سيستم ايمني توسط مكانيسم هاي مختلف ميزبان را در برابر هجوم ميكرو اورگانيسم ها ، سمها ، انگل ها ، عوامل سرطان زا ، آلرژيها و غيره محافظت مي كند . مكانيسم هاي دفاعي سيتم ايمني را به دو دسته كلي مي توان تقسيم كرد . الف – ايمني ذاتي Immunity Innate يا طبيعي Natural ب – ايمني اكتسابي Immunity Acquired يا تطبيقي Adaptive الف – ايمني ذاتي يا طبيعي توسط عوامل زير صورت مي گيرد .: 1 -عوامل فيزيكي شامل پوست و مخاط 2 -عوامل سلولي شامل سلولهاي نوتروفيل ، مونوسيت ، ماكروفاژ ، ائوزينوفيل و سلول هاي كشنده طبيعي Natural Killer ( NK) cell 3 -عوامل شيمائي : اين عوامل بسيارند مانند ليزوزيم اشك چشم ، بعضي از پـروتئين هـاي سيـستم كمپلمـان ، چربـي پوست ، محيط اسيدي معده و دستگاه ادراري ، اينترفرونها و غيره . ب – ايمني اكتسابي يا تطبيقي به دو صورت انجام مي شود : 1 -ايمني هومورال Immunity Humoral يا سرمي . اين مكانيسم توسط لمفوسيتهاي B يا cells B صورت مي گيرد . اين سلول پس از تماس با آنتي ژن تكامل يافته و تبديل به سلولهاي پلاسما cell Plasma يا پلاسموسيت شده و توليد آنتي بادي مي گردد . 2 -ايمني سلولي Immunity Cellular . اين مكانيسم توسط لمفوسيتهاي كمكي T نوع يك يا T Helper cells 1 – انجام مي گيرد . اين سلول پس از تماس با آنتي ژن تكامل يافته و مواد واسطه اي بنام لمفوكين ها Lymphokines را ترشح مي كند . اين مواد سلولهاي ماكروفاژ را فعال نموده تا عليه آنتي ژنها عمل مي كند . در بدو ورود يك آنتي ژن به بدن ابتدا ايمني ذاتي عمل مي كند . در صورتيكه ايمني ذاتي نتواند آنتي ژن را از بين ببرد ، در آن صورت آنتي ژن از راه كانال هاي لنفاوي به نزديكترين گره لنفاوي يا از راه خون وارد طحال شده و لمفوسيتهاي ايمني اكتسابي مستقر در اين اعضاء را تحريك مي كند . لمفوسيتها ابتدا تكثير يافته و موجب متورم شـدن ايـن اعـضاء مـي گـردد . سـرانجام لمفوسيتهاي cell B و cell T تكامل يافته و كار خود را انجام مي دهند . ايمني اكتسابي با ايمني ذاتي در ارتباط مستقيم هستند . بدين صورت كه آنتي بادي توليد شده به آنتي ژن متصل شده و سـپس پروتئين هاي كمپمان كه بطور طبيعي در خون و مايعات بدن هستند به آنها پيوسته و تـشكيل مجموعـه ايمنـي Immune Complex را مي دهند . اين مجموعه سريعا توسط سلولهاي نوتروفيل بلعيده شده و از بـين مـي رود . در سـطح سـلولهاي نوتروفيل گيرنده براي آنتي ژن ، آنتي بادي و كمپلمان مي باشد كه موجب تسريع و تسهيل عمل بيگانه خواري مي گويند . اين مكانيسم را اپسونيزاسيون Opsonization و آنتي بادي و كمپلمان متصل به آنتي ژن را اپسونين Opsonin مي گوينـد . اپسونين به معني آماده كردن براي خوردن مي باشد . از طرف ديگر لمفوكين هاي مترشحه از cell T كمكي نيـز سـلولهاي ماكروفاژ ايمني ذاتي را فعال نموده تا با ترشح آنزيمها و مواد كشنده و سمي ، آنتي ژن بلعيده شده يا سلول بيگانه و سـرطاني را از بين ببرد .

