عمل سزارین به عملی اطالق میشود که در آن جنینی که در مرحله زایمان قرار دارد از طریق برش بر جداره محوطه شکمی و متعاقبا برش روی دیواره رحم متولد میگردد. در دامپزشکی این عمل غالبا )نه همیشه( به دنبال سختزایی صورت میپذیرد. سختزایی در حیوانات به روشهای مختلفی قابل رفع است که از این روشها میتوان به سزارین و فتوتومی اشاره نمود. در حال حاضر عمل سزارین یکی از اعمال جراحی متداول به شمار میآید که توسط دامپزشکان مورد استفاده قرار میگیرد. میزان بقای مادر و جنین در این عمل باالست و غالبا امنتر، راحتتر و کم خطرتر از فتوتومی است. سه هدف اصلی که در عمل سزارین دنبال میشود شامل 2 )نجات مادر، 1 )نجات جنین)ها( و 9 )حفظ باروری دام میباشد. موفقیتآمیز بودن این جراحی به عوامل متعددی از جمله مهارت و سرعت جراح، طول مدت سختزایی، وضعیت فیزیکی مادر، محیط جراحی، بیماریهای همزمان و حضور جنین زنده وابسته است.

موارد لزوم کاربرد عمل سزارین در گاو

سزارین از متداولترین اعمال جراحی است که توسط دامپزشکان در گاو انجام میگیرد. میزان بقا مادر و جنین در این عمل باالست. بهتر است سزارین زمانی صورت پذیرد که دامپزشک قادر به متولد کردن گوساله زنده پس از 28 الی 15 دقیقه عملیات مامایی و سعی در اصالح وضعیت جنین نباشد.موارد کاربرد سزارین در گاو شامل اکثر موارد سختزایی است. اما بررسی اطالعات منتشر شده نشان میدهد که 35 %اعمال جراحی سزارین متعاقب 6 مورد عمده که در زیر به آنها اشاره میشود، انجام میگیرد:

1 -عدم تناسب مادر و جنین )بزرگی مطلق یا نسبی:عدم تناسب مادر و جنین متداولترین علت سزارین در گاو است. چهار حالت از این نقیصه در گاو متصور است: - عدم بلوغ فیزیکی مادر - بزرگ بودن اندازه جنین - جنینهای عجیبالخلقه - آمفیزماتوز و طوالنی شدن طول مدت آبستنی.

2 .اتساع ناکامل یا سختی سرویکس جنین(اتساع ناکامل سرویکس از علل متداول سختزایی در گاو است اما تشخیص این عارضه میبایست تنها پس از ارزیابی دقیق حاصل از معاینات واژن انجام گیرد. اتساع سرویکس در طی مرحله اول زایمان روندی تدریجی است و وجود یک حلقه سرویکال که هنوز به طور کامل متسع نیست )به شرط سالم بودن پردههای جنینی( به تنهایی نشانگر سختزایی نیست.

3 -پیچ خوردگی غیر قابل اصالح رحم جنین(این علت از علل قطعی الزامآور سزارین در گاو به حساب میآید هم به دلیل غیر قابل اصالح بودن آن و هم به این دلیل که حتی پس از اصالح این حالت از طریق واژن، احتمال عدم اتساع سرویکس هنوز پا برجاست.

4 .جنینهای عجیبالخلقهدر این دسته شیستوزوما رفلکسوس شایعترین حالت است. اگر چه مواردی از این حالت به طور طبیعی خارج میشوند اما در بسیاری از موارد به دلیل زاویهدار شدن ستون مهره جنین خروج طبیعی امکانپذیر نیست.

5 .آمفیزم جنین:آمفیزم جنین از عوارض متداول زایمان طوالنی مدت در گاو است. بدون توجه به علت اولیه سختزایی، این حالت اغلب به عنوان موردی مطرح است که سریعا نیاز به عمل سزارین دارد.

6 .وضعیت قرارگیری نامناسب جنینبه شرطی که سرویکس به طور کامل متسع گردد و متسع بماند در دقایق اولیه میتوان وضعیت قرارگیری جنین را اصالح نمود. اما از دست رفتن مایعات جنینی که متعاقبا با انقباض رحم همراه میشود، باعث مشکل شدن دستکاری خواهد شد و احتمال پارگی رحم افزایش مییابد.

