پاسخ باکتری استرپتوکوکوس آگاالکتیه به درمان کامال از پاسخ درمان باکتری استافیلوکوکوس ائوروس متفاوت است. باکتری استرپتوکوکوس آگاالکتیه به اغلب آنتیبیوتیکها بسیار حساس است و به طور کلی پاسخ به درمان آن حتی در دوره شیردهی هم خیلی خوب است این امر این فرصت را ایجاد میکند که با استفاده از سیستمی که “روش درمانی بلیتز” ناميده میشود، باکتری استرپتوکوکوس آگاالکتیه را از گلههای شیری حذف نماییم. روش کنترل باکتری استرپتوکوکوس آگاالکتیه در بخش چهارم هم مورد بحثقرار گرفته است. روش درمانی بلیتز شامل تجویز پماد پستانی حاوی آنتیبیوتیک به چهار کارتیه همه گاوهای شیرده گله میباشد. این روش درمانی به دو شکل قابل اجرا است: 1 -کلی، یعنی همه گاوهای شیری گله درمان میشوند. 2 -بخشی، فقط برای گاوهای خاصی از گله که انتخاب شدهاند )مثال گاوهایی که شیر آنها دارای شمارش سلولی باال میباشد و همچنین در آزمایش کشت میکروبی مثبت بوده اند( درمان انجام میشود. انجام کشت باکتری و یا تست باکتریولوژی گاوهایی که دارای شمارش سلولی باال میباشد الزم است، چون بایستی این موضوع تایید شود که عامل اولیه باال بودن شمارش سلولی شیر گاو مذکور باکتری استرپتوکوکوس آگاالکتیه بوده است . این کافی نیست که فقط به نتیجه مثبت آزمایش شیر تانک اکتفا شود، چون این نتیجه نمیتواند جزئیات الزم را برای درک وسعت عفونت در گله مشخص نماید. برای موفقیت در روش درمانی بلیتز بایستی مطمئن باشیم که عامل اصلی مسئول مشکل ورم پستان در گله باکتری استرپتوکوکوس آگاالکتیه باشد و همه جوانب بهداشت شیردوشی نیز یک بار دیگر کنترل و بازبینی شود. همانطور که در قسمتهای قبلی کتاب هم بحث شد، وجود باکتری استرپتوکوکوس آگاالکتیه در گله نشان دهنده وجود نقص اساسی در سیستم بهداشتی گله مثل ضدعفونی نامناسب سرپستانکها بعد از دوشش و یا درمان نامناسب گاوهای خشک میباشد، چون با انجام صحیح موارد بهداشتی در گله به طور طبیعی عفونتهای ناشی از این باکتری از گله حذف خواهد شد. گاوهایی که قرار است خریداری شوند و به عنوان جایگزین گاوها به گله وارد شوند، ممکن است باعث تجدید عفونت در گله شوند. بسیاری از صاحب نظران توصیه اکید میکنند قبل از اینکه گاوها خریداری شده و وارد سالن گاوهای شیری گله شوند، برای همه آنها پماد پستانی آنتیبیوتیک مصرف گردد. تمام گاوهایی که در زمان انجام درمان سیستم بلیتز خشک هستند، اگر قبال تحت درمان گاوهای خشک )تجویز پماد DC به داخل پستان در زمان خشکی( قرار نگرفتهاند، بایستی برای آنها این درمان انجام شود. انجام بهداشتی و صحیح روش درمانی بلیتز در گله به دقت زیادی نیاز دارد. برای انجام آن نیروی کمکی بیشتری در سالن شیردوش مورد نیاز است و حتما الزم است قبل از اینکه پماد پستانی به داخل پستان تزریق شود، نوک سرپستانکهای گاوها به طور کامل ضدعفونی گردد. برای افزایش سرعت کار از قبل سرپوش پمادهای پستانی را برندارید، چون این کار باعث افزایش ریسک آلودگی پمادهای پستانی میگردد. چندین گزارش مستند وجود دارد که بدنبال انجام سیستم درمانی بلیتز، ورم پستان در گله شیوع بیشتری یافته است و با بررسی و مطالعه گذشته نگر )بررسی روش انجام درمان( مشخص شده است که این امر ناشی از شرایط بد بهداشتی کار بوده است. اگر عامل میکروبی که به همراه پمادها وارد پستان گاوها شده است از نوع کپک و یا قارچ باشد، به دلیل اینکه پاسخ به درمان آنها خوب نیست، حتی شرایط کلی گله از نظر ورم پستان میتواند از قبل هم بسیار بدتر شود. انجام سیستم درمانی بلیتز همیشه با موفقیت همراه نیست. دالیل متعددی برای این امر وجود دارد که عبارتند از: 1 -گاوهای عفونی ممکن است بعدا وارد گله شده باشند. 2 -کارگر شیردوش به رعایت اصول اولیه بهداشت سالن شیردوش بی دقتی کند و باعث گسترش بقایای عفونت در گله شود. 3 -ممکن است در زمان خشک کردن گاوها پماد پستانی حاوی آنتیبیوتیک تجویز نگردد )عدم درمان گاوهای خشک( و اینها در زمان شروع شیردهی عفونت را در گله دوباره تجدید کنند. 4 -زمانی که از روش بخشی و یا انتخابی در انجام روش درمانی بلیتز استفاده میکنیم، ممکن است بعضی از گاوهای عفونی برای درمان انتخاب نشوند و در نتیجه یک مخزن عفونت در داخل گله باقی مانده باشد. 5 -زمانی که میکروبهای دیگری عالوه بر استرپتوکوکوس آگاالکتیه عامل ورم پستان در گله باشند و انتخابروش درمانی بلیتز بر علیه این میکروبها موثر واقع نشود و یا اینکه آنها به درمان، پاسخ ضعیفی نشان دهند. 6 -در تشخیص اولیه اشتباه مهمی رخ داده باشد و اینکه باکتری استرپتوکوکوس آگاالکتیه عامل اصلی ایجاد ورم پستان گله نباشد. 7 -عفونتی در حین درمان گله )زمان تجویز پمادهای پستانی( وارد پستان گاوها شده باشد و این منجر به افزایش ورم پستان در گله گرديده باشد. هرچند که روش بلیتز یک روش درمانی مفید برای درمان ورم پستان است، ولی این روش فقط زمانی بایستی در گله اجرا گردد که از قبل مشکل ورم پستان گله مورد بررسی قرار گرفته باشد و حتما در زمان اجرا شرایط بهداشتی و استریلیته تجویز پماد پستانی به طور کامل و دقیق رعایت گردد.

