'بوتولیسم یک بیماری ناشی از توکسین تولید شده توسط باکتری Clostridium Botuliniumمی باشد. این بیماری در طیور بر اثر خوردن مواد غذایی آلوده به سم باکتری ایجاد می شود. این باکتری می تواند در الشه های گیاهی و جانوری تکثیر و سم تولید کرده وطیور با تغذیه از این مواد الوده به این بیماری دچار شوند. تحقیقات نشان داده است که در بعضی موارد این باکتری می تواند در سکوم خود حیوان تکثیر شده و سم تولید کند. واین سم می تواند در همان جا جذب خون شده و باعث بروز بیماری در طیور شود.این بیماری بیشتر در ماکیان، قرقاولهای اسیر و پرندگان آبی به خصوص اردکهای وحشی ) به خصوص در آبهای کم عمق قلیایی که دارای مقدار زیادی الشه گندیده گیاهان هستند( بروز می کند. انسان وپستانداران دیگر نیز به این بیماری مبتال می شوند. و میزان بروز آن در ماههای گرم سال به خصوص بر اثر مصرف مواد کنسروی آلوده بیشتر است.شیوع بوتولیسم در برخی از مزارع پرورش مرغهای گوشتی ممکن است به طریقی با سوسکهای بستر آلوده به سم بوتولیسم در ارتباط باشد. )سم بوتولیسم در بسیاری از سوسکها به شناسایی شده است( . تا به حال حداقل هشت نوع توکسین مختلف برای باکتری Clostridium Botuliniumشناسایی شد است. که به صورت H – A نامگذاری شده اند. که در طیور رایجترین این سموم نوع C آن است. اگرچه ندرتاً سموم نوع A و B نیز باعث بروز مسمومیت می شوند.

عالئم: ازعالئم تیپیک این بیماری ضعف عمومی بدن همراه باعدم تعادل پیشرونده میباشد. که ابتدا در پاها و سپس در بالها و گردن ایجاد می شود. در اتدا فلجی موقت و به دنبال این عالئم فلجی دائم ایجاد می شود. در برخی از خروسهای مبتال در مراحل اول بیماری پرهای ناحیه گردن و پشت سیخ می شود. در مراحل پیشرفته تر در اغلب ماکیان بجز بوقلمون پرهای گردن شل شده و به راحتی کنده می شوند. در برخی موارد بروز اسهال مشاهده می شود.در کالبد گشایی در چیندان مواد فاسد و بد بو و در بعضی موارد الرو حشرات دیده می شود.

تشخیص: در تشخیص این بیماری عالئم کمک می کنند. ولی در برخی موارد ممکن است این عالئم با نشانه های سایر مسمومیت های طیور مثل مسمومیت با موننسین در بوقلمون اشتباه شود. که در این موارد می توان با تزریق سرم یا عصاره محتویات روده پرندگان مبتال به صفاق موشهای آزمایشگاهی ،این باکتری را تشخیص داد.

پیشگیری و کنترل: برای پیشگیری از این بیماری دو عامل مدیریت صحیح و بهداشت مناسب بسیار مؤثر است. تهیه مواد غذایی سالم و انبارداری مناسب برای جلوگیری از رشد Clostridium Botuliniumوتولید سم در پیشگیری از این بیماری بسیار مؤثر است. حذف مکرر الشه ها از سالن و کنترول حشرات نیز عامل مؤثر دیگر در پیشگیری از این بیماری است. همچنین می توان از توکسوئید نوع C برای ایجاد ایمنی در پرندگان استفاده کرد. ولی این روش چندان متداول نیست. در گله هایی که بتولیسم به صورت بومی حضور دارد، مصرف سلنیم و آنتی بیوتیک برای پیشگیری وهمچنین درمان مؤر است. برای کنترول بیماری اغلب پس از بروز همه گیری باید از ضد عفونی کننده های کلره یا یده استفاده کرد. و در صورتی که الشه های طیور برای تولید مواد خوراک طیور استفاده شود، باید کامالً استرلیزه شوند.

درمان: درمان بجز در مواردی که مسمومیت خفیف ایجاد شده است، مغموالً بی تأثیر است. ولی استفاده از پادزهرهای مناسب، ) معموالً نوع C آن مصرف می شود هرچند که نوع پلی والن آن ارجح تر است. ( و شستشوی دستگاه گوارش با آب غیر قلیایی به مقدار زیاد، میتواند مؤثر باشد. در مواردی که کلسثریدیوم در حال تکثیر در روده باشد،درمان از طریق پنی سیلین به روش خوراکی می تواند مفید واقع شود. گاهی برای درمان گله های مشکوک، به این بیماری سولفات دو سود ) مسهل ( به غذای انها افزوده می شود. )یک پوند برای هر ۱۰۰ – ۷۵ پرنده ( و پرندگان از ان تغذیه می شوند

بیحسی و بیدردی موضعی به فراوانی در طب انسانی جهت مدیریت درد پیرامون جراحی استفاده میشوند. این تکنیکها عالوه بر ایجاد بیدردی در حین جراحی و پس از آن، میتوانند موجب کاهش مصرف داروهای بیهوشی و دفعات نیاز به تجویز سیستمیک داروهای ضد درد در زمان پس از عمل گردند. در سالهای اخیر و همزمان با تاکید بر مدیریت درد در حیوانات، استفاده از بیحسی و بیدردی موضعی در سگ و گربه نیز مورد توجه قرار گرفته است. بیشتر روشهای بیحسی و بیدردی موضعی ساده بوده و نیاز به وسایل پیچیده و اختصاصی ندارند، با این حال استفاده از داروهای متنوع، تجهیزات پیشرفته و روشهای گوناگون موجب مدیریت بهتر درد خواهد شد. مطالعه حاضر با هدف مروری کوتاه بر داروها، تجهیزات و روشهای رایج بیحسی و بیدردی موضعی در سگ و گربه، ارائه شده است.

فرم هاي باليني كريپتوركيديسم عبارتند از: كريپتوركيدهاي شكمي ، كريپتوركيدهاي شــكمي نـاقص، كريپتوركيدهـاي مغابني (flankers high (و كريپتوركيدهاي زير جلدي (flankers Low . (در اين مطالعه فرم نادري از كريپتوركيد به شكل كريپتوركيد كانال راني (محل عبور شريان راني و عصب سياتيك) گزارش شده است.اسب ارجاعي به دانشــكده دامپزشكي شيراز نريان ٥/٦ ساله با وزن ٤٥٠ كيلوگرم و نژاد آخال تكه بود. تاريخچة حيوان لنگش در حيــن سـرعت گيري و پرش از موانع را نشان مي داد. البته قبـل از ارجـاع بـه كلينيـك دانشـكده دامپزشـكي تحـت درمـان بيمـاري ناويكولار قرار گرفته بود ولي هيچ علامتي از بهبودي در حيوان ظاهر نشده بود. در معاينه باليني، علائم حياتي حيوان، نرمال بودند و عدم حضور بيضه چپ در اسكروتوم مشاهده و ملامسه مــي شـد كـه از علائـم بـارز كريپتوركيديسـم ميباشند. ملامسه از راه ركتوم مشخص كرد كه بيضه ها خارج از محوطة بطني قرار گرفته اند. بنــابراين بـا توجـه بـه تاريخچه، حيوان به جراحي ارجاع داده شد. به مدت ٢٤ ساعت پرهيز غذايي شد و براي جراحي بي هوشــي عمومـي ايجاد و باهالوتان ادامه داده شد. ناحية مغابني براي جراحي آسپتيك آماده سازي گرديد. رهيافت اوليه، رهيافت مغـابني چپ بود ولي چون از اين رهيافت تفريق بين طناب اسپرماتيك چــپ از راسـت مشـكل بـود رهيـافت ديگـري مثـل رهيافت نزديك خط وسط (١٠ سانتي متر جلوتر از رهيــافت مغـابني) انتخـاب شـد. از طريـق ايـن رهيـافت طنـاب اسپرماتيك بيضه چپ گرفته شد و با دنبال كردن آن مشخص شد كه بيضه در كانال رانــي طـرف چـپ گـير افتـاده و منشاء درد در حين سرعت گرفتن و پريدن حيوان مي باشد. بنابراين بعد از بيرون كشيدن بيضه از اين كانال بــه روش جراحي بسته اخته شد و عضلات برش خورده شكم با نخ جذب شونده صناعي (ويكريل) و پوست به روش رايج بــا نخ غير قابل جذب بخيه شدند. دارو درماني بعد از عمل شامل، درمـان آنتـي بيوتيـك بـه مـدت ٤ روز و ورزش آرام حيوان روزي ٢ بار به مدت ٢٠-١٥ دقيقه بود كه بعد از ٢ روز بستري در بيمارستان وضعيت حيوان بهبود يــافت و از بيمارستان مرخص گرديد و بعد از يك ماه بعد از عمل لنگش اسب برطرف شده بود.

