تنفس، شامل گرفتن و انتقال اکسيژن به سلولها و مصرف آن در سطح سلولی و پس دادن ٔ ٔ گازهای ّ تنفسی، هميشه از طريق انتشار و از خلال يک پرده دیاکسيدکربن و دفع آن میباشد. مبادله مرطوب صورت میگيرد. از طرفی، پوشش بدن دامها و پرندگان نسبت به هوا غيرقابل نفوذ است و سلولهادرمجاورت هوا نيستند. درنتيجهکارتبادل گازها محدودبه دستگاهی است که دستگاه ّ تنفس ناميده میشود. اختصاصات آن در پستانداران عالی عبارتنداز: ١ــ اعضای اصلی اين دستگاه درمحفظهای به نام «قفسه سينه» قرارگرفته است وبهوسيله اين محفظه در مقابل عوامل بيرونی حفظ میشوند. ٔ دو سوراخ کوچک بينی، با محيط بيرون تماس دارند. بنابراين، ّحداقل ٢ــ ششها به وسيله تبخير از سطح آنها صورت میگيرد و رطوبت لازم برای تبادل گازهای تنفسی را دارند. دستگاه ّ تنفس دامها،عبارتنداز: الف) مجاری تنفسی ب) ششهامجاری تنفسی شامل: منخرين، حلق، حنجره، نای، نايژهها و نايژک میباشد. منخرين: عبارتنداز سوراخهای متحرکی که در خارج حفرههای بينی وبالای لب قراردارند. جنس آنها غضروفی و سطح خارجی آنها فاقد مو میباشد. منخرين، در نشخوارکنندگان دارای دو ُمیها چهار ماهيچه دارد. ماهيچه است. در حالی که در تک س حفرههای بينی: مجاری استوانهای شکلی هستندکه در جلوبه دو سوراخ منخرين و درعقب به حلق منتهی میشوند. در اطراف اين حفره ها، استخوانهای صورت قرارگرفته است. اين حفرهها ٔ ميانی که قسمت پايينی آن غضروفی است از هم جدا میشوند. ٔ تيغه بهوسيله ٔ بينی، بعداز حلق حنجره: عضودريچهدارغضروفی است. حنجرهدربالای نای وعقبحفره قرارگرفته و به استخوان لامی آويزان میباشد. حنجره از ٩ غضروف تشکيل شده است. حنجره در توليد صدا و تنظيم حجم هوای ّ تنفسی، دخالت دارد. همچنين از ورود اجسام خارجی به ششها جلوگيری میکند. نای: عضوی غضروفی است که به صورت مجرای طويل و پهنی از حنجره تا ُششها کشيده میشود. نای، در تمام طول خود، ازغضروفهای نعلی شکل که روی هم قرار گرفتهاند، تشکيل شده ّی ٔ کوچکتر به نام «نايژه» تقسيم میشود. هر نايژه، در محل ٔ قلب به دو لوله است. نای در بالای قاعده به نام «ناف شش» وارد يک شش میشود. نايژهها، پس از ورود به ششها، به انشعابات کوچکتری به نام نايژک تقسيم می شوند. آخرين انشعابات نايژهها، نايژک انتهايی نام دارد. هر نايژک انتهايی، به يک ٔ هوايی مربوط میشود که ّ محل تبادل گازهای ّ تنفسی بين خون و ششها میباشند. در گاو يا چندکيسه ٔ سينه تشکيل برآمدگی پشتی را میدهند. و گوسفند، حلقههای نای روبهروی هم قرار گرفته و در ناحيه ٔ سينه کامل نيست. ولی در اسب، پشت حلقههای نای در ناحيه ُششها: تعداد آنها دو عدد است که شامل شش راست و ُشش چپ میباشد. ششها عمل ٔ گازهای اکسيژن و انيدريدکربنيک بين خون و هوای خارج را انجام میدهند. بنابراين، اعضایاصلی ّ تنفسی محسوب میشوند. ششها، بيشترين فضای قفسه ٔ شاخههای نای، بههممربوطند. ششها، بافت فضای بين سينهای ازهم جدا میشوند. ششها بهوسيله اسفنجی و نرمی دارند. رنگ آنها در دامهای زنده، ارغوانی درخشان است. در گاو شش راست، ٔ شکافهای عميقی به چهار قطعه تقسيم میشود. بزرگتر از شش چپ است و به وسيله پردههای جنب: اين پرده دو قسمتی است و يک قسمت آن از داخل به دندهها چسبيده و لايه ديگر آن روی ششها را میپوشاند. ٔ شکمی قرار ٔ وسيعومنفرديستکهدر ّحد فاصل قفسه سينهای و حفره پرده ديافراگم: ماهيچه گرفته و از اعضای تنفسی به شمار میآيد