برای انجام سونوگرافی بیمار بر روی تخت دراز کشیده و پزشک متخصص سونولژیست ژل خاصی را بر روی پوست بیمار در محل مورد بررسی قرار میدهد. سپس یک دستگاه کوچک را که با سیمی به دستگاه مرکزی سونوگرافی متصل است بر روی پوست قرار میدهد. ژل گفته شده اجازه میدهد که امواج فراصوتی راحت تر و به شکل یکنواخت تری به درون بدن نفوذ کنند. پزشک دستگاه را بر روی پوست حرکت میدهد تا قسمت های مختلف درون بدن را از زوایای مختلف ببیند. این تصاویر بر روی مانیتور مرکزی دستگاه دیده میشوند. در حین سونوگرافی بیمار لرزش خفیفی را در روی پوست خود و در محلی که دستگاه کوچک پروب بر روی پوست قرار گرفته احساس میکند. این لرزش ناشی از برخود امواج فراصوتی به پوست بوده و بی ضرر است. در پایان معاینه بیمار ژل روی پوست خود را با دستمال پاک میکند. معموال نتیجه سونوگرافی بالفاصله بعد از انجام آن به توسط پزشک متخصص تصویربرداری نوشته شده و همراه با پرینت یا چاپ بعضی تصاویر سونوگرافی به بیمار داده میشود تا به پزشک معالج خود ارائه دهد. @evet4 26