بيماري بروسلوزيك بيماري مشترك شايع درسراسر جهان مي باشدكه توسط باكتري بروسلا ايجاد مي شود كه از نوع كوكوباسيل هوازي وداخل سلولي مي باشدوسقط جنين يا زايمان پيش از موعد ،نازايي وعقيمي، تورم بيضه ، جفت ماندگي وازدست رفتن ارزش اقتصادي دام هاي مبتلا از علائم عفونت ناشي از بيماري دردام مي باشد.مواجهه با حيوانات بيمار و مصرف محصولات آلوده باعث انتقال بيماري به انسان مي شود.دامهاي مبتلا به بروسلوز معمولادراولين دوره آبستني سقط جنين نموده ودر هنگام سقط و تا مدتي پس از آن با دفع ترشحات بشدت آلوده رحمي باعث آلودگي محيط شده وزمينه آلودگي را براي ساير دامها و انسان فراهم مي آورند.علائم بيماري در انسان بصورت تب متناوب و نامنظم، سردرد، ضعف، تعريق شديد، كاهش وزن ودرد مفاصل مي باشد .درميان گونه هاي متعدد باكتري موارد بروسلا سوئيس ،آبورتوس، ميلتنسيس و كانيس شايعترين گونه هاي بيماري زا مي باشند.تشخيص قطعي بيماري از طريق كشت و تكنيكهاي سرولوژي امكان پذير مي باشد.مبارزه وكنترل اين بيماري بدليل كثرت گونه اي عوامل و تنوع حيوانات ميزبان و دوام عامل بيماري با مشكلات عديده اي مواجهه مي باشد.در حال حاضربرنامه كنترل و مبارزه بابيماري سازمان دامپزشكي بصورت واكسيناسيون ، انجام تست و كشتار و مقررات بهداشتي و قرنطينه اي و آموزش وترويج استواراست. سيرهفت ساله بيماري بروسلوز گاو درشمال استان كرمان : دريك بررسي آماري انجام شده از موارد راكتور بروسلوزگاو و گوساله شهرستانهاي شمال استان كرمان طي سالهاي89-83 مجموعا 936 مورد راكتوربروسلوز برآورد گرديده است.اين مواردازشهرستانهاي كرمان، سيرجان، بردسير، رفسنجان، شهربابك، بم ،فهرج،كوهبنان، زرند، راور وانار گزارش گرديده است(نمودار شماره 1.(بيشترين تعداد موارد راكتور گزارش شده از شهرستان كرمان با 498 مورد راكتور (بيش از 50درصدكل موارد گزارش شده ) بوده وكمترين موارد را شهرستان فهرج داشته است. دربررسي سير ساليانه بيماري كمترين ميزان موارد راكتور بروسلوز در سال 83 وبيشترين موارد طي سالهاي 84 و 85 گزارش گرديده است.دليل افزايش چشمگير موارد ابتلاي بروسلوز درسالهاي 84و85 ابتلاي گاوداري رشيد فرخي كرمان (6000راسي ) به بيماري بوده است كه با انجام تست و كشتارمستمر و واكسيناسيون بروسلوز بيماري مهار گرديد.پس از آن بيماري از سال 85 روند نزولي يافت و هرچند طي سال 87 افزايش مختصري نسبت به سال گذشته آن مشاهده گرديد اما هرگز به ميزان سالهاي 84و 85 نرسيد

ك بيماري انگلي است اين انگل از خانواده كرمهاي گرد است اين انگل در بسياري از حيوانات از جمله انـسان قادر به ايجاد بيماري است در سگ و گربه دو گونه توكسوكارا كتي و توكسوكارا كنيسس مي تواند سـبب ايجـاد بيماري شود . يكي از بيماريهاي مشترك بين انسان و حيوان خانگي از جملـه سـگ و گربـه ، بيماريهـاي انگلـي مـي باشـد. در اين مقاله به بيماري توكسوكاريازيس كه در اثر كرمهاي اسكاريس ايجاد مي شود پرداخته خواهد شد.

توكسوكاريازيس يك بيماري انگلي است اين انگل از خـانواده كرمهـاي گـرد اسـت ايـن انگـل در بـسياري از حيوانات از جمله انسان قادر به ايجاد بيماري است در سگ و گربه دو گونه توكسوكارا كتي وتوكسوكارا كنيـسس مي تواند سبب ايجاد بيماري شود. توله سگها از طريق بند ناف در دوران جنيني و نيز خوردن شير مادر پس از تولد آلوده مي گردند . اما گربـه هـا فقط از طريق خوردن شير مادر آلوده مي شوند. اين انگل نه تنها در سگ و گربه باعث بيماري مي گردد ، بلكـه مهاجرت لارو انگل در بدن انسان خصوصاً بچه ها ايجاد بيماري مي كند.درايالات متحده تخمين زده مي شـود كه سالانه هزار مورد از آلودگي در انسان مشاهده مي شود.

●علائم

دو شكل عمده اين بيماري وجود دارد: - فرم چشمي: توكسوكاريازيس مي تواند منجربه بيماريهاي چشمي گردد كه درنهايت موجب كوري مـي گـردد. فـرم چـشمي زماني ايجاد مي گردد كه انسان و يا حيوان تخم انگل را ببلعد تخم انگل در داخل روده باز مي شود و تبديل بـه لارو مي شود اين لارو مي تواند با مهاجرت به ساير نقاط بدن از جمله چشم سبب بروز مـشكلاتي بـراي چـشم شود كه در نهايت منجر به التهاب و زخم شبكيه شود.هر ساله حدود هفتصد نفر از كودكان مبتلا به فرم چشمي توكسوكاريازيس در جهان بينايي خود را از دست مي دهند. - فرم احشايي: آلودگي شديد ومرتبط با توكسوكاريازيس اگرچه به ندرت اتفاق مي افتد ، امـا مـي توانـد منجـر بـه ايجـاد فـرم احشايي توكسوكاريازيس شود . پس از اينكه تخم توكسوكاريازيس توسط انسان بلعيده شـود در داخـل روده بـه لارو تبديل مي شود. اين لاروها در داخل بدن شروع به مهاجرت مي كنند تا اينكه خود به خود بميرند. اين امـر ممكن است چندين سال به طول بيانجامد. ارگانهايي كه بيشتر درگير مي شوند ، شامل: مغز ، كبد ، ريه يا چشم مي باشند. علائم بيماري شامل: تب ، سر درد ، سرفه ، درد يا ناراحتي معده ، آسم يا پنومـوني مـي باشـد. در بيـشتر مـوارد آلودگي به توكسوكاريازيس خيلي جدي نيست و بيشتر افراد خصوصاً افراد بالغي كه بـه تعـداد كمـي لارو انگـل آلوده شده اند ، علائم خاصي را نشان نمي دهد. موارد بسيار شديد اغلب نادر است ، اما بيشتر در بچه هـايي كـه در مناطق آلوده شده با مدفوع سگ يا گربه بازي مي كنند ديده مي شود. 

متداول ترين انگل كه در انسان خطرساز مي باشد توكسوكاراكانيس مي باشد. اگر چه مواردي از توكسوكاريازيس گربه اي نيز در انسان ديده مي شود ، اما به دليل عادت رفتاري گربه در دفـع مدفوع ، موارد آن نادر است. انگل از طريق بند ناف يا شير مادر به توله ها منتقل مي شود. لاروها به سـرعت در روده توله سگها ، بالغ مي شود. وقتي توله سگها به سن سه يا چهار هفتگي مي رسند شروع به دفع تعداد زيادي تخم انگل مي كنند كه از طريق مدفوعشان موجب آلودگي محيط مي گردند. تخمها به سـرعت تبـديل بـه لارو عفوني مي گردندشما و فرزندانتان مي توانيد در صورت بلع ناگهاني تخمهاي عفوني توكسوكاريازيس كه در خاك يا ساير سـطوح آلوده وجود دارند (حتي اگر سگ يا گربه هم نداشته باشيد) آلوده شويد. تخم اين انگل مي توانـد تـا دو سـال يـا بيشتر در خاك زنده بماند.

ه تشخيص

در صورت احتمال آلودگي به توكسوكاريازيس با پزشك در مورد احتمال آلودگي صحبت كنيد. در صـورت بـروز علائم ، انجام آزمايشات خاص جهت تشخيص آلودگي ضروري است.

●درمان

فرم احشايي آلودگي ، با داروهاي ضد انگل كه معمولاً همراه با داروهاي ضد التهاب داده مي شوند درمان مـي گردد. درمان فرم چشمي مشكل تر است و معمولاً تلاش مي شود تا از پيشرفت جراحت چشم جلوگيري شود.

