یکی از رو شهایی که باعث افزایش تولید مثل در گل ههای گوسفند و بز م یشود، تشخیص زمان فحلی آنها است؛ زیرا ضعف در تشخیص به موقع فحلی و آبستنی موجب میشود تا فحل های زیادی در زمان طول عمر اقتصادی گوسفند، از دست برود که این امر ب هخود یخود سبب طولان یتر شدن فاصل ه دو زایمان و به تبع آن، ضررهای مالیفراوان به دامداران میشود.

اصول تهیه جیره گوسفند و بز

جیره متعادل، جیره ای است که مواد مغذی مورد نیاز دام را به صورت متناسب و به مقدار کافی برای مدت معین تأمین نماید. از آنجایی که یک ماده خوراکی قادر به تأمین کلیه نیازها نیست، از این رو جیره متعادل با مصرف چند ماده خوراکی امکان پذیر است.

مراحل تهیه جیره متعادل برآورد احتیاجات گوسفند و بز بر حسب وزن، سن، تولیدو نژاد با استفاده از جداول تغذیه دام )ترجیحاً NRC2007)؛

انتخاب مواد علوفه ای اقتصادی و قابل دسترس؛ استخراج ترکیبات مواد خوراکی مصرفی با استفاده از جداول استاندارد تغذیه دام ) ترجیحا ً NRC2007)؛ محاسبه نسبتهای اجزای جیره و مخلوط نمودن به روش صحیح تا ضمن تأمین احتیاجات متناسب با حجم دستگاه گوارش، در شرایط مختلف نیز فیزیولوژیک باشد. )ماده خشک جیره بیش از 2 تا 3 درصد وزنی گوسفند و بز بیشتر نباشد(

