ گازهای ّ تنفسی، هميشه از طريق انتشار و از خلال يک پرده دیاکسيدکربن و دفع آن میباشد. مبادله مرطوب صورت میگيرد. از طرفی، پوشش بدن دامها و پرندگان نسبت به هوا غيرقابل نفوذ است و سلولهادرمجاورت هوا نيستند. درنتيجهکارتبادل گازها محدودبه دستگاهی است که دستگاه ّ تنفس ناميده میشود. اختصاصات آن در پستانداران عالی عبارتنداز: ١ــ اعضای اصلی اين دستگاه درمحفظهای به نام «قفسه سينه» قرارگرفته است وبهوسيله اين محفظه در مقابل عوامل بيرونی حفظ میشوند. ٔ دو سوراخ کوچک بينی، با محيط بيرون تماس دارند. بنابراين، ّحداقل ٢ــ ششها به وسيله تبخير از سطح آنها صورت میگيرد و رطوبت لازم برای تبادل گازهای تنفسی را دارند. دستگاه ّ تنفس دامها،عبارتنداز: الف) مجاری تنفسی ب) ششهامجاری تنفسی شامل: منخرين، حلق، حنجره، نای، نايژهها و نايژک میباشد. منخرين: عبارتنداز سوراخهای متحرکی که در خارج حفرههای بينی وبالای لب قراردارند. جنس آنها غضروفی و سطح خارجی آنها فاقد مو میباشد. منخرين، در نشخوارکنندگان دارای دو ُمیها چهار ماهيچه دارد. ماهيچه است. در حالی که در تک س حفرههای بينی: مجاری استوانهای شکلی هستندکه در جلوبه دو سوراخ منخرين و درعقب به حلق منتهی میشوند. در اطراف اين حفره ها، استخوانهای صورت قرارگرفته است. اين حفرهها ٔ ميانی که قسمت پايينی آن غضروفی است از هم جدا میشوند. ٔ تيغه بهوسيله ٔ بينی، بعداز حلق حنجره: عضودريچهدارغضروفی است. حنجرهدربالای نای وعقبحفره قرارگرفته و به استخوان لامی آويزان میباشد. حنجره از ٩ غضروف تشکيل شده است. حنجره در توليد صدا و تنظيم حجم هوای ّ تنفسی، دخالت دارد. همچنين از ورود اجسام خارجی به ششها جلوگيری میکند. نای: عضوی غضروفی است که به صورت مجرای طويل و پهنی از حنجره تا ُششها کشيده میشود. نای، در تمام طول خود، ازغضروفهای نعلی شکل که روی هم قرار گرفتهاند، تشکيل شده ّی ٔ کوچکتر به نام «نايژه» تقسيم میشود. هر نايژه، در محل ٔ قلب به دو لوله است. نای در بالای قاعده به نام «ناف شش» وارد يک شش میشود. نايژهها، پس از ورود به ششها، به انشعابات کوچکتری به نام نايژک تقسيم می شوند. آخرين انشعابات نايژهها، نايژک انتهايی نام دارد. هر نايژک انتهايی، به يک ٔ هوايی مربوط میشود که ّ محل تبادل گازهای ّ تنفسی بين خون و ششها میباشند. در گاو يا چندکيسه ٔ سينه تشکيل برآمدگی پشتی را میدهند. و گوسفند، حلقههای نای روبهروی هم قرار گرفته و در ناحيه ٔ سينه کامل نيست. ولی در اسب، پشت حلقههای نای در ناحيه ُششها: تعداد آنها دو عدد است که شامل شش راست و ُشش چپ میباشد. ششها عمل ٔ گازهای اکسيژن و انيدريدکربنيک بين خون و هوای خارج را انجام میدهند. بنابراين، اعضایاصلی ّ تنفسی محسوب میشوند. ششها، بيشترين فضای قفسه ٔ شاخههای نای، بههممربوطند. ششها، بافت فضای بين سينهای ازهم جدا میشوند. ششها بهوسيله اسفنجی و نرمی دارند. رنگ آنها در دامهای زنده، ارغوانی درخشان است. در گاو شش راست، ٔ شکافهای عميقی به چهار قطعه تقسيم میشود. بزرگتر از شش چپ است و به وسيله پردههای جنب: اين پرده دو قسمتی است و يک قسمت آن از داخل به دندهها چسبيده و لايه ديگر آن روی ششها را میپوشاند. ٔ شکمی قرار ٔ وسيعومنفرديستکهدر ّحد فاصل قفسه سينهای و حفره پرده ديافراگم: ماهيچه گرفته و از اعضای تنفسی به شمار میآيد