ایمونولوژي در طول تکامل خود بعنوان یک رشته مستقل یا زیررشتهاي از زیست شناسی، دورههاي رکود و پیشرفت غیرقابل انکاري را پشت سر گذاشته و در اکثر مواقع، منجر به پیدایش روش و یا ارایه یـک طـرز تفکـر جدیـدي شـده است. پس از بوجود آمدن روشهاي جدید در زیست شناسـی مولکـولی، اکنـون علـم ایمونولـوژي در دورهاي از فعالیـت هیجـان انگیـزي قــرار گرفتـه اسـت. دانشمندان عقیده دارند که اساس علم ایمونولوژي، تشخیص خود از بیگانه است. این عقیده در شکل ساده زندگی جانوران و حتی گیاهـان جـاري اسـت. لـوییس توماس میگوید، اگر مکانیزمهاي تشخیص خودي از بیگانه وجود نداشت، تمـام مواد جاندار بصورت توده عظیمی از پروتوپلاسم گرد هم میآمدند. در اسـفنجها، کلنیهایی که از نظر ژنتیکی با هم مشابهاند به سمت یکدیگر کشیده شده و یـک کلنی بزرگ تشکیل میدهند. ولی در کلنیهـایی از اسـفنجها بـا تفـاوت ژنتیکـی، وقتی که اسفنجی از کلنی دیگر به آنها نزدیک شود، آنرا نابود میکنند، بعبارتی در پیرامون خود یک کمربند حفاظتی ایجاد مـیکننـد. در گیاهـان نیـز مکـانیزمهـاي تشخیص خود از بیگانه وجود دارد. در گونههاي خودبارور، کلاله گل، فقط دانـه گردهاي را پذیرفته و تشکیل لوله گرده میدهد که از نظر ژنتیکـی مشـابه باشـند. ولی اگر، دانه گرده از لحاظ ژنتیکی متفاوت باشد، لوله گرده تشکیل نشـده و یـا پس از تشکیل در درون خامه متلاشی میشود. لغت ایمنی از ریشـه لاتـین Immunis مشـتق شـده و بـه معنـی معـاف از پرداخت مالیات است. یکـی از روشـهاي قـدیمی در طـب کشـورهاي شـرقی و اسلامی، ایجاد مصونیت علیه آبله بود. براي این کار از مایع وزیکـول و پوسـتول خشک شده فرد بیمار جهت تلقیح بـه افـراد سـالم اسـتفاده مـیشـد. بـا وجـود بکارگیري این روش در کشورهاي اسـلامی و شـرقی، در جهـان غـرب بیمـاري شیوع زیادي داشت و اقدامی در پیشگیري آن بعمل نمـیآمـد. تـا اینکـه در دوره حکومت عثمانی، پزشـکان انگلیسـی متوجـه شـدند کـه شـیوع ایـن بیمـاري در کشورهاي فوق بمراتب کمتر و پیش آگهی آن نسبت به آنچه در انگلسـتان دیـده میشد، بسیار بهتر است. فیلسوف، شیمیدان و پزشک بزرگ ایران، محمد زکریاي رازي در کتاب خود بنام مفیدالخاص نـوعی درمـان عقـرب گزیـدگی را پیشـنهاد میکند که شبیه پادزهر امروزي است. از زمان قدیم، مردم میدانستند افرادي که با گاو و گوسفند تماس نزدیک دارند، دچار آبله نمیشوند. لـذا در قـرن هجـدهم، ادوارد جنر به این باور مردم تحقق بخشید و با تجربه مشاهده کرد کـه دامـدارانی که دچار آبله گاوي میشوند، در برابر آبله انسانی مصونیت داشته و ایمن هستند. بدین ترتیب در سال 1798 ادوارد جنر یکی از علمی ترین روشهاي واکسیناسیون را ابداع و جان میلیونها انسان را نجات بخشید. واکسینا در لغـت بـه معنـاي گـاو ماده، و نام گذاري روش ادوارد جنر به واکسیناسیون بر همین مبنـا اسـت. لـویی پاستور در سال 1879 بطور تصادفی متوجه شد که چنانچه به مرغها، کشت کهنـه باکتري مولد بیماري وباي مرغی تزریق شود، نه تنهـا بـه بیمـاري دچـار نشـده وجان سالم به در میبرند، بلکه چنانچه بعداً به آنها بـاکتري تـازه تزریـق شـود، از خود مقاومت نشان داده و حتی به فرم خفیف بیماري نیز مبتلا نمیشوند. پاستور متوجه شد که این پدیده شبیه تجربه جنر در مورد آبله گاوي است. پس از کشف این اصل کلی، پاستور سعی کرد آن را در مورد بیماریهاي دیگر نیـز تجربـه کنـد. بدین وسیله، پاستور در مرحله بعدي موفق به کشف واکسن سیاه زخـم و هـاري شد. جانور شناس معروف روسی، الی مچنیکف(متولد 1845 ،(اولین بار متوجه شد که ایمنی بدن توسط سلولهاي بخصوصی در گردش خون انجام میپذیرد. در سال 1890 امیل ون بهرینگ و شیباسابورو کیتاساتو، نشـان دادنـد کـه مصـونیت ایجاد شده بوسیله واکسیناسیون، بعلت حضور بعضی عوامل در خـون اسـت کـه آنرا آنتی بادي نامیدند. اولین بحث و جدل عمده در علم ایمونولـوژي وقتـی رخ داد که دانشمند روس آقاي مچنیکف نشان داد که سـلولهاي بیگانـه خـوار دفـاع اصلی را در برابر میکروارگانیزم ها بعهده دارنـد و اعـلام نمـود کـه آنتـی بادیهـا اهمیت چندانی ندارند. تا اینکـه سـرانجام آلمـورت رایـت در انگلـیس و ژوزف دنیس در بلژیک نشان دادند که آنتی بادي ها با پوشـاندن سـطح باکتریهـا سـبب تسهیل بیگانه خواري آنها میشوند. با توجه به اینکه علم ایمونولـوژي از ابتـداي قرن بیستم دچار پیچیدگی شد، لذا با ذکر نام تعدادي از برندگان جایزه نوبل ایـن رشته بحث را به پایان میرسانم: سال 1901 بهرینک بدلیل مطالعه بر روي آنتی توکسین ها.