کاربردهای سونوگرافي

سونوگرافی کاربردهای متعددی دارد و برای بررسی قسمت های مختلفی از بدن استفاده می شود. برخی کاربردهای آن عبارتند از: -بررسی بیماری های زنان مثل فیبروم، تومور تخمدان، عفونت لگن، کیست تخمدان، سرطان رحم و تخمدان -در بارداری مانند تعیین ماه چندم بارداری، سقط جنین و ناهنجاری های جنین -بررسی مشکالت دستگاه ادراری مثل تومور کلیه، کیست کلیه،آبسه کلیه، ارزیابی پروستات و مثانه، بزرگ شدن کلیه در اثر پس زدن ادرار، اندازه کلیه در پیوند کلیه -بررسی بیماری های شکم و دستگاه گوارش مثل درد ویا اتساع شکمی، کارکرد غیر طبیعی کبد، بزرگ شدن ارگان های شکمی، سنگ های کلیوی و یا کیسه صفرا و آنوریسم آئورت -بررسی اعضایی مانند پوست، پستان، غده تیروئید و غدد بزاقی دهان

این یک تست ساده و بسیار مفید برای تشخیص ورم پستانهای تحت بالینی بر اساس تخمین میزان شمارش سلولی شیر میباشد. نتیجه این تست به صورت یک عدد نیست، بلکه به صورت یک شاخص برای نشان دادن باال و یا پایین بودن شمارش سلولی شیر میباشد. در این تست هر نتیجهای بیشتر از یک واکنش خفیف بایستی به عنوان مورد مشکوک در نظر گفته شود. محاسن تست CMT عبارتند از: 1 -ارزان است. 2 -بوسیله کارگر شیردوش در حین شیردوشی قابل انجام است. 3 -بالفاصله نتایج در دسترس و قابل استفاده است. 4 -چون نتیجه این تست میزان عفونت هر کارتیه را به طور جداگانه نشان میدهد، لذا از اینکه نتیجه وضعیت کلی شمارش سلولی هر چهار کارتیه را نشان دهد بهتر است. این تست به روش زیر انجام میشود )شکل 2-9 :) 1 -پیش دوشش )4 تا 6 دوشش اولیه پستان( را دور بریزید. 2 -یک یا دو دوشش شیر هر کارتیه را به داخل هر قسمت جداگانه ظرف مخصوص )dish paddle )بریزید. 3 -ظرف را طوری کج کنید که مقادیر شیر اضافی هر قسمت ریخته شود و مقدار مشخصی از شیر داخل هر قسمت باقی بماند. 4 –به هر قسمت از ظرف به همان حجم شیر، معرف اضافه نمایید. 5 -سپس محلول را به آرامی هم بزنید )مخلوط نمایید(. بعد از 30 ثانیه برای تشخیص وجود واکنش و تشکیل ژل احتمالی کف هر قسمت ظرف را بررسی نمایید. این ظرف بایستی قبل از آزمایش گاو بعدی شسته شود. معایب تست شیرآزما و یا CMT عبارتند از: 1 -اختالف زیاد در نتایج تست. 2 -وجود اختالف بالقوه در افراد انجام دهنده تست. 3 -تغییر قابل تشخیص در نتیجه تست فقط منحصر به شیرهایی میشود که شمارش سلولی آنها 000,400 و بیشتر باشد. 4 -نتیجه عددی و یا حسابی از این تست بدست نمیآید. 5 -نمیتواند همه کارتیههای عفونی را تشخیص دهد. نتایج تست را میتوان به 5 درجه تقسیم بندی نمود: اول حالت منفی که واکنش شیر و معرف به صورت محلول آبکی باقی میماند، تا در باالترین حد که شمارش سلولی شیر خیلی باال بوده و واکنش شیر و معرف به صورت یک ترکیب تقریبا جامد در میآید. نتیجه این تست بر اساس قوام ژل تشکیل شده، تعیین میگردد.