دستگاه عصبی محيطی، شامل اعصاب مغزی، اعصاب نخاعی و دستگاه عصبی خودمختار است.

الف) اعصاب مغزی: دوازده جفت عصب، ازنواحی مختلف مغز، سرچشمه میگيرندکه در اصطلاح به آنها «اعصاب مغزی» گويند. اين اعصاب برحسب وظيفهای که انجام میدهند، نامگذاری میشوندوعبارتنداز: ١ــعصب بويايی: درعمل بويايی دخالت دارد.

٢ــعصب بينايی: درعمل ديدن (بينايی) دخالت دارد.

٣ــ عصب حرکتی چشم (اکولوموتور): در زمان تابيدن نور به چشم، باعث تنگشدن مردمک چشم میشود.

٤ــ عصب اشتياقی يا قرقرهای (تروخلئار): باعث ثابتماندن کره میشود. ّ ی صورت را تأمين میکند. انشعابات ّ ی اين عصب، الياف حس ٔ حس

٥ ــعصب سهقلو: رشته رشته حرکتی اين عصب، بهعضلات جوشی صورت،عصب میدهند. ٔ چشم در َده): اين عصب، باعث میشود که چشمها در کره

٦ ــ عصب دورکننده (مبع ّت مناسبی قرار گيرند. موقعي

٧ــ عصب صورت: انشعابات اين عصب، رشتههای حرکتی عضلات صورت و گوشها را تأمين میکنند.

٨ ــعصب شنوايی: درعمل شنوايی و تعادل بدن دخالت دارد. ّاليت حرکتی حلق و حنجره میشود.

٩ــعصب زبانی ــ حلقی: اين عصب، موجب فع

١٠ــعصب واگ: انشعابات اين عصب به حلق، حنجره و دستگاه گوارش میروند. ٔ سر، انشعاب میدهد.

١١ــعصب شوکی: اين عصب بهعضلات نگهدارنده

١٢ــعصب زيرزبانی: اين عصب، رشتههای حرکتی زبان را تأمين میکند.

ب )اعصاب نخاعی: اين اعصاب از قسمتهای مختلف نخاع، سرچشمه گرفته، به اعضای بدن وارد میشوند.