●راههاي پيشگيري از توكسوكاريازيس

1 -جهت اطمينان از نداشتن آلودگي توله ها سعي نماييد توله هايي خريداري نماييد كه مادرانـشان طـي دوران بارداري بطور كامل تحت درمان ضد انگلي قرار گرفته اند. ضمناً توله ها را بطور منظم از سن دو هفتگي هرسـه هفته طبق توصيه دكتر دامپزشك مورد درمان ضد انگلي قرار دهيد. 2 -دستهايتان را پس از بازي با حيوان خانگي (تازه خريداري شده و بطور كامل خودتان درمان انگلـي را انجـام نداديـد) يـا فعاليـت در خـارج از خانـه بخـصوص قبـل از خـوردن غـذا بخـوبي بـا صـابون شستـشو دهيـد. 3 -به بچه هايتان بياموزيد هميشه دستها يشان را بعد از بازي كردن با سگ يا گربـه و بعـد از بـازي كـردن در خارج از خانه شستشو دهند. 4 -به بچه ها اجازه ندهيد در مكانهايي كه بوسيله مدفوع حيوانات خانگي يا ساير حيوانات آلوده شده است بازي كنند. 5 -هرگز بچه هاي كوچك را با سگها تنها نگذاريد مگر اينكه سن سگ بيش از شش ماه باشـد ضـمناً مـانع از اين شويد كه نوزادتان چهار دست و پا روي زمين حركت كند. 6 -دور محـــل بـــازي كودكـــان را محـــصور نماييـــد تـــا مـــانع ورود ســـگها بـــه آن شـــويد. 7 -تا حدي كه امكان دارد از تماس نوزادان با توله سگها و بچه گربه ها قبل از تكميل برنامه ضـد انگلـي آنهـا جلوگيري نماييد. 8 -هرگــز بچــه هــاي كوچــك را مقابــل درب ورودي ســاختمانهاي عمــومي روي زمــين نگذاريــد. 9 -فوراً پس از مدفوع كردن سگ محل آن را تميز نماييد و پس از جمع آوري مدفوع آنرا بطور دقيـق و كامـل معدوم نماييد. حداقل هفته اي يكبار محل زندگي حيوانات خانگي را تميز نماييد و سرانجام اينكه دقت نماييد تـا سگتان در محلهاي عمومي مدفوع نكند.

بروز اختلالاتي در واكنش هاي متابوليسمي گلوكز سبب افزايش غلظت قند در خون مي گردد. دو نوع ديابت 1 ( وابسته به انسولين و 2 (غير وابسته به انسولين وجود دارد. شناخت و درمان اين بيماري نيز نيازمند شناخت كافي و كامل از واكنش هاي متابوليسمي گلوكز و نيز نحوة تاثير هورمون انسولين در بدن است. كه علم بيوشيمي چگونگي موارد ذكر شده را بررسي مي نمايد. پنج تركيب اصلي بدن انسان و ساير حيوانات عبارتند از: 1 (پلي ساكاريدها (هيدراتهاي كربن) 2 (پروتئين ها 3 (ليپيدهاي مركب 4 (DNA – RNA 5 (ويتامين ها ين تركيبات كه به ملكول هاي درشت نيز معروف اند، خود حاصل پيوند يافتن ملكول هاي ساده تري به نام بيوملكول ها مي باشند. - دو نوكلئوتيد، دي اكسي نوكلئوتيدها و ريبونوكلئوتيد ها به ترتيب بيوملكولي هاي سازنده اسيدهاي نوكلئيك يعني .هستند DNA, RNA - اسيدهاي آمينه، بيوملكول هاي سازنده پروتئين - كربوهيدراتها، بيوملكول هاي سازندة پلي ساكاريدها - اسيدهاي چرب، بيوملكول هاي سازندة چربيها مي باشند. بيوشيمي يا Biochemistry در اصل به معني بررسي شيميايي سلول هاي زيستي است كه از دو بخش 1 (بررسي ساختاري تشكيل گرديده است. 1 2 (متابوليسم در مبحث بررسي ساختمان و ساختار تركيبات آلي، ساختمان شيميايي قندها، ليپيدها، آمينواسيدها و پروتئين ها، ويتامين ها و اسيدهاي نوكلئيك مورد بحث و بررسي قرار مي گيرد. در بحث متابوليسم (آنابوليسم و كاتابوليسم) نيز به ترتيب زير مباحث مطرح مي گردند. 2 2-1(در مبحث قندها = گليكوليز 4) A.C.T(يا چرخه اسيد سيتريك،مسير پنتوزفسفات 3 ، چرخه كربس ، 5 گليكوژنز، گليكونئوژنز ، گليكوژنوليز، چرخه انتقال الكترون،چرخه گلوكز- آلانين و چرخه اسيد لاكتيك بررسي مي گردد. 2-2 (در مبحث ليپيدها= بيوسنتز اسيدهاي چرب(ليپوژنز)،كاتابوليسم اسيدهاي چرب، واكنش هاي بتااكسيداسيون و بيوسنتز كلسترول و تجزيه آنها به اسيد هاي صفراوي بررسي مي گرد2-3 (در بحث پروتئين ها = تركيبات حد واسط، سيكل اوره، بيوسنتز و متابوليسم تركيبات ازت دار مطالعه مي گردد. 2-4 (اسيدهاي نوكلئيك مجموع عناصر موجود در بدن موجودات زنده به بيش از يكصد عنـصر مـي رسـد، كـه در حـدود 22 عنـصر در ساختمان تركيبات موجود زنده نقش دارند و در بين آنها 4 عنصر 1 (هيدروژن (H ، (2 (كربن (C (3 (نيتـروژن (N (و 4 (اكسيژن (O (بيشترين سهم را داشته كه بيش از 90 %وزن تودة بافت ها را تشكيل مي دهند.عنـصر كربن توانايي ايجاد چهار اتصال با ساير كربنهاي ديگر را دارد، و مي تواند با حالت كـاملاً احيـايي در تركيبـات ديگر شركت كند. اين چهار عنصر با هم يك مولكول ساده و بعد ملكول پيچ يده و بعد يك سلول را بوجود مي آورند. كربن، هيدروژن ، اكسيژن و نيتروژن عناصر پاية تشكيل دهنده اسيدهاي آمينه واحدهاي سازنده پروتئين ها، منوساكاريدها واحـدهاي سازنده پلي ساكاريدها، اسيدهاي چرب تشكيل دهندة ليپيدها و اسيدهاي نوكلئيك واحدهاي سازنده DNA, RNA هستند. 

فقدان ژنتيكي آنزيمي كه سبب تبديل اسيد آمينه فنيل آلانين به تيروزين مي شود، موجب دفع مشتق اكسيد شده اين اسيد آمينه از راه ادرار و بروز بيماري به نام فنيل كتونوري مي گردد.غلظت اسيد آمينه فنيل آلانين در خون كودكان بالا رفته و سبب بروز وقفه در پيشرفت رشد سيستم عصبي مركزي مي گردد، كه در صورت عدم درمان در زمان كودكي، عقب ماندگي ذهني را به دنبال دارد.گسترش و مطالعه بيوشيميايي اين مساله سبب گرديده است كه در صورت تشخيص به موقع و بلافاصله پس از تولد با تجويز رژيم غذايي كه حاوي مقادير بسيار اندكي فنيل آلانين باشد از پيشرفت اين بيماري جلوگيري بعمل مي آيد.

کلی باسیلوز طیور یکی از بیماری های عفونی پرندگان است که باکتری اشرشیا کلی عامل بیماری زای اولیه یا ثانوی آن است. بیماری های ناشی از این عامل شامل : بیماری هجرز ، کلی گرانولوما، تورم صفاق، تورم مجرای تخم ، التهاب غشای مفاصل ، ورم ناف وتورم کیسه های هوایی می باشند. کلی باسیلوز در تمام انواع و سنین مختلف طیور وهمچنین در سایر پرندگان و بسیاری از پستانداران بروز می کند. واگیری های گزارش شده در طیور غالباً در ماکیان، بوقلمون و اردک بروز کرده است. عفونت در پرندگان جوان رایج تر از بالغ ها است. این بیماری در سرتاسر دنیا شایع می باشد. بیماری از طریق آب وغذای آلوده به مدفوع وترشحات پرندگان بیمار منتقل می شود ورعایت اصول بهداشتی وایمنی زیستی می تواند از انتشار بیماری جلوگیری نماید.

نیوکاسل نوعی بیماری ویروسی است که درگونه های مختلف پرندگان اعم از اهلی و وحشی دیده می شود. ازخصوصیات آن، وجود تنوع در: میزان واگیری، مرگ و میر، نشانه ها و جراحات بیماری می باشد. نشانه های بیماری نیوکاسل ناشی از سویه های بیماری زای ضعیف ) لنتوژن( که در ماکیان ممکن است خفیف یا بدون علامت باشد و موجب مرگ و میر اندکی شود یا بدون مرگ و میر باشد .
بیماری نیوکاسل ناشی از سویه های بیماری زای متوسط )مزوژن( در جوجه های جوان عوارض تنفسی و در پی آن یا بطور همزمان عوارض عصبی و نیز مرگ و میر ایجاد می نماید. بروز این بیماری در مرغهای تخمگذار با کاهش چشمگیر و ناگهانی تولید تخم مرغ همراه با نشانه های خفیف یا بدون نشانه، مرگ و میر کم یا بدون مرگ و میر مشخص می گردد. سویه های بیماری زای حاد )ولوژن( نیوکاسل در مرغها معمولاً موجب بیماری با دوره کوتاه و نشانه های مشخص تنفسی، اسهال، فلجی می شوند و در انتها اغلب پرنده های مبتلا می میرند. بیماری در اغلب پرندگان وحشی و زینتی به طور واضح دیده نمی شود. نشانه ها در صورت ظهور، متفاوت بوده ولی اغلب شامل تنفس با دهان باز، اسهال و متعاقب آن عوارض عصبی می باشد. اغلب اوقات مرگ ناگهانی از اولین نشانه های بیماری نیوکاسل
محسوب می گردد. عامل بیماری نیوکاسل یك پارامیکسوویروس است. قدرت بیماریزایی سویه های متعدد وشناخته شده این ویروس، بسیار متفاوت است. ترشحات حاوی ویروس که از پرندگان مبتلا دفع می شوند، موجب آلوده شدن غذا، آب، کف کفش، لباس، وسایل، لوازم و محیط می شود. در صورتی که پرندگان حساس در معرض هریك از منابع فوق قرار گیرند، بیماری به آنها منتقل می گردد.ممکن است تخم مرغهای حاصل از مرغهای مبتلا، حاوی ویروس باشند .ویروس واکسنهای زنده ممکن است به عنوان یك منبع ویروس نیوکاسل عمل نمایند

اين بيماريها بدليل آندومتريت، زايمان زودرس ، سقط، تولد كره هاي ضعيف و بيمار كه طي دوران نوزادي تلف مي شوند، باعث كاهش باروري در ماديان و نريان مي گردند.

