سیستم کمپلمـان، بـازوي مهـم ایمنـی ذاتـی و اکتسـابی اسـت، ایـن سیسـتم بـا برخورداري از بیش از 30 پروتئین محلول و متصل به غشاء سلول، در واکنشهاي دفاعی مختلف نظیر التهاب و هموستاز ایفاي نقش مـیکنـد. فـی فـرPfoiffor در سال 1894 متوجه شد که میکروب ویبریوکلرا(عامل وبـا) در اثـر اضـافه نمـودن آنتی سرم کلرا خوکچه هندي حل و تخریب میشود. حـرارت دادن سـرم مزبـور در 56 درجه سانتی گراد بمدت 30 دقیقـه، ایـن خاصـیت را از بـین مـیبـرد، در حالیکه فعالیت آنتی بادیهاي ضدباسیل در این حرارت حفظ میشود. فیفر متوجه شد که افزودن سرم تازه و طبیعی به آنتی سرم حـرارت دیـده موجـب بازگشـت قدرت تخریبی این ماده میشود. او نتیجه گرفت که عامل تخریبی مادهاي غیـر از آنتی بادي بوده، بدلیل اینکه انتقال سرم حرارت دیده به خوکچه هنـدي غیـرایمن بطور غیرفعال، باعث انتقال ایمنی همورال شد. بنابراین ماده مزبـور، بـه حـرارت حساس و براي تخریب میکروب در آزمایشگاه ضروري است. بـوخنر قـبلاً ایـن ماده را الکسین نامیده بود و بورده بعداً همین مطالعات را با باکتریها و گلبولهاي قرمز تکرار نمود. بعداً ارلیخ نام این ماده را به مکمل و یا کمپلمان تغییر داد. اجزاء کمپلمان توسـط سـلولهاي کبـدي(هپاتوسـیت هـا)، ماکروفاژهـاي بـافتی، سلولهاي اپی تلیال مجاري گوارشی و مونوسـیتهـاي خـونی سـاخته مـیشـود. غلظت این ماده در سرم به ایمونیزاسیون بستگی نداشته و در اثر تکرار عفونت یـا برخورد سیستم ایمنی با آنتی ژن مقدار آن افزایش نشان نمیدهد. بعبـارتی بـرايآن خاطره ایمونولوژیک وجود نـدارد. اجـزاي اصـلی سیسـتم کمپلمـان 9 جـزء پروتئینی است که بسادگی از C9-C1 نشان داده میشود. بیشتر ایـن پـروتئین هـا زیموژن بوده، یعنی اینکه پیش آنزیمهایی هستند کـه بـراي فعـال شـدن نیـاز بـه شکاف یا شکسته شدن پروتئولیستیک دارند. جزئی که فعال شده بـا علامتـی بـر روي آن مشخص میشود. بنابراین از لحاظ نام و علامت گذاري هر جز کمپلمان با حرف C و یک شماره معین میشود. چنانچه اشاره به جـز فعـالی از کمپلمـان باشد، جزء مزبور را با یک خـط روي حـرف نشـان مـیدهنـد. اجـزاء غیرفعـال کمپلمان در سرم موجود و براي انجام اثر بیولوژیک خود ضرورتاً باید فعال شود. بعضی اجزاء کمپلمان، حین فعال شدن دچـار شکسـتگی مـیشـوند، کـه در ایـن صورت جزء کوچکتر را با حرف a و جزء بزرگتر را با حرف b نشان مـیدهنـد. در مورد جزء 2 بعضی همکاران جزء کوچکتر را با حرف b و جزء بزرگتـر را بـا حرف a نشان داده اند. کمپلمان پس از فعال شدن، سه اثـر بیولوژیـک یعنـی لیـز هدف، ایمونیزاسیون و فعال کردن لکوسیتها را از خود نشـان مـیدهـد. اجـزاء غیرفعال کمپلمان را با علامت i مشخص میکنند مثل C3bi و هنگامی کـه بحـث روي کمپلکس فعال از دو یا چند جزء کمپلمان باشد از تکـرار حـرف C صـرف نظر نموده و مجموعه مورد نظر را بصورت مثلاً C4b2a نشـان مـیدهنـد. بـراي فعال شدن کمپلمان تاکنون سه مسیر اصلی، فرعی و لکتین شـناخته شـده اسـت. فعال شدن کمپلمان یک فرآیند سه مرحلهاي شامل شناسایی، فعال شدن آنزیمـی و ظهور آثار بیولوژیک است. در این فرایند دینامیک، اجزاء مسیرهاي مختلـف بـاکدیگر و سایر سیستمهاي آنزیمی و سلولی پلاسـما واکـنش مـیدهنـد. اگرچـه برخی مواد عمدتاً تنها از یک مسیر کمپلمان را فعال مـیسـازند، برخـی دیگـر از راههاي مختلف اقدام به فعال کردن کمپلمان میکنند. 