دستگاه عصبی مهرهداران مسئول ايجادارتباط بين حيوان ومحيط وهمچنين مسئول برقراری ّ ی با محيط اطراف ٔ گيرندههای حس تعادل در اندامهای داخلی بدن حيوان میباشد. حيوان به وسيله ٔ گيرندههای دستگاه عصبی موجود در ماهيچهها، خود در ارتباط است. محيط داخلی بدن، به وسيله ٔ شکمی کنترل میشود. رشتههای عصبی آوران، مفاصل، ليگمانها و اندامهای موجود در حفره ّ ی را به دستگاهعصبی مرکزی رسانده، رشتههای عصبی وابران، دستورات عصبی را از ّلاعات حس اط دستگاهعصبی مرکزی به اندامهای مختلف بدن از قبيل ماهيچهها وغدد، منتقل میکنند. دستگاه عصبی پرندگان (طيور) نيز، همانند اين دستگاه در پستانداران به دو بخش دستگاه عصبی مرکزی و دستگاهعصبی محيطی تقسيم میشود. دستگاهعصبی مرکزی، شامل: ٔ مغزی میباشد. مغز، مخ و ساقه اختلاف مغز پرندگان با مغز پستانداران، در رشدزياد قسمت بينايی مغز پرندگان است. هيپوتالاموس: قسمتی از مغز است که از چهار هسته، تشکيل شده است. اين قسمت از مغز ٔ پرندگان مانند هيپوتالاموس در پستانداران مرکز بسياری از اعمال غيرارادی، از قبيل: تنظيم درجه ّاليتهای جنسی است. حرارت بدن، ّ تنفس، گرسنگی، تشنگی و فع نخاع: اين بخش در طيور برخلاف پستانداران در تمام ِطول کانال نخاعی، دارای قطر يکسانی ٔ جلوبه بصلالنخاع متصل است و تا ٔ انتهايی، به نام دم اسب میباشد. نخاع از ناحيه بوده، فاقد ناحيه آخرين قسمت استخوان ستون مهرهها به نام پيگوستيل، ادامه دارد. تشريح ساختمان داخلی نخاع طيور، مانند نخاع در پستانداران، دارای يک منطقه خاکستر ماد شبيه حرف انگليسی اچ (H (در مرکز نخاع میباشدکه به وسيلهی، ماده سفيدرنگی احاطه شده است. ٔ

اين دستگاه، بخشی از دستگاه عصبی محيطی است که اعمال احشای بدن را کنترل میکند. ٔ اين دستگاه، به کنترل فشار خون، حرکات و ّ ترشح دستگاه گوارش، عمل عرق کردن، کنترل درجه ً به طور کامل و بعضی حرارت بدن، دفع مدفوع و ادرار کمک میکند. بعضی از اين اعمال، تقريبا ٔ دستگاه ِ عصبی خودمختار، کنترل میشوند. دستگاه عصبی خودکار، به ديگر به طور نسبی، به وسيله دو قسمت تقسيم میشود: ١ــ دستگاهعصبی سمپاتيک، ٢ــ دستگاهعصبی پاراسمپاتيک. دستگاه عصبی سمپاتيک: شامل طنابهای عصبی زنجير مانندی است که دارای گرههای ٔ جمجمه، دردو طرف ستون مهرهها به طرف بدن عصبی فراوان است. اين طنابهای عصبی، ازقاعده کشيده شده است و تا استخوان خاجی ادامه دارد. گرههای مزبور، جفت هستند و از قسمت جلو به ٔ رشتههای ٔ خاجی وجود دارند. اين گرهها به وسيله عقب در نواحی گردن، سينه، کمر، لگن و ناحيه ٔ نخاع با دستگاهعصبی مرکزی مربوط میشوند. ارتباطی، به نخاع و سپس به وسيله ٔ وظيفۀ دستگاه عصبی سمپاتيک: اين دستگاه به ماهيچههای قلب، ماهيچههای ديواره رگهای خونی و احشا (معده، لوزالمعده و رودهها) عصب میفرستد. همچنين به غدد عرق و ّتارتجاعی تمامماهيچههایارادیوغيرارادی ماهيچههایغيرارادیپوستنيزعصبمیدهدوقابلي را حفظ میکند. دستگاه عصبی پارا سمپاتيک: دستگاه خودکار، ضميمهايست که از طريق زوجهای اعصاب مغزی شماره ٣ ،٧ ،٩ و ١٠ وهمچنين ازقسمت خاجی نخاع خارج شده است وبه اندامهای مورد نظر وارد میشوند. اثرات دستگاهعصبی خودکاربرروی اندامهای مختلف بدن تعداد کمی از اندامها يا غدد، تنها دارای يک منشأ عصبی، يعنی منشأ عصبی سمپاتيک يا ا اکثر اندامها،دارای هردومنشأعصبی سمپاتيک وپاراسمپاتيک هستندو ّ پاراسمپاتيک میباشند. ام از هريک از اين دو دستگاه، رشتههايی دريافت میکنند. تأثير هريک از دستگاههای عصبی سمپاتيک و پاراسمپاتيک بر اندامهای مختلف بدن، متفاوت است. ٔ عصب سمپاتيک، موجب بروز اثرات تحريکی در بعضی از بدين معنی که تحريک به وسيله اندامهاو سبب بروزاثرات بازدارندگی دراندامهای ديگر میشود. اين قانون،درمورد دستگاهعصبی ٣٦ پاراسمپاتيک نيز صادق است. همچنين، هنگامی که تحريک عصب سمپاتيک موجب بروز اثرات ً حالت بازدارندگی تحريکی در يک اندام شود، تحريک عصب پاراسمپاتيک در آن اندام، معمولا دارد. بهعبارت ديگر، اثرات اين دو دستگاهعصبی (سمپاتيک و پاراسمپاتيک) در يک اندام مخالف هم میباشد.