عوامل ايجاد كننده بيماريهاي مقاربتي: 1 -تايلورال اكويي جنيتاليس: اين عامل باعث ايجاد متريت واگير اسبي مي شود. اولين همه گيري در منطقه نيوماركت انگلستان در سال 1777 در فصل توليد مثلي رخ داد. عامل بيماري يک كوكوباسيل كم هوازي گرم منفي است كه در ابتدا به اسم هموفيلوس اكوئيجنيتاليس نامگذاري شده است. درسال 1778 در كنتاكي آمريكا همه گيري آن رخ داد و علت آن واردات دوتا سيلمي از فرانسه به اين منطقه بوده است. و دو تا سويه از آن جدا شده است كه حساس و مقاوم به استرپتومايسين مي باشند. البته سويه هايي كه بعدا" جدا شد بيشتر مقاوم به استرپتومايسين بوده اند.بيماري زايي: راه اصلي انتقال از طريق جفت گيري است. اگرچه در صورت بي دقتي و يا استفاده از وسايل آلوده در زمان معاينه و كار روي دستگاه تناسلي نيز منتقل مي شود. ماديانها عموما" خود بخود درمان ميشوند. منتهي تعدادي از آنها بصورت ناقل در گله باقي مانده و باعث انتشار بيماري مي شوند و معموال" در اين ماديانها عامل در ناحية كليتوريس )در گودي و سينوسهاي جانبي و مركزي كليتوريس( جايگزين مي شود. در نريان نيز عامل در ناحية فرورفتگي پيشابراه جايگزين مي شود. البته عامل را از دستگاه تناسلي كره هاي نر و ماده نيز جدا كرده اند كه در زمان زايمان و يا آبستني اين كره ها آلوده شده اند. روند ايجاد بيماري به اين صورت است كه در عفونتهاي تجربي طي 2 هفتة اول پس از آلودگي ارگانيسم از مجاري رحم و سرويكس و به ميزان كمتري از مهبل، دهليز، گودي كليتوريس و سينوسهاي جانبي و مركزي كليتوريس و اويداكت جدا مي شود. مابين هفته سوم و چهارم پس از آلودگي تجربي تايلورال تنها از سطح تخمدان، اويداكت، رحم، سرويكس و واژن بصورت تصادفي جدا مي شود ولي از سينوسها و گودي كليتوريس به دفعات و مكرر مي توان عامل را جدا كرد. بنابراين گودي و سينوسهاي كليتوريس نقش مهمي در ناقلين مزمن بيماري دارند. عالئم باليني: چهرة بارز بيماري ترشح سفيد خاكستري فراوان از فرج دام، 8 الي 12 روز پس از جفت گيري با نريان آلوده بوده و معموال" به مدت 13 الي 17 روز ادامه دارد. البته بعضي از ماديان ها عاليمي نداشته و فقط طول مرحلة لوتئال كوتاه مي شود. معموال" ماديان يا نريان مبتال عالئم سيستميک ندارند. ماديانها اغلب بطور خودبخودي بعد از چند چرخه بهبود يافته منتهي عامل به مدت چندين ماه در مجاري تناسلي حضور دارد،عود مجدد بيماري گزارش نشده است. در نريان باكتري در قسمت خارجي دستگاه تناسلي خصوصا" در گودي پيشابراه، پوست آلت و قسمت داخلي غلفه حضور دارد. و احتماال" در غدد ضميمه نيز جايگزين مي شود. در موارد نادر از نظر باليني ترشحات چركي پيشابراه را دارد و معموال" يک التهاب حاد در حشفة آلت نريانهايي كه به تازگي مبتال شده اند، ديده مي شود به هر حال تعداد زيادي از نريان ها بصورت ناقلين بدون عالمت مي توانند عامل را انتقال دهند. تشخيص: بر اساس روشهاي سرولوژيكي و كشت و جداسازي عامل صورت مي گيرد. عموما" بيشترين روش تشخيص، كشت سوآبهاي دستگاه تناسلي )آندومتر، سرويكس، گودي و سينوسهاي كليتوريس و در نريان گودي پيشابراهي( مي باشد. به دليل حساسيت عامل بيماري نمونه ها بايد بالفاصله به محيط كشت انتقالي) media transport Amies )منتقل شود كه همراه زغال فعال شده است و تا قبل از انتقال به آزمايشگاه در يخچال نگهداري مي شود. محيط كشت معمول باكتري آگار شكالتي با 12 %سرم اسبي است. تمامي مراحل آماده سازي براي كشت بايد سريع باشد تا نتيجة منفي كاذب مشاهده نشود.باكتريهاي فرصت طلب محيطي خصوصا" پروتئوس سريعا" در محيط كشت آلوده ظاهر مي شوند پس عالوه بر سرعت عمل محيط كشت بايد حاوي استرپتومايسين، كليندامايسين، تري متوپريم و تركيبات ضد قارچ مثل آمفوتريسين B باشد. ظروف كشت بايد در انكوباتور 37 درجه سانتگراد، دي اكسيد كربن به ميزان 5 الي 12 ، %به مدت 48 ساعت كشت داده شود. در ابتدا پرگنه هاي سرسوزني كوچک خاكستري با كناره صاف مشخص مي شود پس از 72 ساعت كلوني ها برجسته تر و درخشان تر شده و قسمت مركزي آن مات و كدر به نظر مي رسد.نمونه هاي كليتوريس و ماديانهاي حامل،خيلي به آرامي رشد ميكند و مدت زمان بيشتري بايد انكوبه شوند. براي آزمايشات غربالگري عالوه بر آزمايشات سرولوژيكي تهيه سوآب از سينوسهاي كليتوريس در ماديان غير آبستن در هر مرحله اي از سيكل و در ماديان آبستن در هر مرحله اي از آبستني مفيد است. در نريان با بيرون كشيدن آلت، از گودي پيشابراه، چين هاي غلفه و پوست آلت نمونه گيري انجام مي شود و اگر امكان پذير بود از مايعات پيش انزالي نيز مي توان نمونه گرفت. تمامي آزمايشات سرولوژيكي بر اساس تشخيص آنتي بادي بر عليه اين بيماري در سرم انجام ميشود CFT -1 :شامل كه 1 : بطور موفقيت آميزي براي تشخيص عفونتهاي مزمن ماديانهاي مبتال به كار ميرود ولي براي ناقلين خيلي قابل اعتماد نيست، چون انجام اين كار در ماديانهايي كه 12 روز از عفونت آنها گذشته است امكان پذير است و موارد عفونتهاي كاذب قابل رديابي نيست. 2 -SAT : يكي از تستهاي كامال" مفيد براي تشخيص موارد حاد بيماري است و اين تست موارد مثبت يا منفي كاذب ندارد. 3 -االيزا: با اين آزمايش IgG قابل رديابي است ولي حساسيت كمتري براي IgM دارد و IgA هم با اين تست قابل رديابي نيست. البته از روشهايي مثل هم آگلوتيناسيون و ايمنو فلورسانس هم مي توان استفاده كرد.

