ین داروها به چند روش تقسیم بندی می شوند:
1 )بر اساس منشاء : که می تواند سنتیک و نیمه سنتیک و یا طبیعی باشد.
2 )بر اساس طیف اثر : که برخی وسیع الطیف هستند و بعضی طیف اثر محدود دارند. وسیع الطیف به معنای آن است که روی انواع زیادی از باکتری ها می تواند موثر باشند. مثال یک تقسیم بندی کلی در باکتری ها وجود دارد به نام باکتری های گرم مثبت و گرم منفی که داروهای وسیع الطیف ممکن است که روی گونه های زیادی از گرم منفی ها و گرم مثبت ها موثر باشند اما آن هایی که طیف اثرشان محدود است روی انواع خاصی از باکتری ها موثر هستند مثال فقط روی گرم مثبت ها و یا فقط روی گرم منفی ها.
3 )بر اساس نوع اثر : یعنی نوع اثری که روی باکتری ایجاد می کنند که بعضی از آن ها باکتریوسیت هستند و بعضی از آن ها باکتریواستاتیک می باشند که باکتریوسیت به معنای کشنده باکتری می باشد و یعنی کامال باکتری متالشی می شود و از بین می رود و باکتریواستاتیک به معنای مهار رشد باکتری و جلوگیری از رشد باکتری می باشد یعنی در واقع جلوی تکثیر باکتری را می گیرند. فرض شود که عفونتی ایجاد شده و ما یک باکتریواستاتیک به کار می بریم فقط رشد باکتری محدود می شود و ما چگونه بدانیم که بیماری بهبود می یابد یا خیر ؟ در عفونت ما با جمعیت زیادی از باکتری ها مواجه هستیم پس زمانی که داروی باکتریواستاتیک به کار می بریم اتفاقی که می افتد این است که رشد باکتری متوقف می شود پس جلوی تکثیر گرفته می شود اما هنوز بیماری بهبود پیدا نکرده است چون هنوز یک جمعیتی حضور دارند و مساله ای که مطرح است این است که سیستم ایمنی بدن ضرورت دارد که فعال باشد و در ادامه کار داروی باکتریواستاتیک وارد عمل شود و چون تعداد باکتری کم شده و رشد باکتری متوقف می شود سیستم ایمنی قادر است که باکتری را از بین ببرد. پس زمانی که با استفاده از داروی باکتریواستاتیک تعداد کاهش می یابد سیستم ایمنی عمل خود را بهتر انجام می دهد و زمانی که از داروی باکتریواستاتیک استفاده می کنیم ضرورت دارد که سیستم ایمنی فعال باشد و یا به بیان دیگر در شرایطی که با ضعف سیستم ایمنی مواجه هستیم داروی باکتریواستاتیک به کار نمی بریم چون نمی تواند بیماری را مهار کند و حتما باید داروی ما کشنده باکتری یعنی باکتریوسیت باشد. گاهی اوقات بعضی از داروهای ضد باکتری اثر همدیگر را تقویت می کنند ولی این قطعی نیست که بتوان گفت هرگاه ما دو داروی باکتریواستاتیک به کار ببریم حتما اثر ما اثر باکتریوسیت می شود. ولی نمونه هایی از داروهای ضدباکتری وجود دارد که تک تک آنها اثر باکتریواستاتیک دارند ولی وقتی همزمان با هم به کار می روند اثر آنها به اثر باکتریوسیت تبدیل می شود مثال داروی سولفی سوکسازول + تری متوپرینبعضی اوقات بعضی از داروها اثر آنها در دوز باال باکتریوسیت می شود و یا روی بعضی از باکتری ها ممکن است اثر باکتریوسیت داشته باشند و روی بعضی از داروها اثر باکتریواستاتیک داشته باشند.
4 )تقسیم بندی بر اساس مکانیسم اثر : یعنی بر اساس این که داروی ضدباکتری چگونه می تواند اثر خود را روی باکتری اعمال کند می توان آن ها را تقسیم بندی کرد که انواع مختلفی از اثر داروهای ضد باکتری را نمایش می دهیم :
1 )داروهای مهار کننده دیواره ی سلولی باکتری: داروهایی هستند که در واقع مهار کننده دیواره ی سلولی باکتری هستند یعنی بعضی از باکتری ها عالوه بر این که دارای غشای سیتوپالسمی هستند یک دیواره هم اطراف آن ها را گرفته که جنس این دیواره از پپتید و گلیکان می باشد که این باکتری ها را بیشتر محافظت می کنند و ما داروهایی داریم که بر روی این دیواره سلولی اثر می گذارند و جلوی ساخت آن را می گیرند یعنی آنزیم هایی روی آن ها کار می کنند و اجازه ی ساخته شدن دیواره را نمی دهند و زمانی این دیواره ساخته می شود که باکتری تکثیر می کند و وقتی که تکثیر انجام شد و باکتری جدید به وجود آمد آن باکتری جدید نیاز دارد که دیواره آن تکمیل شود پس این داروها در مرحله رشد و تکثیر اثر خود را اعمال می کنند و اجازه ساخته شدن دیواره را نمی دهند و اتفاقی که می افتد این است که به دلیل فشار اسمزی باال در داخل باکتری محتویات باکتری به بیرون پراکنده می شود و باکتری کامال متالشی می شود و عموما این گونه داروها داروهای باکتریوسیت هستند که از نمونه آن می توان پنی سیلین ها را نام برد که پنی سیلین از همین شیوه اثر خود را اعمال می کند.