کليه های گاوبه وسيله شکافهايی به لُبهای چند ضلعی تقسيممیشود به طوری که اين لُبها ازخارج نيز ديده میشود. تعداد لُبها متغيرو حدود ٢٠ عدد هستند. رنگ کليه دو گاو، قهوهای متمايل ٔ آخروزايدهعرضی ٢ يا ًزيردنده به قرمز است. کليهراستبهصورت بيضی کشيدهای استکه معمولا ٔ راست وکمی پايينتر ازآن ودر سمت چپ ٔ چپ گاو،درعقب کليه ّ ل کمری قراردارد. کليه ٔ او ٣ مهره بدن میباشد. کليهها در گوسفندو بز، لوبيايی شکل، صاف و فاقدلُب میباشند. ساختمان عمومی ميزنای در نشخوارکنندگان شبيه اسب است. ٔ اسب میباشد. ٔ نشخوارکنندگان کشيدهتر و باريکتر از مثانه مثانه

دستگاه ادراری طيور،شامليکجفتکليهودوعددميزنایمیباشد. ميزنایها،ادراررا به ّ محل ورودیمجرایادراریــ تناسلی درکلوآک،منتقل میکنند. پرندگان، فاقدمثانهوميزراهمی باشند. کليهها درپرندگان،کليهها بهصورت قرينهودردو طرفستون مهرهها به نواحی لگن ومهرههای کمری و خاجی چسبيدهاند. کليهها در اين حيوانات، از پشت ريهها شروع شده، تا ّ محل ّ اتصال مهرههای کمری به خاجی ادامه دارند. هر کليه سه قسمت دارد که به هر قسمت يک لُب کليه گويند. لُبهای ً کليوی در پرندگان،عبارتنداز: لُبهای جلويی، ميانی وعقبی. در مرغ خانگی، لُبهای کليوی کاملا ّ مشخص میباشند، هر لُب از تعداد زيادی لبول تشکيل شده است (شکل ٦ــ٧ .( ً هرکليه،دارایدوبخش ّ مشخصقشریومرکزی میباشد. ّحدفاصل بين اين دوبخش،کاملا ّ مشخص نيست. کليه در پرندگان، دارای دو نوع نفرون میباشد: ١ــ نفرونهای قشری ٢ــ نفرونهای مرکزی هر دو نوع نفرون، با جسم مالپيگی شروع میشوندکه شامل کپسول گلومرولی (کپسول بومن)، گلومرول و شبکهای از مويرگها است. جسم مالپيگی، در ميان سياهرگهای بين لوبولی و داخل لوبولی قرار دارد. ٔ ٔ قشری کليه قرار دارند و فاقد لوله نفرونهای قشری، نفرونهای سادهای هستند که در ناحيه هنله میباشند (همانندنفرون در خزندگان) ٔ هنله میباشد (همانند نفرون در پستانداران). ٔ مرکزی، دارای نفرونهای واجد لوله ناحيه خونرسانی به کليهها توسط سه جفت سرخرگ کليوی انجام میگيرد