انگلهاي رده ديژنـه آ جـزو كرمهـاي پهـن بـوده و هـم اكنـون جـز و شـايع تـرين بيماريهـاي ايـران بـه شـمار مـي آينـد . اين انگلها به دو شكل ماهيان را آلوده مي سازند : الــف) شــكل بــالغ انگــل كــه در دســتگاه گــوارش مــاهي بــه مرحلــه بلــوغ مــي رســد از قبيــل جــنس اســكر يابينوپـــسولوس در روده ماهيـــان خاويـــاري, بونوكوتيـــل ســـينگولاتا در روده اســـبله ماهيـــان مـــرداب انزلـــي, آســيمفيلودو راكوبــانيكوم در روده مــاهي ســفيد و گونــه اي ديگــر از ايــن جــنس از روده مــاهي بنــي, آلوكراديــوم ايزوپوروم در روده عروس ماهي زاينده رود و بسياري گونه هاي ديگرب) اشـــكال لاروي انگـــل در اعـــضاي مختلـــف بـــدن از قبيـــل ديپلوســـتومم , پوستوديپلوســـتومم، كلينوســـتوموم كـامپلا تـوم كـه از پوسـت و عـضلات مـاهي شـاه كـولي و سـياه كـولي آبهـاي تهـران و شـيررود مازنـدران (ملـك, 1371 (و اپيستوركيس فلينئوس كه از باله ماهي بني تالاب هورالعظيم جدا سازي شده اند

ديپلوستوميازيس : در ايـران ايـن بيمـاري بـه وسـيله دو گونـه ديپلوسـتومم اسپاتاسـئوم و ديپلوسـتومم هـارنس ايجـاد مـي شـوند كـه بـه دليل اهميت تنها مورد اول بحث مي شود. -1 معرفــي بيمــاري: متاســركر انگــل ديپلوســتومم اسپاتاســئوم باعــث كــوري انگلــي شــده و انــدازه آن ppm 0/4-0/5 بــوده و برگــي شــكل مــي باشــد. انگــل بــالغ در روده پرنــدگان مــاهيخوار ماننــد مــرغ نــوروزي (از آذربايجــان غربــي توســط محمــدي و همكــاران گــزارش گرديــده), بــا كــلان, حواصــيل, اگــرت و پليكــان زيــست مـي كنـد. تخـم انگـل بـا مـدفوع وارد آب شـده و بـه ميراسـيديا تبـديل مـي شـود. ايـن عامـل بـه طـور آزاد در آب شــنا و وارد حلــزون هــاي واســط خــانواده ليمنئيــده شــده و پــس از , از دســت دادن مــژه هــاي خــود تبــديل بــه اسپوروسيــست مــي شــود. ســپس در كبــد حلــزون نــسل اسپوروسيــست يــك و دو و ردي توليــد مــي شــود. ايــن ســركر هــا كبــد را تــرك و وارد آب شــده و بــا يــافتن مــاهي (ميزبــان واســط دوم) وارد بــدن ( آن شــده از طريــق برانـشي و پوسـت) و بـا از دسـت دادن دم خـود تبـديل بـه متاسـركرمـي شـود كـه از طريـق خـون وارد چـشم مـاهي شده و از لنز تغذيه مي نمايند. 2 -وضـعيت بيمـاري در ايـران : اغلـب ماهيـان آب شـيرين ايـران در نقـاط مختلـف كـشور نظيـرتـالاب هـامون , آبگيرهــاي گــيلان و مازنــدران, درياچــه هــاي مركــزي و غربــي, آذربايجــان و خوزســتان بــه ايــن انگــل آلــوده انــد. در اســتخرهاي پرورشــي ماهيــان ســردآبي در اســتان آذربايجــان غربــي ايــن بيمــاري رو بــه گــسترش بــوده و آلـودگي تـا 100 درصــد در برخـي از مــزارع آن ديـده شــده اسـت (عبـدي, اطلاعــات منتـشرنــشده). ايـن بيمــاري از چــشم اكثــرماهيــان پرورشــي كــشور ماننــد كپــور معمــولي, آمــور, كپــور نقــره اي و كــاراس و نيــز گونــه هــاي شـيزوتوراكس هــامون (روحـاني, 1374 ,(قــزل آلاي رودخانـه بــا رانـدوز آذربايجــان غربـي، ســياه ماهيـان رودخانــه هــاي آذربايجــان, مهابــاد و زرينــه رود (عبــدي, 1375 ,(ماهيــان كپــور و بيــاح تــالاب هــورالعظيم (مغينمــي,1374 ( گــزارش شــده اســت. شــدت آلــودگي لاي ماهيــان تــالاب انزلــي 3/1 ) درصــد مخيــر و همكــاران, 1379 (گــزارش شده است. 3 -بيمــاريزايي: بــا تغذيــه انگــل از لنزهــا در صــورت آلــودگي شــديد چــشم بــه طــور كامــل ســفيد مــي شــود . گـاهي مواقـع چـشمها دچـار اگزوفتـالمي شـده و حتـي بـه بيـرون ريختـه و عفونتهـاي قـارچي آنهـا را فـرا مـي گيرنـد. ماهيـان بـه علـت كـوري بـه غـذا دســت نيافتـه و رشـد شـان بـه تعويـق مـي افتـد و يـا مـرده و يـا بـه وسـي له مرغـان ماهيخوار صيد مي شوند.

 پيـــشگيري: حـــذف حلزونهـــا بـــا ا ســـتفاده از مـــواد شـــيميايي از قبيـــل ســـولفات مـــس بـــا غلظـــت ppm 3/5 , اصــلاح شــرايط محيطــي ماننــد جلــوگيري از رويــش گياهــان, كنتــرل زيــستي ماننــد اســتفاده از لاي ماهي و ماهي همي كروميس بينا كروميس بيناكولاتوس و كپور سياه.

ذرمـــان : بهتــرين تركيــب پــرازي كوانتــل يــا درونــ يس ت مــي باشــد. در ماهيــان گرمــابي مــي تــوان از غلظت ppm 1 آن به مدت 24 ساعت به صورت حمام استفاده كرد.

ساير ديژنهاي موجود در ايران : از جــنس پوستوديپلوســتومم گونــه كوتيكــولا از عــضلات مــاهي ســفيد رود جداســازي شــده اســت. متاســركر پوستوديپلوســتومم در پوســت و بالــه هــاي ماهيــان آلــوده ايجــاد كيــست هــاي ســياه رنگــي مــي كنــد (بيمــاري لكــه سـياه). از جـنس بونوكوتيـل گونـه سـينگولاتا از روده اسـبله مـاهي مـرداب انزلـي و سـياهي مـاهي رودخانـه تجـن و سـه گونـه كيلكـاي دريـاي خـزر گـزارش شـده اسـت. از راسـته فاسـيولاتا گونـه اپيـستوركيس فلينئـوس از نـواحي مختلــف بــدن مــاهي شــلج, گطــان و حمــري و بــسياري از ماهيــان ديگــر گــزارش شــده اســت (مغنينمــي, 1374 .( كـرم بـالغ ايـن انگـل در مجـاري صـفراوي و بنـدرت پـانكراس انـسان، گربـه, روبـاه و سـايرپـستانداران وجـود دارد. ميزبــان واســط اول آن عمــدتاً حلــزون leachi Bithynia مــي باشــد كــه ســركرها پــس از آزاد شــدن از حلــزون وارد بــدن گونــه هــاي مختلــف كپــور ماهيــان شــده و در عــضلات و يــا ســاير انــدامهاي داخلــي آنهــا تبــديل بــه متاسركر مي شود. ميزبان قطعي با خوردن ماهي خام يا نيم پز به آن آلوده مي شود. از خــانواده كلينوســتوماتيده نيــز گونــه كلينوســتوموم كمپلانــاتوم بــه صــورت متاســركر از عــضلات مــاهي شــاه كــولي، كــولي, عــروس مــاهي و ســياه مــاهي رودخانــه شــير رود (ملــك, 1371 (و آفــانيوس از آبگيرهــاي جنــوب تهــران (حــسيني, 1366 (و عــضلات و روده مــاهي شــلج و عــضلات مــاهي قمــري در هــورالعظيم گــزارش شــده اســت (مغنينمــي , 1374 .(در چرخــه زنــدگي ايــن انگــل حلــزون ميزبــان واســط اول , مــاهي ميزبــان واســط دوم و حواصـيل سـفيد معمـولي ميزبـان قطعـي مـي باشـد. همچنـين گونـه هـايي از آلوكرئـاديوم ايزوپـوروم از روده مـاهي خياطـــه گرگـــان رود و روده عـــروس مـــاهي زاينـــده رود, يـــك جـــنس از خـــانواده هاپلوپوريـــده از ماهيـــان آب شـيرين ايـران، يـك گونـه از جـنس سـاكوكوئليوم اُبـسوم از روده مـاهي كفـال دريـاي خـزر, از جـنس آسـيمفيلودو را گونـــه هـــاي كوبـــانيكوم و ماكراســـتابلوم از روده مـــاهي ســـفيد دريـــاي خـــزر و روده ماهيـــان شـــيربت و بنـــي جداسازي شده اند.