موارد لزوم کاربرد عمل سزارین در اسب

از آنجایی که عمل سزارین در اسب اغلب ضروری نیست اما هنوز این عمل در مادیان به عنوان عملی جدی و مشکل قلمداد میشود. حتی در بیمارستانهای تخصصی اسب در نواحی که تولید مثل اسب بسیار متداول است، عمل سزارین عملی متداول به حساب نمیآید. میتوان اظهار داشت عمل سزارین عموما برای فائق آمدن بر سختزایی در اسب انجام میگیرد. سختزایی در اسب یکی از معدود موارد اورژانس حقیقی است که دامپزشکان فعال در طب اسب با آن مواجه میشوند، چرا که تاخیر چند دقیقهای در روند زایمان میتواند باعث مرگ کره شود. بنابر برخی گزارشها، سختزایی در 8 %تولدها در نژادهای تروبرد و استانداردبرد و در حدود 25 %تولدها در نژادهای سنگین رخ میدهد. مواردی که در آنها عمل سزارین در اسب ضروری مینماید نسبت به گاو محدودتر است. سختزایی به دلیل اختالالت گردن رحم در مادیان مورد شناسایی قرار نگرفته است. عدم تناسب مادر و جنین و همچنین جنینهای عجیبالخلقه در این گونه نسبت به سایر گونهها بسیار کمتر است. در مطالعهای که 72 مورد عمل سزارین در اسب مورد بررسی قرار گرفت، 93 مورد از موارد سزارین، به دلیل آبستنی در دوشاخ رحم )pregnancy Bicornual )یا حالت عرضی جنین بوده است. در رده بعدی سایر وضعیتهای نامناسب جنین )29مورد( و پیچ خوردگی رحم )25مورد( قرار داشتند. در مطالعهای دیگر در دانشگاه بریستول، پیچ خوردگی رحم به عنوان بیشترین علت انجام این عمل معرفی شده است. به طور کلی علل و عوامل الزامآور جهت انجام عمل سزارین در اسب را میتوان به ترتیب زیر خالصه نمود

2 .حاالت قرارگیری نامناسب جنین که قابل اصالح با روشهای دیگر نیستند )نظیر حالت عرضی( 1 .آسیبها و ضربات به نواحی فرج، واژن و رحم 9 .ادم واژن 8 .پیچ خوردگی غیر قابل اصالح رحم 8 .بدشکلیهای شدید مادرزادی )انحراف جانبی غیر قابل اصالح گردن جنین، آنکیلوز اندامهای حرکتی، هیدروسفالی

موارد لزوم کاربرد عمل سزارین در گوسفند و بز به دلیل جثه کوچکتر گوسفند و بز نسبت به سایر حیوانات مزرعهای، دامپزشکان اغلب توانایی انجام بدون محدودیت عملیات مامایی از طریق واژن را ندارند. بنابراین زمانی که تولد بره یا بزغاله از راه واژن قابل حصول نباشد توصیه به عمل سزارین میشود. مواردی که در صورت وقوع آنها نیاز به انجام عمل سزارین است را میتوان به 8 نوع اصلی تقسیم نمود

2 .عدم اتساع سرویکس )womb Ring ) 1 .پروالپس غیر قابل اصالح واژن یا واژنی که به علت پروالپس به شدت دچار آسیب دیدگی شده باشد. 9 .عدم تناسب مادر و جنین )به خصوص در دامهایی که اولین زایمان را تجربه میکنند و حامل تنها یک جنین هستند(. 8 .آمفیزم جنین متعاقب سختزاییهای طوالنی مدت.

موارد لزوم کاربرد عمل سزارین در سگ و گربه هدف از انجام عمل سزارین در سگ و گربه خارج کردن جنین)ها( از رحم آبستن در حداقل زمان ممکن است. در گونههای بزرگ جثه )گاو، اسب وگوسفند( معموال میتوان علت سختزایی را شناسایی نمود اما در سگ و گربه این مهم اغلب قابل انجام نیست. بنابراین تصمیم گیری به منظور انجام عمل سزارین به میزان زیادی مبتنی بر ارزیابی فردی از شرایط است. این موارد مورد ازریابی عبارتند از 2 .نژاد 1 .طول مدت و میزان پیشرفت زایمان 9 .طبیعت ترشحات خارج شده از فرج 8 .تغییر در الگوی زورهای زایمانی 8 .بررسی وضعیت عمومی مادر 6 .یافتههای حاصل از معاینات واژینال )که اغلب اطالعات چندانی بدست نمیدهند(. 7 .تعداد و همچنین وضعیت حیات جنینهای متولد شده و متولد نشده