پاتوژنز:

مس در گلبولهای قرمز و پلاسمـا وجـود دارد. اولـين علامت اختلال در کراتينه شدن (شـاخی شـدن) پـشم اسـت. وجود مس جهت اکسيداسيون به منظور ساخته شدن کـراتين پشم ضروری است و کمبود مس، شاخی شـدن پـشم را دچـار اختلال میکند و در نتيجه تجعـد پـشم از بـين مـیرود و شبيه به تار مو میشود.در صورتی که مس به جيـره ايـن گوسـفندان اضـافه شود، در عرض چند ساعت تجعد پشم به حالت طبيعی برمـی- گردد. ـ کمبود مـس در گاوهـا بـا ظهـور موهـای خـشک و شکننده و بد منظره تظاهر میيابد. ـ کاهش وزن دام به دليـل اخـتلال در اکـسيداسيون بافتی و متابوليسم بدن میباشد. ـ مس در سنتز هموگلوبين دخالت دارد و کمبـود مـس باعث کم خونی (Anemia (میود. ـ به علت کاهش فعاليت استئوبلاستها، استئو پـروز اتفاق میافتد که منجر بـه رشـد اضـافی غـضروفهـا در ناحيه اپی فيز استخواهنا(خـصوصاً در مفاصـل دنـدهای ـ جناغی و استخواهنای متاتارس) میشـود و موجـب برجـسته شدن(بصورت دانههای تسبيح) در دنـدههـا و بـزرگ شـدن استخواهنای دراز میشود. ـ کمبود مس در گاوهای بالغ باعـث بـروز بيمـاری Disease Falling مـیشـود. کمبـود مـس باعـث دژنـره شـدن ميوکارد قلب میشود. اين دژنره شدن بـه دليـل کمبـود اکسيژن ناشی از کم خونی اتفاق میافتد. دامهای مبـتلا دچار بلوک قلبی يا فيبريلاسيون بطنی میشوند. ـ در پروسه تبـديل تيـروزين بـه ملانـين، آنـزيم تيروزيناز دخالت دارد. در کمبود مس، عمل اين کاتاليزور دچار اختلال مـی- شود و باعث بروز تغيير رنگ در پشم و مـوی گوسـفند و گاو میشود.

علائم بالينی: فرم اوليه در گاو ← باعث عدم رشد، کـاهش توليـد شير و کمخونی مي شود. رنگ گاوهای قرمـز و سـياه بـه خاکـستری (Red Dusty( (رنگی شبيه فلز زنگ زده) تبديل میشود. در گوسالهها کندی رشـد، اسـهال مـزمن، شکـستگی استخواهنا (Scapula (ديده میشود. در گاوهای بالغ ريـزش مـو و خـارش، بـزرگ شـدن مفاصل Stiffness ،انقباض Tendon Flexor که باعـث مـیشـود حيـوان روی انگـشتانش بايـستد. البتـه ايـستادن روی انگشتان بيشتر در گوسالهها ديده میشود. علائم کم خونی فقط در فرم اوليه بيماری ديده مـی- شود. فرم ثانويه در گاو ← همـه علائـم فـوق را بجـز کـم خونی دارد. علائم در گوسفند ← غيرطبيعی شـدن پـشم و شـکننده بودن آن و تبديل پشم به تارمو، تبديل پشمهای سـياه به خاکستری وسفيد ، اسهال ، کمخونی، اسـتئوپروز (کـه باعث افزايش استعداد استخواهنا به شکستن میشـود بخـصوص در برهها) و تلو تلو خوردن به عقب (Back Sway(است آـه مهمترين تظاهر کمبود مس در برهها نيز محـسوب مـي شـود از جمله مهمترين علائم مي باشند.

درمان: پيشبينی درمان خوب نيست. جهت درمان مـیتـوان از ترکيب تزريقی کوپرگليسينات (Glycinate cooper (بـا نـام تجاری Copavet ) 400 ميلیگرم به صورت زيرپوستی در گـاو بالغ و 200 ـ 100 ميلی گـرم در گوسـالههـا) اسـتفاده نمود. در صورت لزوم 6 تا 4 ماه بعد درمان تکـرار مـی- شود. در اين رابطه به نکتهای که بايد بسيار توجه کرد اين است که اگر در تشخيص اشتباه کرده باشيم احتمـال مسموميت با مس پيش میآيد بنابراين بهتريـن روش تـشخيص اخذ نمونه و ارسال به آزمايشگاه میباشد.