بيمارهاي قابل بحث و خطرآفرين براي انسان،بيماريهاي اسـت كـه توسـط عوامـل باكتريايي،ويروسـي،انگلي و قارچي ايجاد ميگردد. اين بيماريها حيوان را مبتلا و از طريق تماس،پوست انسان را نيز گرفتـار ميـسازند.عوامـل باكتريايي و ويروسي مشترك بين انسان و دام در حيوانات خانگي تقريبا محدود تر از حيوانات صنعتي و خوراكي بوده و قابل اغماض است اما عوامل قارچي و انگلي مشترك ،تقريبا فراوان گزارش شده است. قارچ هاي بيماري زا به وفور در طبيعت يافت ميشوند و سيستم دفاعي بدن هميشه مانع از تكثير آنها ميگردد منتها اگر شرايط مهيا شود فوري قارچ ها تكثير يافته و بيماريزايي خود را آغاز ميكنند. گروه هايي كـه مـستعد بيمـاري هـاي قـارچي هستند عبارتنداز: نوزادان و بچه ها(بدليل عدم تكامل سيستم ايمني) افراد پير و سالمندان(بدليل كاهش مقاومت سيستم ايمني بدن) و همچنين بيماراني كه سيستم دفـاعي بدنـشان مختـل گـشته (ايـدزي ها،بيمـاراني كـه از داروهاي سركوب كننده ايمني مصرف ميكنند مثل بيماران پيوند اعضا پي، ام اسي هـا،انواع لوپـوس هـا....) اين اشخاص در تماس با حيوانات آلوده ،سريعتر به بيماريهاي قارچي مبتلا ميشوند. بيماريهاي قارچي پوست در سگ اغلب به اشكال مو ريختگي گرد و دايره وار به اندازه تقريبي سكه 1 ريالي آغاز شده و معمـولا خارشـي ندارند و بيشتر نقاط سر و صورت سگ را آلوده ميسازند و اغلب اوقات اين بيمارهاي قارچي بعد از مـدتي بـدون درمان بهبود ميابند،اما بدليل آلوده كردن انـسان ،تمـام سـگ هـاي خـانگي آلـوده، بايـدتحت درمـان توسـط دامپزشك قرار گيرند اما در گربه بدليل رفتار تميز كردن خود،بيماريهاي قارچي تحت باليني اسـت يعنـي علاپـم مشخصي روي پوست ديده نميشود و افراد مستعد با تماس با پوست به ظـاهر سـالم گربـه ،اسـپورهاي قـارچي موجود در پوست گربه به انسان منتقل گشته و بيمـاريزا ميـشوند.اغلـب ايـن قارچهـا ازانـواع ميكروسـپورومها و تريكوفيتون ها بوده و باداروهاي رايج، در حيوانات و هم در انسان قابل درمان هستند ،فقـط انـواع نـادري از آن ممكن است خطرناك باشد مثل فرم جلدي بلاستومايكوزيس سگ كه خطراتي مثل ذات الريه قارچي و ... براي انسان همراه دارند. نوع ديگر از بيمارها،انگل هاي پوستي ميباشـند بخـصوص انـواع جربهـا (جربهـا نـوعي از حـشرات بـسيار ريـز ميكوسكوپيكي هستند كه در سطح و يا داخل لايه هاي پوست زندگي ميكنند) كه ميتواتند هم براي حيوانـات و هم براي انسان مشكل آفرين باشد.جربها با ورود به پوست از لايه هاي سطحي و عمقي پوست تغذيـه كـرده و برخي از آنها تونل هاپي داخل پوست براي تخم گذاري حفر مي كنند كه باعث خـارش بـسيار شـديد ميگردنـد. علاپم اين بيماري بخصوص در ساركپتس سگ، با نقاط مو ريختگي همراه با قرمزي وخارش شديد و ديوانه وار سگ و خراش هاي خونريزي دهنده بعلت خاراندن شروع ميشود .اين جربها پس از تماس با بدن انسان با نقـاط آلوده حيوان، به انسان منتقل شده و پس از چند ساعت خارش و قرمزي شديدي بخصوص در دست ها و نواحي كمر مشاهده مي گردد و باعث خارش ها بسيار شديدي مي گردند و برخي موارد مبتلايان به شدت خـود را مـي خارند كه باعث پيدا شدن زخم در محل خارش و متعاقب آن عفونت هاي ثانويه خواهد شد. بدليل اينكه انـسان ميزبان موقت اغلب جرب هاي موجود در بدن سگ ميباشد ،جرب هـا پـس از اسـتقرار چنـدين سـاعته در بـدن انسان از آن جدا شده و مي افتند لذا لباسها بخصوص لباس زير انسان ،ميتواند باعث تداوم آلودگي هـم در خـود شخص و هم افراد ديگر بشود. اين جربها و ديگر عوامل انگلي پوسـتي بـا داروهـا و شـامپوهاي مخـصوص، در حيوان و هم پوست انسان از بين ميروند. در حيوانات بخصوص در سگ و گربه ،بروز آلرژي ها بيشتر با ضايعات پوسـتي همـراه اسـت كـه بـالعكس در انسان اغلب در گيريهاي تنفسي(آب ريزش از چشم و بيني،عطسه و...) در زمان آلـرژي هـا مطـرح مـي باشـد . آلرژي هاي پوستي شامل اگزماها و انواع درماتيت هاي آلرژيك پوستي(التهابهاي غير عفـوني و غيـر ضـربه اي روي پوست) حيوانات مطرح ميباشد كه تماس اين انسان با اين واكنش هاي پوستي مشكلي ايجـاد نميكنـد امـا اگر عامل حساسيت زا به پوست و موي بدن حيوان بچسبد با لطبع در انسان نيز احتمـالا آلـرژي اتفـاق خواهـد افتاد. 

عوامل تغذیه ای
تغییرات نا گهانی در ترکیبات جیره غذایی
 استفاده از روغن حیوانی فاسد
استفاده از سطوح بالای منابع پروتئینی حیوانی
به ویژه پودر گوشت و پودر ماهی نامرغوب

عامل اين بيماری باکتری بنام اکتينوميکـوز بـوويس است. اين باکتری گرم مثبت ميزبان عادی و اجباری بينی، حلق و مجاری گوارشی است و از طريق ريشه دنـداهنا همـراه با اجسام خارجی مانند چوب، سيم و يا علوفههـای خـشبی به بافتها نفوذ ميکند. اکتينوميکوز فاقد زهرابه خارجی است و نفوذ آن به اندامها بيشتر مربوط به عوامل فيزيکی است که بافـت را مجروح ميکند و باعث نفوذ باکتری ميشود. علائم بالينی: جراحات اکتينوميکوز به کندی رشد ميکند و بيشتر در استخواهنای فک، غضروفهای داخل بينی و سقف دهان ايجـاد ميشود. جراحات حاصـل از ايـن بيمـاری همـواره بـا ايجـاد بافتهای جوانه دار توام است که پس از مدتی قـسمتی از آن در اثر نکروز تبديل به دمـل مـيشـود و بـه تـدريج دملها به يکديگر متصل شده و سينوسهای چرکی را بوجـود ميآورند. اين سينوسهای چرکی گاهی به خارج سرباز ميکنـد و چرک سبز مايل به زرد غلـيظ و چـسبناک و بـی بـويی از آهنا خارج ميشود. چرک حاوی دانههای پنيری شکل به قطـر 4-3 ميلی متر است آه در واقع همان کلنی باکتری است و به دانههای گوگردی معروفند. اگر اين دانهها را بين لام و لامل بفـشاريم و زيـر ميکروسکوپ نگاه کنيم، ميتـوان منظـره مخـصوص و شـعاعی شکلی را که به قارچ شعاعی نيـز موسـوم اسـت، مـشاهده کرد. دنداهنا معمولا شل و دردناک ميشوند و جويدن غذا را دشوار ميکند، در نتيجه حيوان لاغر ميشود. در اين بيماری عقدههای لنفاوی مبتلا نمیشـوند يکـی از تفاوتهای آن با اکتينوباسيلوز است. تشخيص: جهت تشخيص ميبايست عامل بيمـاری را از نمونـههـای اخذ شده در زير ميکروسکوپ جدا آرد. بيمـــاری را مـــيبايـــست از جراحـــات حاصـــل از اکتينوباسيلوز، استافيلاکوک تفکيک داد. اکتينوباسيلوز گرم منفی و اکتينوميکوز گرم مثبت است. درمان: استراتژی درمان در اکتينوميکوز عبارت است از: 1ـــ اســتفاده از ترکيبــات يــددار، زيــرا عامــل اکتينوميکوز بسيار در برابر يد حساس است. 2ـ تزريق استرپتومايسين در اطراف جراحات 3ـ تجويز سولفاميدها و يدور پتاسيم، يدور سديم از راه وريدی و خوراکی و ماليدن در محل

بيماری تب برفکی یک بيماری بسيار عفونی و بشدت واگير دام می باشد که به لحاظ شدت خسارات اقتصادی یکی از موانع اصلی در تامين بهداشت و توليد دام و فراورده های دامی محسوب ميگردد. این بيماری سبب کاهش شدید توليد دام شده و نقش اساسی در تجارت دام و از جمله مهمترین بيماریهای مسری گاوان FMD . فراورده های خام دارد است که باعث خسارات اقتصادی قابل توجهی ميگردد. در گاوان بالغ احتمال کشندگی آن کم است اما در اثر ایجاد ميوکاردیت در کم سن و سال ها کشندگی بالایی دارد.تقریباً تمامی دام های زوج سم از جمله گونه های نشخوارکنندگان اهلی نظير گاو، گاوميش، گوسفند و بز مورد هدف ویروس عامل بيماری قرار می گيرند. شدت واگيری در دامهای حساس بسيار بالا ( % ١٠٠ ) بوده ولی ميزان مرگ و مير پائين و عمدتاً دام های جوان را در برمی گيرد.
ویروس عامل بيماری از جنس پيکورنا ویروسها بوده که در این جنس ٧ SAT و سوشهای آفریقائی و ٣ Asia ١ – C – A – O سروتایپ بنام هایقرار دارند. ماهيت این ویروس که از نوع – SAT ٢ – SAT ١یروس RNAمی باشد، تغييرات شدید آنتی ژنتيکیAntigenic Variantsاست کههمواره در مناطقی که بيماری به فرم آندميک حضور دارد، سبب پيدایش دیگری چرخش ویروس در جمعيت های دامی دارای سطوح ایمنی متفاوت ناشی از ناهمگونی و همزمان نبودن مایه کوبی در آنهاست که شرایط ایجاد موتاسيون را برای ویروس فراهم می سازد. بيشترین زمينه A در بين ویروسهای ٧ گانه بيماری تب برفکی، تيپتغييرپذیری و ایجاد واریانت های جدید را از خود نشان داده و در سالهای تب برفکی در ایران علاوه بر تيپ A اخير حداقل ٣ واریانت تائيد شده از تيپ] A که سالها از ثبات بيشتری برخوردار بوده شناسائی گردیده است A٢٢ A ٩٦ این تحت سویه از سوی موسسه رازی تحت عنوان ٢٠٠ – A٩٩ ( و O سایر تيپ های ویروس از جمله ) A شناسائی و نام گذاری گردید. ٨٧ تغيير پذیری کمترو محدودتری دارند) . Asia Iاگر چه در بين آنها برخی حدت زیادتر و برخی حدت کمتری دارند و بدین لحاظ در زمان استفاده از ویروس های جدا شده، حدت و شدت بيماریزائی آنها بایستی کنترل و همواره ویروسی در واکسن بکار گرفته شود که در بين ویروسهای شایع، بيشترین حدت بيماریزائی را داشته باشد

