مقاله مقدمه ای بر DHI (بهبود گله های شیری)

کلمه DHI  در این سالهای اخیر برای بسیاری از متخصصین دام کشور کلمه ای آشنا شده است . اما واقعا DHI چیست ؟

DHI  یا همان Dairy Herd Improvement به فارسی " بهبود گله های شیری " ترجمه می گردد.

تاریخچه این علم به سال 1905 برمی گردد، زمانی که دامداران آمریکایی ، شروع به یادداشت میزان رکورد شیر دامهای خود نمودند . در سال های بعد ، با ورود کامپیوتر ها به این عرصه ، سرعت و حجم دیتاهای ورودی به این علم بیشتر گردید .

این گزارش که در سال 1981 در USDA  تهیه شده ، سرعت و حجم دیتاهای ورودی را به خوبی نمایش می دهد.

اینکه چرا دامداران به بحث DHI  باید ملحق شوند ، دلایل متفاوتی دارد . گاو به عنوان بزرگترین تولید کننده شیر مصرفی ، ماهیت زیستی دارد و بالطبع هزینه یابی و ماهیت شناسی هزینه ها ، باعث کاهش یا افزایش سود می گردد. بنابراین ، هدف از این برنامه اینست که با کمک به رفع اشکال های عملکردی انسانی و یا فنی از یک سو و دیدگاه کلان اقتصادی و کنترل آن از سوی دیگر ، حداکثر سود را با حداکثر بهره وری از هزینه انجام شده ، بدست آورند . بهره وری دامداران از حضور در DHI در سال 1985 حدود 30 دلار به ازای هر 1 دلار هزینه بوده است.

اما نکته مهم اینست که بدانیم همه ماجرا این نیست . بلکه به عنوان مثال در سال 1992 در کشوری مانند آمریکا، هرم غذایی توسط USDA  توسط همین اطلاعات تدوین و اجرایی شد.که در آن مصرف روزانه 2-3 وعده شیر و یا مشتقات آن پیشبینی شده بود.

به عنوان مثال ، در سال 1995 سازمان USDEC جهت ترویج صادرات شیر تشکیل می گردد . در سال 2001 شرکت Dean Foods با 25000 کارمند و 10 میلیارد دلار درآمد ، با رویکرد تولید و توزیع شیر تشکیل می گردد. که بالطبع هیچ یک از این موارد بدون وجود اطلاعات حتی قابل تصور هم نبود.

همچنین در دیگر کشورها میتوان از ایرلند به عنوان یک نمونه موفق نام برد. در این کشور در بین سالهای 2005 تا 2018 توانستند با تغییر در ساختار و کارایی  فنی ،تولید شیر را تا 54 درصد افزایش دهند و بالطبع سود حاصله برای گاوداران بالا رفت .  اما نکته بسیار جالب این بود که در این میان بر اثر همین تغیرات میزان تولید گازهای گلخانه ای بشدت کاهش یافت .

DHI  روی چه چیزی بحث می کند؟

واقعا بهبود گله های شیری ، چگونه عمل می کند؟ آنچه مسلم است علمی که بر مبنای ثبت اعداد پایه گذاری شده بود ،به تدریج به تکامل رسید . تاریخچه این علم نشان میدهد که در سال 1905 تنها میزان تولید شیر هر راس دام ملاک بود ، ولی در سال 1936 با گسترش دستگاههای اندازه گیری آزمایشگاهی ، ثبت میزان چربی شیر نیز جزو اهداف این طرح قرار گرفت . در سالهای بعد تا به تدریج بررسی صفات نرها ( به عنوان 50 درصد عنصر نژادی ) مورد توجه قرار گرفت و در سال 2010 لیست این صفات از 2 مورد آغازین (شیر و چربی) به این موارد رسید

Milk, fat, protein, SCS, PL, CE (bulls only), SB (bulls only), DPR, cow conception rate (CCR), heifer conception rate (HCR)

اما نکته جالب توجه اینست که همیشه گاو هلشتاین به عنوان یک مرجع قلمداد می گردید که بالطبع با افزایش جمعیت جهان ، و نیاز های روزافزون برای تامین پروتئین ، و در عین حال گسترش تکنولوژی در این عرصه ، بنظر می رسد این علم باید مورد بازنگری قرار گیرد.

در کل اهداف این علم را می توان به این صورت دسته بندی کرد :

• افزایش سودآوری گله و اقتصادی شدن دامداری
• تجزیه تحلیل اطلاعات برای مدیریت گله
• بهبود و تمرکز در اطلاعات
• بهبود بهداشت گله
• افزایش طول عمر اقتصادی دام
• بهبود وضعیت تولید شیر بهره وری در تغذیه دام
• بهبود ارزش اصلاحی دام
• حذف هدفمند

الزامات DHI  

گذشته از ثبت اطلاعات موارد متعدد دیگری هم در اطلاعات نقش دارند . DHI  نیز ( که به نوعی تحلیل اطلاعات تخصصی می باشد ) از این قاعده مستثنی نیست .

مواردی که در مورد اطلاعات باید رعایت شوند به صورت خلاصه می توان اینگونه لیست کرد :

• هدف از اطلاعات
• طراحی فرمهای اطلاعاتی
• جمع آوری اطلاعات
• دسته بندی و گروه بندی اطلاعات به لحاظ همبستگی
• پایش اطلاعات از نظر خطا و یا تناقض
• انبارش اطلاعات و یا فهرست گذاری جهت سهولت در دسترسی

اما نکته مهمی که در این میان هدف بحث است ، قوانین تشخیص نحوه ثبت اطلاعات است . که برای آشنایی ، لازم است که مروری بر برخی آنها داشته باشیم .لازم به ذکر است که این قوانین تنها بخشی از قوانین هستند و نرم افزارهای مدیریت گله شرکت مدیران تحلیل گر سپاهان چه در حوزه مدیریت  گاو شیری و چه مدیریت گله دام سبک این قوانین را بصورت ذاتی رعایت می نماید :

• رعایت حداقل فاصله زمانی 5 روز بین اولین رکورد بعد از زایش برای هر دام
• رعایت حداکثر فاصله زمانی بین زایش و اولین رکورد به مدت حداکثر 15 روز
• اگر گاوی در طول دوره شیردهی سقط کند آن دوره ادامه یافته ولی اگر سقط در زمان خشکی باشد روز بعد از سقط اولین روز دوره جدید شیردهی محسوب می گردد
• گاو های که بیش از 200 روز از دوره آبستنی شان گذشته باشد و سقط نمایند یک دوره به دوره شیردهی آن ها اضافه خواهد شد وکم تر از200 روز به عنوان سقط در نظر گرفته می شود