1 .نمونه برداری

2 .آزمایش مستقیم( تهیه گسترش و رنگآمیزی و یا مشاهده با پتاس )

3 .کشت

4 .تستهای سرولوژی

5 .تلقیح به حیوانات حساس آزمایشگاهی

پوست: توسط تراشیدن الیه سطحی از کناره های ضایعه توسط اسکالپل با تیغه کند یا توسط کناره یک الم شیشه ای و در برخی موارد با استفاده از نوار چسب و یا برس سر در ضایعات وزیكول دار پس از برداشتن پوسته سطحي از درون وزیكول نمونه برداري میگیرد شایع ترین و محتمل ترین ایزوله ها: کاندیدا، درماتوفیت ها، ماالسزیا، ترایکوسپورون

مو: تراشیدن توسط یک اسکالپل با تیغه کند بهترین روش نمونه برداری از مناطق پوستی پوشیده از مو است. مو ها را همچنین می توان توسط یک موچین کند. نمونه باید حاوی فولیکول مو، ساقه مو و پوسته باشد. شایع ترین و محتمل ترین ایزوله ها: میکروسپوروم، تریکوفیتون، ترایکوسپورون

ناخن: نمونه برداری باید از هر نقطه از ناخن که دچار دیستروفی، شکنندگی و یا تغییر رنگ شده انجام گرفت. در مواردی که ناخن ضخیم شده است تراشه ها می بایست از سطح زیرین ناخن انجام شود. شایع ترین و محتمل ترین ایزوله ها: اسکوپوالریوپسیس، آکرومونیوم، کاندیدا،آسپرژیلوس، فوزاریوم

غشاء های مخاطی: با استفاده از سواپ مرطوب استریل و یا استفاده از اسکالپل کند استریل از سطوح اپیتلیال درگیر انجام می گیرد. شایع ترین و محتمل ترین ایزوله ها: کاندیدا، ژئوتریکوم

گوش: عفونت های قارچی گوش معموال خشک است به جز مواردی که با عفونت های باکتلایر همراه است. روش نمونه برداری از مواد موجود در گوش توسط تراشیدن با اسکالپل کند، یا سواپ مرطوب انجام می گیرد.شایع ترین و محتمل ترین ایزوله ها: کاندیدا، تریکوفیتون منتاگروفیتس، اپیدرموفیتون فلوکوزوم، آسپرژیلوس نایجر، آسپرژیلوس فومیگاتوس، رایزوپوس

چشم: نمونه با استفاده از تراشیدن نواحی مشکوک به کراتیت قارچی توسط اسکالپل کند انجام میگیرد. در صورت گرفتاری ملتحمه، نمونهها توسط سواپ تهیه میشوند شایع ترین و محتمل ترین ایزوله ها: آسپرژیلوس نایجر، آسپرژیلوس فومیگاتوس، آسپرژیلوس فالووس، کاندیدا آلبیکنس، فوزاریوم سوالنی

آبسه: آسپیراسیون و یا باز كردن آبسه توسط اسكالپل

خون: برای انجام آزمایش 11 میلی لیتر از خون وریدی را به یک شیشه حاوی محیط کشت خون تلقیح می کنیم. در مورد نوزادان خون کمتری الزم است. انجام کشت از خون شریانی موقعی توصیه می شود که نتیجه چندین کشت از خون وریدی جهت رشد قارچ در یک بیمار مشکوک به سپتی سمی قارچی منفی شده باشد. شایع ترین و محتمل ترین ایزوله ها: کاندیدا، کریپتوکوکوس و هیستوپالسما