بيماری جنون گاوی يک بيماری دژنراتيـو پيـشرونده سيستم اعصاب مرکزي در گاوهای بالغ ميباشد. عامل اين بيماری يک ذره عفونی بسيار کوچک و فاقد اسيد نوکلئيک بنام پريون مـيباشـد کـه دارای شـباهت بسيار زيادی بـه عامـل بيمـاری اسـکرپی در گوسـفندان است. ايــن ذره عفــونی در برابــر اشــعه UV و حــرارت و عوامل ضد عفونی کننده مقاوم ميباشد. در انگلستان منشأ بروز اين بيماری ، مـصرف پـودر گوشت و استخوان گوسـفندانی بـوده اسـت کـه مبـتلا بـه بيماری اسکرپی بودهاند. علائم بالينی: بيماری جنون گاوی يـک بيمـاری انفـرادی اسـت آـه دارای دوره کمون طولانی (در حدود 8-5/2 سال) ميباشد. اين بيماري در طول 6-1 ماه پيشروی کرده و درهنايـت منجر به مرگ ميشود. در نتيجه اين بيمـاری بيـشتر در گاوهـای بـالغ 6-3 ساله و با ظهور اختلالات اعصاب حسی و حرکتـی بـروز مـي نمايد. بيماری با عصبانيت و تغيير رفتار و خلـق و خـوی حيوان(رفتار غير قابل پيش بينـی) شـروع مـيشـود و در اين زمان دام مضطرب، وحشت زده و حالت تهاجمی دارد. به دنبال اين علائم دام از گله جدا شده و از وارد شدن به سالن شيردوشی امتناع مـيکنـد و در هنگـام راه رفتن تلوتلو ميخورد و به ديگر گاوها برخورد مـيکنـد و يا به آهنا(حتی به انساهنا) حمله ميکند. حيوان مبتلا دندان قروچه ميکند و گاهی عمل ليسيدن بينی، شانه و يا هپلو را انجام ميدهد. اين گاوان بسيار به تحريکهای شنوايی (مانند صدای شديد بهم خوردن دستها) حساس هستند و سـريعا بـه زمـين ميخورند. حيوان گوشهايش را مرتبا تکان ميدهد و سـفتی و سختی در هنگام حرکت کردن مشاهده ميشود. حيوان مبتلا دچار عدم تعادل مـيباشـد و در هنگـام حرکت تلوتلو مـيخـورد کـه بـه دنبـال آن فلجـی بـروز مينمايد. در هنايت دام زمينگير شده و ميميرد. طرز تشخيص: از آنجا که عامل مولد بيمـاری، دسـتگاه ايمنـی را درگير نمیکند، لذا هيچگونه آزمـايش سـرمی جهـت تـشخيص جنون گاوی وجود ندارد. تشخيص قطعی بر اساس مطالعه برش از مغز (سـلولهای هيستوپاتولوژيک در مغز) ميباشد که در زير ميکروسـکوپ افزايش آستروسيتها، اسفنجی شدن اعصاب و واکوئلـه شـدن اعصاب در ماده خاکستری CNS ديده ميشود آه اين جراحات متقارن هستند. بيمــاری را بايــد از کمبــود منيــزيم، ليــستريوز، آنسفالوپاتيهای کبدی، هاری، مننژيت، آبسههای مغـزی ـ نخاعی، فرم عـصبی اسـتونمی، سـندرم گـاوان زمـينگيـر و مسموميت با سرب تفريق داد. طرز انتقال بيماری: بيماری در اثر تماس با لاشههای دامهای آلـوده و از طريق زخمهای پوستی، مخاطات و ملتحمه چشم صورت ميگيرد. هنوز انتقال بيماری به طور عمودی و از مـادر بـه جنين (به علت دوره کمون طولانی آن) مشخص نشده است. پيشگيری: 1ـ ميبايست از ورود دامهای آلوده بـه داخـل گلـه جلوگيری نمود و در صـورت تـشخيص بيمـاری در گلـه، کـل دامها و يا حداقل دامهايی که علائـم بيمـاری را نـشان ميدهند ذبح و لاشه آهنا را معدوم نمود. 2ـ ضد عفونی کردن جايگـاه دامهـا بـا ضـد عفـونی کنندههای کلره 3ـ عدم استفاده از مکملهای پروتئينی تهيه شـده از دامهای نشخوار کننده 4ـ بهتر است گوسالههايی که از دامهای مبتلا به دنيا آمدهاند نيز ذبح و معدوم شوند. درمان: اين بيماری درمان ندارد.

اين عارضه هم در دامهای نر و هم در دامهای مـاده بروز مينمايد، ولی به علت باريک تـر بـودن قطـر مجـاری ادرار در دامهــای نــر و نيــز طــولانی تــر بــودن آن، سنگهايی مجاری ادراری بيشتر در جنس نر ديده مي شود. سنگ مجاری ادراری هنگامی بوجود میآيـد کـه امـلاح محلول موجود در ادرار به هم بچسبند و رسوب نمايند. از جمله عوامل مساعد کننده جهت ايجـاد سـنگ مجـاری ادراری ميتوان به عفونتهای دسـتگاه ادراری، تکـههـای بافت اپيتليوم که از ديوارهها کنده شدهانـد، احتبـاس ادراری، فلج مثانـه، هـوای گـرم، غلـيظ بـودن ادرار، استفاده بيش از حد از مواد معدنی در آب (آب چـاههـای آرتزين)، افزايش بيش از حد مواد نيتروژنی و سيـستئيني، اســيد اوريــک و اســيدهای آمينــه، تغذيــه زيــاد بــا کنسانتره، افزايش موکوپلی ساکاريدها، مصرف بيش از حـد استروژهنا و شبدر، کمبود ويتامين A ،اخته نمودن گاوهای نر قبل از بلوغ و... اشاره نمود. به طور معمول وقوع سنگهای کليـوی خيلـی کـم و در حدود 1 %ميباشد و بيشتر سـنگها در مجـاری ادراری ديـده ميشوند. همچنين به اثبات رسيده است کـه در محيطهـای اسـيدی احتمال وقوع ايجاد سنگ کم ميشود. در دامهای بزرگ معمولاً جنس سنگها از نوع فسفاتها و کربناتها ميباشد که در PH قليايی تشکيل ميشوند. همچنين دو نوع سنگ ديگر در نـشخوارکنندگان وجـود دارند، اولي به نام Struvite) از جنس آمونيوم، منيزيم و فــسفات هگزاهيــدريت ) و دومــي بنــام Apatite) از جــنس فسفات منيزيم). جهت تشخيص سنگهای مجـاری ادراری، مـيتـوان از روش توشه رکتال استفاده نمـود کـه البتـه توجـه داشـت کـه نبايد زياد دستکاری کرد. همچنين مي توان از آزمايش خـون جهـت انـدازهگيـری BUN و کراتين خون استفاده نمود. همچنين آزمـايش ادرار و بررسی ميزان پروتئين آن ميتواند به امر تشخيص آمـك آند. علائم بالينی سنگهای ادراری: اين علائم عبارتند از هماچوری، هيدرونفروز، تکـرار ادرار، ديزوريـا (درد در هنگـام ادرار)، دل درد و در دام نر خروج مرتب پنيس از غلاف آن. در گاوها سنگ بيشتر در يـوريترا(در خـم سـيکموئيد) گير ميافتد.

١. نقایص مادرزادی ( ارثی و ژنتيکی)

ویروس ها :
سبب ایجاد سر آوچك، وجود آب در آاسه سر، آوری، انحنای :Blue tongue –
اندام ها و دفورميتی فك ه ا می گردد.
سبب عدم تشكيل مخچه، آتروفی شبكيه، آاتاراآت، چشم آوچك، :BVD/MD –
فك پائين کوچک و بی مویی، می شود.
• سموم و داروها :
– سموم ارگانوفسفره
– داروهای ضد انگل نظير پارابندازول و آمبندازول
• گياهان سمی :
– گون و ...