2 )داروهای ضدباکتری مهار کننده مسیرهای متابولیکی : به معنای آن است که مسیرهایی که می آیند و یکسری فاکتورهای ضروری برای تکثیر باکتری را مهیا می کنند که مثال آن سولفانامید ها می باشند. سلول های باکتری بر خالف سلول های پستانداران اسیدفولیک را خود سنتز می کنند این اسیدفولیک یک ماده ضروری است چون باعث ساخت یکسری اسیدهای نوکلئیک می گردد و آن اسیدهای نوکلئیک در ساخت DNA استفاده می شوند و ضرورت آن زمانی است که می خواهد تکثیر DNA صورت گیرد این مسیر متابولیکی وقتی که اتفاق می افتد اسید فولیک ساخته می شود و نهایتا عناصر ضروری برای ساخته شدن و تکثیر DNA فراهم می گیرد و کار داروی ما آن است که در این مسیر متابولیکی اختالل ایجاد کند پس بنابراین اسیدفولیک ساخته نمی شود و تکثیر هم دچار اشکال می گردد و نهایتا رشد باکتری متوقف می شود پس این دسته جزء باکتریواستاتیک می باشند.
3 )مهار سنتز پروتئین های ضروری در سلول : مکانیسم دیگر برای داروهای ضدباکتری مهار سنتز پروتئین های ضروری در سلول می باشد که محل ساخت پروتئین در ریبوزوم ها می باشند پس طبیعتا اثر اینگونه داروها ، اثر بر روی ریبوزوم می باشد پس ضرورت دارد که داخل سلول وارد شوند ، این داروها به داخل سلول می روند و بر روی ریبوزوم ها اثر می گذارند و سلول و آنزیم های مختلفی بر حسب نوع دارو و نوع باکتری تحت تاثیر قرار می دهند و اجازه ی ساخته شدن پروتئین های ضروری را نمی دهند و پروتئین های ضروری هم در فعالیت عمده سلول نقش دارند مثال در تکثیر در تکثیر نقش مهمی ایفا می کنند و یا حتی ممکن است در ادامه حیات هسته سلول ممکن است نقش داشته باشند. این داروها ممکن است اثر باکتریوسیت و یا باکتریواستاتیک داشته باشند و یا هر دو اثر.
4 )اختالل در فعالیت غشای سلولی : روش دیگر اختالل در فعالیت غشاء سلولی می باشد که انسجام غشاء را این گونه داروها تحت تاثیر قرار می دهند و تقریبا عمل آن ها مثل مهار دیواره سلولی می باشد اما طبیعتا محل اثر و نوع آنزیم های دخیل در انجام واکنش می تواند متفاوت باشد ولی شکاف هایی را در غشای سلولی ایجاد می کنند که منجر به بیرون راندن محتویات داخلی غشاء می گردد و باعث می شود غشاء خاصیت حفظ بخش های درونی و قوام درون سلول را از دست بدهد و معموال این داروها داروهای باکتریوسیت هستند. مثل داروی پلی نیکسین
5 )اختالل در سنتز و فعالیت DNA : روی DNA سلول اثر خود را اعمال می کنند که البته داروهای پرمصرفی نبوده و مصرف آن ها خیلی محدود صورت می گیرد. نکته* انتخابی عمل کردن این داروها می باشد یا به عبارت دیگر سمیت انتخابی این داروهاست که به معنای آن است که بتواند اختصاصا این اثر سمی را روی سلول باکتری ایجاد کند چون از لحاظ ساختاری سلول باکتری با سلول های بدن پستانداران ظاهرا تفاوتی ندارد اما به این دلیل دارو روی باکتری اثر می گذارد چون خیلی انتخابی عمل می کند یعنی آن دسته ی اول که دارو روی دیواره سلولی تاثیر می گذارد سلول های پستانداران فاقد دیواره سلولی می باشند پس این یک اثر کامال اختصاصی است یعنی یک سمیت کامال اختصاصی بر روی سلول هایی دارد که دارای دیواره سلولی هستند و سلول هایی که فاقد دیواره سلولی باشند این دارو روی آن ها تاثیر ندارد.
زبان خود را انتخاب کنید