مغزاستخوان: نمونه توسط پزشک آسپیره می شود. مقدار نمونه 3 الی 9 میلی لیتر از نمونه را درون سرنگی که از قبل 1/9 میلی لیتر هپارین استریل 1/1111 داشته می کشیم. شایع ترین و محتمل ترین ایزوله ها: هیستوپالسما، پاراکوکسیدیوئیدس برازیلینسیس، اسپوروتریکس شنکئی، کریپتوکوکوس و کاندیدا

مایع مغزی نخاعی: نمونه گیری توسط پزشک و توسط پونکسیون نخاعی انجام می شود. نمونه ایده آل حاوی 3 الی 9 میلی لیترمیباشد ولی در بچه ها و نوزادان حجم کمتری نیاز است. شایع ترین و محتمل ترین ایزوله ها: کریپتوکوکوس نئوفورمنس، کاندیدا آلبیکنس

خلط: شستشوي دهان با آب یا دهان شویه رقیق بدون قرقره كردن قبل از نمونه گیري نمونه باید هنگام صبح بالفاصله پس از برخاستن از خواب دریک محفظه استریل جمع آوری شود. تاخیر زمانی بین جمع آوری نمونه و ارسال نباید بیشتر از دو ساعت طول بکشد. در صورتی که مجبور به نگهداری نمونه قبل از آزمایش شویم حداکثر تا 24 ساعت می توانیم نمونه را در یخچال نگهداری کنیمشایع ترین و محتمل ترین ایزوله ها: آسپرژیلوس، بالستومایسس درماتیتیدیس، کاندیدا، کوکسیدیوئیدیس ایمیتیس، کریپتوکوکوس، ژئوتریکوم

مدفوع: نمونه در ظرف استریل جمعآوری میشود سواپهای رکتال درون محیط ترانسپورت ارسال میشوند نمونهها باید به سرعت و در 4 درجه سانتي گراد به آزمایشگاه ارسال گردند

ادرار: نمونه ادراری )29 الی 31 میلی لیتر( که از ادرار میانی گرفته می شود معموال جهت تشخیص مناسب است. تاخیر بین نمونه گیری و ارسال آن به آزمایشگاه نباید بیش از دو ساعت طول بکشد. همیشه باید از حمل نمونه در محفظه حاوی اسید بوریک خودداری نماییم زیرا این ماده تاثیر منفی در رشد قارچ دارد. شایع ترین و محتمل ترین ایزوله ها: کاندیدا، کریپتوکوکوس

بیوپسی بافتی: این نمونه توسط پزشک تهیه شده و باید شامل مرکز و حاشیه ضایعه باشند. الزم است بافت تا زمان آزمایش درون سرم فیزیولوژی استریل و بدون هیچ ماده نگهدارنده و به طور مرطوب نگه داشته شود. برای این منظور هرگز نباید از سرم فیزیولوژی تزریقی که حاوی مواد آنتی باکتلایر می باشد استفاده نمود.

سایر مایعات بدن: مایعات بدن بیشتر به منظور جدا کردن قارچ های مولد عفونت های سیستمیک تهیه می شوند. نمونه ها باید درون لوله های استریل حاوی هپارین جمع آوری شوند. مایعات شفاف را به مدت ده دقیقه با دور 1211 در دقیقه باید سانتریفوژ کرد ته نشین درشرایط استریل با پیپت خارج و برای کشت و آزمایش مستقیم کاربرد دارد. شایع ترین و محتمل ترین ایزوله ها: در مایعات قفسه سینه ، شکم و بافت سینوویال آسپرژیلوس و کاندیدا

روشهای پرورش بر اساس نوع دام 1.پرورش گله خاص 2 .پرورش آمیخته ها 3 .پرورش سنتی 4 .پرورش بره ها

روشهای پرورش بر اساس روش تغذیه 1 .پرورش درمزارع 2.روش چرای آزاد3.روش نیمه آزاد4.پرواربندی