• نقایص ارثی :
:( Hernia ) – فتق
• اغلب ، به شکل فتق نافی است.
• علت ، ضعف عضلات آف شكم در ناحيه ناف می باشد.
• بيشتر در نژاد هلشتاین و گوساله ای ماده، دیده می شود.

• آمبودهای تغذیه ای :
– ید : سبب مرده زایی، ضعف و عدم توانایی گوساله در برخاستن و مكيدن،
گواتر، بی مویی و مرگ و مير بالا در گوساله ها می شود.
– مس: باعث ایجاد پوشش زبر و خشن، اسهال مزمن، تردی استخوان، تلوتلو
خوردن، خارش و تورم مفاصل می گردد.
– ویتامين آ: سبب ایجاد شب آوری، خشكی چشم، پوشش زبر و خشك، ضعف
گوساله و عدم هماهنگی در راه رفتن می گردد.
– ویتامين د : ریكتز، بد شكل شدن استخوان ها و اختلال در راه رفتن ایجاد می کند .
– ویتامين ای و سلنيوم :
• فرم حاد : مرگ ناگهانی، گيجی، سختی تنفس، ترشحات آفی و گاها خون آلود از بينی، به
پهلو افتادن، ضربان قلب نامنظم و بالا ، دیده می شود.
• فرم تحت حاد: خوابيدن روی جناغ، عدم توانایی در برخاستن، تحليل و لرزش عضلانی،
سختی تنفس و افتادن به آسانی، از علائم آن است.

بيماری های دستگاه گوارش

• علل شایع :
– دما و مقدار نامناسب شير
– محل نامناسب قرار گرفتن سطل شير
• عواقب:
– ورود شير به شكمبه
– آاهش اشته ا
– ایجاد تخمير و نفخ
• درمان:
– قطع شير
به مدت سه چهار روز ORS – استفاده از
اختلال عملكرد ناودان مری

نفخ شكمبه
• در اثر تجمع زیاد گاز در شكمبه ، ب ه علت اختلال در عمل آروغ زدن،
ایجاد می شود .
• علل:
– اشكال در تغذیه
– عدم عادت به جيره غذایی غير شير
– اختلال عملكرد ناودان مری
• علائم :
– اتساع تهيگاه چپ و صدای طبل در ناحيه ، که با ضربه زدن شنيده می شود.
– لگد زدن به شكم و نشست و برخاست زیاد
• درمان :
– اصلاح جيره
– استفاده از سوند معدی ، برای خارج کردن گاز
– استفاده از سوزن بلند در موارد اورژانس

علل:
• مصرف بيش از حد مواد غذایی خشك، فيبری و نسبتاً غيرقابل هضم
• دسترسی ناآافی به آب
– پيشگيری :
• تامين خوراک با کيفيت مناسب
انباشتگی شكمبه

9
زخم شيردان
• علت :
٢ هفته اول زندگی - – تغذیه بيش از حد با مواد نشاسته ای ، در ٣
• علائم :
– معمولاً بدون نشانه است.
– گاهی بروز خونریزی در زخم ها و ایجاد ملنا، دیده می شود.
– آم خونی و گاهاً مرگ نيز، قابل مشاهده است.
• درمان:
– استفاده از داروهای ضد اسيد نظير هيدروآسيد منيزیوم
– تجویز آائولين

بيماری های دستگاه تنفس

پنومونی انزئوتيك گوساله ها

بيماری های دستگاه تنفسبيماری اوليه دستگاه تنفسی است، که بيشتر در سن ٥ جایگاه بسته و در فصل زمستان، ایجاد می شود . • عموما، عامل ویروسی و یا ویروسی ب ه همراه دخالت باآتری ه است .

1)بيماری ورم پستان

 مهمترین بيماری ورم پستان استافيلوکوکی است به ویژه در گاو در بيشتر نقاط دنيا مهمترین عامل ایجاد کننده این بيماری است.استافيلوکوکوس آرئوس در کنار مایكوپالسما و اسـترپتوکوك هـا باعث ایجاد ورم پستان واگير می شود. باکتری به صورت طبيعی روی پوست قرار دارد به هر علتی وارد مجرای پستان شود ورم پستان ایجاد می کند که فرم فوق حاد،حاد،مزمن و تحـت بـالينی دارد.حالت حاد و فوق حاد در اوایل دوره شيردهی اتفاق می افتد پستان متورم و ملتهب اسـت و ممكن است دچار گانگرن و نكروز شود.التهاب به قدری شدید است که تا زیر شكم نيز کشيده می شود و حيوان تلف می شود.در حالت مزمن و تحت بالينی عالئم بالينی کمتر است و خسـارت بـه دليل کاهش توليد شير است و در طول دوره نقاهت و درمان شير غير قابل استفاده است.

2)بيماری پی امی کنه ای)pyemia Tick:استافيلوکوکوس آرئوس بر روی پوست وجود دارد زمانی که در اثر گذش کنه باکتری بـه زیـر پوست تلقيح شود در بره ها بيماری اپی می کنه ای ایجاد می کند همـراه بـا تـب و سپتيسـمی کالسيك که منجر به مرگ بره ها می کند)کنه ایكسودس Ixodes)در این بره ها عالیمـی مثـل آرتریت و مننژیت اتفاق می افتد.باکتری به همه اندام های احشایی نفوذ می کند و عالیم بيماری در کالبدگشایی به صورت آبسه های منتشر و چرکی در احشا خودش را نشان می دهد مثل همـه بيماری هایی که بندپایان در بروز آنها نقش دارد در این بيماری هم در اوایل تابسـتان شـدتش بيشتر است

:)Botrio mycosis(بوتریومایكوزیس بيماری(3

بيماری که در تك سمی ها نمود پيدا می کند.بيماری شبيه بيماری قلبی است.باکتری روی پوست وجود دارد و متعاقب یكی از جراحی های رایج در اسب و سایر تك سمی ها این بيمـاری ایجـاد می شود مثل اخته کردن ،در اخته کردن اگر جراحت های ناشی از این عمل جراحی آلوده بـه باکتری استافيلوکوکوس آرئوس باشد باکتری شروع به فعاليت می کند و توليد چرك می کنـد و در ناحيه پرینه مسيرهای لنفاوی را در گير می کند و در مسير عروق لنفاوی آبسه هـای چرکـی ایجاد می شود این آبسه ها به بيرون راه پيدا می کنند و چرك ناشی از ایـن عفونـت از پوسـت حيوان تراوش می کند اگر درمان صورت نگيرد شانس عمومی شدن عفونت وجود دارد. استافيلوکوکوس آرئوس به راحتی می تواند هر زخمی را آلوده کرده و آبسـه چرکـی ایجـاد بكند.اهميت این باکتری درانسان به واسطه مسموميت غذایی است.استاف آرئوس یكی از عواملایجاد کننده مسموميت غذایی در انسان است مكانيسم مسموميت بـه واسـطه انتروتوکسـين هـا است.اثر انتروتوکسين روی وميتينك سنتر است. یكی از فاکتورهای حدت استافيلوکوك ها داشتن آنزیم کوآگوالز است.استافی بيماری زا است که معموال کوآگوالز مثبت باشد. از بــين گونــه هــای کوآگــوالز مثبــت مهمتــرین اســتفيلوکوکوس آرئــوس و بعــد از اســتاف اینترمـــدیوس)intermedius.S )و اســـتاف هـــایكوس)hyicus.S )است.اســـتاف اپـــی درميدیس)epidermidis.S )هم به صورت فرصت طلب می تواند بيماری زا ب

اين بيماری هنگامی رخ ميدهـد کـه بـه هـر دليلـی اکسيژن رسانی به مغز کاهش يافته باشد. تمام عواملي که منجر به حالتهاي مختلـف آنوکـسی در دام مي شوند، ميتوانند باعث بـروز ايـن بيمـاری نيـز گردند مانند: 1 (Anoxia Anemic :مانند مسموميت با نيتريت 2 (Anoxia Histotoxic :ماننــد مــسموميت بــا اســيد هيدروسيانيک Acute Heart failure مانند: Stagnant Anoxia (3 4 (Anoxia Anoxia :ماننـــد پنومـــونی پيـــشرفته و ارتفاعات همچنين کمبود مس ـ نومونيا ـ نارسايیهای حاد قلبی ـ سختزايی و... ميتواند باعث بروز اين بيماری شوند.

علائم بيماری: الف) در فرم حاد که به علت فلـج تمـام فعاليتـهای مغزی اتفاق ميافتد،علائم عبارتند از بـی هوشـی و فلـج هر چهار دست و پا، لرزش عضلانی (که از اطراف سر شـروع شده و به تنه و پاها ميرسد). در ادامـه حيـوان زمـين گير شده و دچار تشنج مي گردد و سرانجام ميميرد. ب) در فرم مزمن دام دچار کوری ـ ضعف ـ عدم تعادل ـ دپرس شدن و سستی ميگردد. گاهی لرزش عـضلانی و تـشنج نيز ديده ميشود.

درمان: جهت درمان ميبايست علاوه بـر از بـين بـردن عامـل اصلی، اقدام به اکسيژن تراپـی(ماننـد از اسـتفاده از چادر اکسيژن) نمود.