1 -راه کلاسیک فعالیت کمپلمان فعالیت کمپلمان از این راه در اکثر مواقع بـا اتصـال آنتـی ژن- آنتـی بـادي آغـاز میشود:IgM یا دو مولکول IgG از زیرکلاس خاص در کنار هم روي یک سـطح آنتی ژنیک، قادر به فعال نمودن C1 میباشد. C1 ماکرومولکولی است وابسته بـه S C,r C,q که با حضور یون کلسـیم بـه هـم 1 1 C1 کلسیم و مرکب از سه پروتئین متصل باقی میمانند. C1q داراي 6 جایگاه اتصـال بـه آنتـی بـادي اسـت. C1q از طریق حوزه CH2 در IgG و یا CH3 در IgM به آنتی بادي متصل میشود(شـکل 1-5 .(اگر تعداد شاخصهاي آنتی ژنیک سطح سـلول هـدف یـا میکروارگـانیزم آنقدر کم باشد، که دو شاخص در فاصله زیاد از هم قـرار گیرنـد، ممکـن اسـت اتصال C1q بدرستی انجام نشود. این پدیده در مورد گلبولهاي قرمـز پوشـیده از آنتـی D بخـوبی دیـده مـیشـود. هرچنـد آنتـی بادیهـاي نـوع IgG علیـه Rh از زیرکلاسهاي قادر به فعال نمودن کمپلمان میباشد ولی معمولاً در چنین شـرایطی تخریب گلبول قرمز از طریق کمپلمان صورت نمیگیرد. پس از اتصال C1q یـک تغییري در کمپلکسC1 ایجاد و منجر به فعالیت C1r میشود. C1q خـود متشـکل از 18 زنجیره پلی پپتیدي مجزا از سه نوع مختلف(از هر نوع 6 زنجیره) است که در انتهاي هر یک از کلافهاي شش گانه یک جایگاه اتصال به Fc ایمونوگلوبولینوجود دارد. جزء C1r در حین فعال شدن، دچار تغییر شکل شـده و سـایتی از آن آزاد میشود که خاصیت پروتئولیتیک دارد. این سایت، یک اتصـال پپتیـدي را در جــزء C1S شکسـته و آن مولکـول را از نظـر آنزیمـی بــه شــکل فعــال درمــی آورد.(شکل2-5.( در مسیر کلاسیک، برخی از عوامل غیرایمونولوژیـک نظیـر بـاکتري اشرشـیاکلی، سالمونلاهاي با شدت بیماریزایی ضعیف، ویروس پارآنفلوآنزا، بدون نیاز به آنتـی بادي با جزء C1q وارد واکنش شده و آنرا فعال مینمایند. گرچه اجزاي کمپلمـان به ترتیب شماره گذاري شده اند، ولی با ترتیب شماره وارد واکـنش نمـیشـوند، بدین ترتیب که C1 فعـال شـده بـر روي C4,C2 اثـر کـرده و سـپس C3 فعـال میشود.