مقدمه و هدف بروسلوز يك بيماري عفوني باكتريايي است كه توسط ميكروارگانيسمي از جنس بروسلا ايجاد مي شـود. ايـن بـاكتري گونـه هـاي مختلفي از حيوانات را مبتلا ساخته و يكي از عوامل مهم سقط جنين در گوسـفند و بـز مـي باشـد (6 .(بروسـلوز يكـي از مهمتـرين بيماريهاي زئونوز محسوب شده و در اغلب كشورها از جمله كشورهاي منطقـه مديترانـه و خاورميانـه از جملـه ايـران شـايع مـي باشد(5،4 .(اغلب موارد سقط جنين گوسفند و بز در ماه آخر آبستني اتفاق مي افتد كه علل آن معمـولا بيمـاري هـاي عفـوني نظيـر بروسلوز، كمپيلوباكتريوز ، توكسوپلاسموز ، كلاميدوز و تب كيو مي باشند. بروسلا ملي تنسيس عامل اصلي بروسلوز در گوسفند و بز است كه اهميت اقتصادي مهمي در صنعت پرورش گوسفند و بز دارد(2 .(خسارات اقتصادي بروسلوز عموما بعلت سقط جنين، جفـت ماندگي و به ميزان كمتري تورم بيضه و اپيديديم و غدد ضميمه جنسي و تورم مفاصل و بورس ها مـي باشـد(6 .(همچنـين ممكـن است گاهي به دنبال متريت حاد و در اثر جفت ماندگي حيوان تلف شود (10 .(بيماري در انسان به تب مالت معروف بوده و از طريـق مصرف شير خام و فراورده هاي غير پاستوريزه آنها و يا تماس با ترشحات دام آلوده بعد از سقط جنين به انسان منتقل مي شـود (7 .( بيماري بروسلوز در گوسفند و بز در بسياري از مناطق دنيا بخوبي مطالعه شده و اصول كلاسيك پيشـگيري و كنتـرل آن بـر مبنـاي مراقبت از آلوده نشدن گله هاي سالم، محدود كردن ميزان انتقال بيماري با شيوه هاي بهداشتي، واكسيناسـيون حيوانـات حسـاس و سرانجام استفاده از روش آزمايش و كشتار حيوانات راكتور مي باشد(10 .(بروسـلوز در ايـران انـدميك بـوده و بـا شـيوع متفـاوت در جمعيت دامي و انسان از نقاط مختلف كشور گزارش شده است. در حال حاضـر در ايـران برنامـه پيشـگيري و كنتـرل بروسـلوز در گوسفند و بز، بر مبناي يك بار واكسيناسيون دامهاي جوان با واكسن Rev1 و واكسيناسيون دامهاي بالغ هر دو سـال يـك بـار بـا واكسن دز كاهيده Rev1 مي باشد. با توجه به ميزان شيوع متفاوت بيمـاري در منـاطق مختلـف و زيانهـاي اقتصـادي و مشـكلات بهداشتي قابل توجه ناشي از آن و عوامل مختلف تاثيرگذار بر ميزان شيوع بيماري در بين حيوانـات و انسـان، وجـود شـيوه هـايدامداري سنتي و عشايري در كشور، تهيه فراورده لبني غير پاستوريزه در برخي منـاطق، ورود دام خـارجي و حابجـايي دام در سـطح كشور، مطالعه و بررسي بيشتر در مورد اين بيماري جهت كنترل آن ضروري بـه نظـر مـي رسـد. ايـن مطالعـه بـه منظـور بررسـي سرواپيدميولوژيكي شيوع بيماري در جمعيت گوسفند و بز استان كرمان به تفكيـك شهرسـتان و گونـه دام و ارزيـابي عوامـل خطـر مختلف موثر بر شيوع بيماري انجام شده است تا بر مبناي اطلاعات حاصل از آن بتوان برنامه مبارزه با بيمـاري مـذكور را در سـطح جمعيت دامي بنحو بهتري هدايت و اجرا نمود. مواد و روش كار اين مطالعه سرولوژيك بصورت مقطعي در تيرماه سال 1390 در استان كرمان انجام شد. براساس برآورد اوليه ميزان شيوع بيمـاري درسطح استان و با توجه به شيوه نمونه گيري چند مرحله اي، تعداد نمونه مورد نياز در شهرستانهاي مورد نظـر حـدود 3000 نمونـه برآورد گرديد. بر اين اساس شهرستان هاي حوزه اداره كل دامپزشكي استان كرمان به عنوان طبقـه در نظـر گرفتـه شـدند، سـپس براساس تعداد جمعيت گوسفند و بز هر شهرستان، سهميه نمونه هر شهرستان مشـخص و واحـدهاي اپيـدميولوژيك ثبـت شـده در سيستم GIS هر شهرستان به عنوان خوشه هاي نمونه گيري در نظر گرفته شد. برمبناي اخذ 10 نمونه از هر خوشـه، تعـداد خوشـه هاي مورد نياز براي نمونه گيري در هر شهرستان محاسبه و بصورت تصادفي انتخاب گرديد. چنانچه در هر خوشه بيش از يك گلـه وجود داشت يك گله از ميان آنها بصورت تصادفي انتخاب و بصورت نمونه گيري تصادفي منظم تعـداد 10 نمونـه خـون از ده راس دام گله اخذ شده و سرم آن جداسازي و در شرايط مناسب براي انجام آزمايشات سرولوژيك بـه آزمايشـگاه مركـز تشـخيص اسـتان ارسال مي گرديد. همزمان با نمونه گيري اطلاعات مربوط به دامداري و عوامل خطر احتمالي مربوط به شيوع بيماري در يـك فـرم مخصوص ثبت و جمع آوري مي گرديد. در آزمايشگاه مركز تشخيص استان در ابتدا بـر روي تمـام نمونـه هـا آزمـايش غربـالگري رزبنگال انجام و بر روي نمونه هاي مثبت آزمايشات تكميلي رايت و 2 -مر كاپتواتانول انجام ميگرديد و نتايج براساس دستورالعمل اجرايي مبارزه با بيماري بروسلوز سال 1390 سازمان دامپزشكي كشور تفسـير و مـوارد مثبـت و منفـي نهـايي تعيـين مـي گرديـد. اطلاعات با استفاده از نرم افزارهاي STATA10 و 15 SPSS مورد تحليل آماري قرار مي گرفت. نتايج در سطح واحد اپيدميولوژيك، تعداد 63 واحد از 300 واحد اپيدميولوژيك مورد بررسي حداقل يـك نمونـه مثبـت داشـت.لـذا ميـزان آلودگي در سطح واحدهاي اپيدميولوژيك استان حدود 21 درصد برآورد مي گردد. تفاوت موارد مثب در واحدها اپيـدميولوژيك مـورد مطالعه معني دار بود(0001/0بحث در اين مطالعه مقطعي بررسي شيوع بروسلوز گوسفند و بز در استان كرمان، در مجموع ميزان شيوع بيماري در سطح اسـتان كرمـان حدود 1/3 درصد برآورد گرديد كه با ساير مطالعات اخير انجام شده در سطح كشور مطابقت دارد. سبحاني و بـاهنر بـا ميـزان شـيوع بيماري را در سال 2004دربين جمعيت گوسـفند و بـز اسـتان قـم 2/2 درصـد اعـلام نمـوده انـد(14 .(همچنـين در يـك بررسـي سرولوژيكي در خلال سال2007 تا 2008 در شهر سراب آذربايجان شرقي توسط اكبـر مهـر و قيـامي راد ميـزان شـيوع بيمـاري در گوسفند و بز به ترتيب 18/4 و 5 درصد گزارش شده است(1 .(مطالعات انجام شده در دهه هاي گذشته حاكي از بالاتر بـودن ميـزان شيوع بيماري در كشور در آن دوره است. بر اساس بررسي هاي سرولوژيكي ذوقي و عبادي ميزان شيوع بروسـلوز گوسـفند و بـز در كشور در اثناي سالهاي 1970 تا 1944 حدود 7/14 درصد گزارش شده است(15 .(صباغيان و نديم شيوع بيمـاري را در سـال 1974 در اصفهان به ميزان 12 درصد در جمعيت گوسفند و بز و 42 در در جمعيت گاوي اعلام كرده اند(12 .(هنوز هم گزارشاتي از شـيوع بالاي بيماري در برخي مناطق و گونه هاي مختلف دام وجود دارد كه برضرورت مبارزه مستمر و موثر با اين بيماري دلالت مينمايـد. نوروزي و همكاران شيوع بيماري را در سال 2006 در بين گاويش هاي آبي خوزستان 11 درصد اعلام نموده انـد(9 .(رفيعـي پـور و ضيايي شيوع بيماري را در بين شترهاي شهرستان بافت كرمان در سال 2007 به ميزان 92/7 درصد اعـلام كـرده انـد(11 .(شـيوع بيماري در جمعيت انساني كشور بويژه در گروههاي شغلي در معرض خطر هم قابـل توجـه اسـت. سـالاري در سـال 1999 شـيوع بيماري در بين دامداران استان يزد 2/3 درصد و نيكوكار و همكاران در كارگران كشتارگاه و ساكنين روسـتايي اسـتان گـيلان را بـه ترتيب8/9 و 5/5 درصد اعلام كرده اند(8،13 .(در اين مطالعه 21 درصد از واحدهاي اپيدميولوژيك استان آلوده تشخيص داده شدكه صرف نظر از ميزان شيوع داخل گله اي مي تواند به عنوان يك خطر بالقوه گسترش بيماري در سطح استان تلقـي شـود. همچنـين ورود دام خارجي به گله، غير بومي بودن دامها و سابقه سقط جنين در گله، بعنوان عوامل خطر و هشدار دهنده وجود بيمـاري رابطـه معني داري را با شيوع بيماري نشان دادند كه اهميت اقدامات قرنطينه اي و كنترل نقل و انتقال دام در سـطح كشـور را در راسـتاي برنامه هاي كنترل بيماري بروسلوز خاطر نشان مي سازد. تفاوت معني دار شيوع بيماري در شهرستان هاي مختلـف نيـز مـي توانـد تحت تاثير متفاوت عوامل خطر باشد كه در برخي مناطق مثل فهرج و ريگان نقل و انتقالات دام قابل توجـه اسـت وبـا شـيوع بـالا بيماري همخواني دارد. 

چرخه فحلی عبارت است از یک دوره تقریبا 17 روزه در میش و 21 روزه در ماد هبز )البته این ارقام میانگین است و در یک میش یا ماده بز ممکن است این چرخه کمی کوتا هتر یا بلندتر باشد(.چرخه فحلی خود شامل چهار مرحله است:
مرحله پیش فحلی
مرحله رشد سریع فولیکو لها است که هورمون استروژن در حال بالا رفتن است.
مرحله فحلی
مرحل های است که یک یا چند فولیکول غالب انتخاب و به فولیکول تخم کریز )فولیکو لگراف( تبدیل م یشوند که بیشتر ترشح استروژن توسط این فولیکو لهای درشت انجام م یشود. این مرحله معمولاً 24 تا 36 ساعت ب هطول م یانجامد. در ابتدای مرحله فحلی )حتی ممکن است قبل از آن در مرحله پیش فحلی( ب هدلیل ازدیاد هورمون استروژن،فرومو نهای ماده ترشح شده و توسط نر قابل تشخیص م یشوند و حیوان نر دنبال حیوانماده م یکند، ولی هنوز ماده اجازه پرش نم یدهد. در مرحله فحلی، ساعاتی که میش یاماد هبز کاملاً زیر نر م یایستد، دوره ایستا فحلی نامیده م یشود که ب هطور میانگین 12ساعت ب هطول م یانجامد.
مرحله پسافحلی
رفتار فحلی خاتمه یافته و در محل فولیکول پار ه شده که لخته خون تشکیل شده است، ک مکم جسم زرد ظاهر م یشود و در این مرحله هورمون پروژسترون از جسم زردِ در حال تشکیل، ب هتدریج ترشح م یشود.
مرحله نافحلی
در این مرحله که تشکیل جسم زرد کامل شده و ترشح غلظت بالای پروژسترون، آزاد شدن گنادوتروپی نها از هیپوفیز را مهارکرده است. بنابراین در این مرحله هی چگونه رفتار فحلی رخ نم یدهد و رشد فولیکو لها به حدی نخواهد بود که فولیکو لگراف تشکیل شود )طی یک یا دو موج فولیکولی در مرحله نافحلی، فولیکو لها تا مرحل های رشد میکنند و بعد از آن ب هدلیل کافی نبودن گنادوتروپی نها، تحلیل م یروند-آترزیا-(. در خاتمه مرحله نافحلی، جسم زرد تحلیل رفته و با تحلیل رفتن آن، پروژسترون کم شده و اثر مهارکننده آن از روی هیپوفیز برداشته شده و با ترشح گنادوتروپی نها و رشد سریع فولیکو لها، دورهپی شاستروس بعدی آغاز م یشود و این چرخه به همین صورت تکرار م یشود.