از نظر تكامل زيستي (Phylogeny ، (پروتئينهاي راه آلترناتيو قبل از راه كلاسيك درجانداران بوجود آمده اند.فعال شدن راه آلترناتيو سيستم كمپلمان، بدون دخالت آنتي بادي بصورت دفاع غير اختصاصي يا ذاتـي (Innate (مـي توانـد بعـضي ازباكتريهـا، ويروسها و سلولهاي سرطاني را از بين ببرد. فعال كننده ها (Activators (يا موادي كه راه آلترناتيو سيستم كمپلمان را فعال مـي كننـد ماننـد راه كلاسـيك شـامل دو دسته اند: الف – فعال كننده هائي كه منشاء ايمونولوژيك دارند. ب – فعال كننده هائي كه منشاء غير ايمونولوژيك دارند. الف- فعال كننده هائي كه منـشاء ايمونولوژيـك دارنـد بـه دو شـكل سيـستم كمپلمـان را از راه آلترنـاتيو فعـال مـي كننـد . ايـن ايمونوگلبولينها شامل IgA ،IgG4 و IgE مي باشند. 1 .كمپلكسهاي ميكروب يا آنتي ژن با آنتي بادي كلاسهاي IgA ،IgG4 و IgE بصورت مجموعه هـاي ايمنـي كـه در نتيجة واكنشهاي ايمني ميزبان تشكيل مي شوند. 2 .مولكولهاي پليمر و بهم متصل اين ايمونوگلبولين ها (Aggregated . ( 2 )لازم اسـت. يـاد آوري / قطعة Fc اين ايمونوگلبولين ها نقشي در فعال شدن راه آلترنـاتيو نـدارد ولـي وجـود قطعـة ab(F مي شود كه شدت واكنشهاي راه آلترناتيو از كلاسيك بسيار كمتر است. ب – فعال كننده هائي كه داراي منشاء غيـر ايمونولوژيـك هـستند . ماننـد آنزيمهـاي شـبيه تريپـسين، ليپـوپلي سـاكاريدها، پلـي ساكاريدهاي گياهي و باكتريـايي، اندوتوكـسين باكتريهـاي گـرم منفـي، فـاكتور سـم مـاركبري Factor Venum Cobra( (CVF ، (فاكتور نفريتيك (C3Nef ،(زيموزان ديوارة سلولي مخمرها، برخي از انگلها و ويروسها، سلولهاي آلوده بـه ويـروس و سلولهاي سرطاني

فعال كننده ها (Activators (يا موادي كه سيستم كمپلمان را از راه كلاسيك فعال مي كنند شامل دو دسته هستند:. الف: فعال كننده هائي كه منشاء ايمونولوژيك دارند. ب : فعال كننده هائي كه منشاء غير ايمونولوژيك دارند. الف) فعال كننده هائي كـه منـشاء ايمونولوژيـك دارنـد - مهمتـرين راه فعـال شـدن سيـستم كمپلمـان از راه كلاسـيك و توسـط ايمونوگلبولين هاي كلاسهاي IgG و IgM صورت مي گيرد. اين ايمونوگلبولينهـا بـه دو شـكل از ناحيـه Fc بـه C1q متـصل مي شوند: 1 (كمپلكس ميكروب يا آنتي ژن با IgG و يا IgM بصورت مجموعه هاي ايمنـي(Complexes Immune (كـه در نتيجة واكنشهاي ايمني بوجود مي آيند. 2 (مولكولهاي پليمـر و بهـم متـصل ايمونوگلبـولين هـاي IgG و يـا IgM) Ig Aggregated – (ايـن مولكولهـا در گاماگلبولينهاي تزريقي يافت مي شوند. هنگام تهيه گاماگلبولينها، به علت غلظت زياد اين پروتئين، مقداري از مولكولهاي ايمونوگلبولين به يكديگر مي چسبند. به علاوه اگر آمپول گاماگلبولين در شرايط نامـساعد و خـارج از يخچـال نگهـداري شود، باعث افزايش مولكولهاي پليمر آن خواهد شد. اگر گاماگلبولينهاي عضلاني از راه وريدي تزريق شوند موجب فعـال شدن سيستميك راه كلاسيك كمپلمان و در نتيجه شوك آنافيلاكسي ميشود. ب) فعال كننده هائي كه منشاء غير ايمونولوژيك دارند- مواد غيـر ايمونولوژيـك مختلفـي مـي تواننـد سيـستم كمپلمـان را از راه كلاسيك فعال نمايند. بـه عنـوان مثـال پـروتئين سـي – رآكتيـو (CRP (Protein Reactive-C ، پـروتئين A ميكـروب استافيلوكوك ، DNA دناتوره، آنزيمهـاي شـبيه تريپـسين، بعـضي ويروسـها (پـاراآنفلونزا)، غـشاي ميتوكنـدري در بافـت قلبـي، كريستالهاي اورات، ليپوپلي ساكاريد برخي باكتريها، ميلين (Myelin (و هپارين. درد و التهاب همراه بيماري نقرس به دليل فعال شدن راه كلاسيك كمپلمان توسط اسيد اوريك است.