روش پرورش گله خاص: این روش بیشتر در کشور های پیشرفته صورت میگیرد عمده مشکلی که این روش دارد ناشی از هم خونی باعث عوارض آناتومیکی و میزان سقط جنین و ناقص الخلقه زیاد می شود برای جلوگیری از این مشکل باید قوچ های دوگله از این نژاد را باهم عوض کرد

روش پرورش آمیخته: به منظور ترکیب صفات برتر نژاد های مختلف می باشد روش پرورش سنتی:توضیح قابل ذکری ندارد

روش پرورش بره ها: معموال تا 3ماهگی بره با مادرش زندگی میکند اما ممکن زودتر از شیر گرفته شود و به صورت دستی تغذیه شود که از هفته دوم با یونجه و کنسانتره شروع می شود یا از شیر خشک استفاده می شود و یا جایگزین ها شیر استفاده می شود

روش پرورش در مزارع: گوسفند و بز در مزارع که برای کشت و زرع مناسب نیست اما پوشش گیاهی دارد نگهداری می شوند.هر هکتار بین 20 تا 200 راس نگهداری می شود در این روش رکورد گیری گوسفند انجام نمی شود و در ایران هدف اصلی کشت و زراعت می باشد

روش پرورش چرای ازاد یا روش گسترده یا متحرکتغذیه در مراتع بوده و ییالق و قشالق می کنند در یک گله تا 4000راس گوسفند هست

روش پرورش نیمه آزاد یا چرای انتقالی با استفاده از جایگاه این روش در روستا هایی که کم و بیش به مراتع دسترسی دارند هست که در زمستان به صورت دستی در آغل نگهداری می کنند وموقع حرکت روستایی ها گوسفندان خود را در اختیار چوپان ها قرار می دهند معموال ورود دام به مراتع در ابتدا بهار صورت میگیرد و خروج در پاییز می باشد و ممکن است چرا به صورت مخلوط باشد یعنی بز و گوسفند و گاو را به صورت مخلوط به چرا برده می شود در روش گله های کوچک روستایی پس از چرا مزارع استفاده نموده و در داخل آغل نگهداری می شود این روش پرورش بز و گوسفند در ایران به طور گسترده دیده می شود گوسفند و گاو حدود 3 درصد وزن خود مواد خشک مصرف می کنند اما بز 5 درصد وزن خود ماده خشک مصرف می کنند و تنوع غذایی بیشتری نسبت به گوسفند و گاو دارد بز و گوسفند می توان باهم نگه داشته شود زیرا گوسفند در مرتع دنبال علوفه تازه و مرغوب می باشد اما بز به دنبال خار و خشبی می باشد تعداد دام در یک هکتار وابسته به نوع و سن دام و کیفیت مرتع و....بطور متوسط در مراتع با پوشش مناسب 6تا 10 راس در یک هکتار مناسب است

روش پرورش پرواربندی پرورابندی عبارت از تغذیه متعادل دام های جوان و نر کمتر از یکسال به هدف تولید گوشت در یک مدت زمان معین و افزایش وزن می باشد در روش مرتع پروار بندی تا 4الی 5ماهگی شب ها با کنسانتره تغذیه می شوند این بره در 7الی 8 ماهگی به 40 الی 50 کیلو رسیده و آماده ذبح می شود روش معمول بره های مرتع این است که از اوایل پاییز شروع می شود از سن 6تا7 ماهگی در آغل بسته پروار می کنند مزایای پروار بندی: 1.استفاده از حداکثر ظرفیت تولید گوشت2.ظرفیت حداکثر بالقوه دام 3.افزایش مرغوبیت گوشت 4.برگشت سریع سرمایه 5.حفظ مراتع کشور شرایط موفقیت پرواربندی 1.جایگاه اختصاصی باز یا بسته به انداز 90س.م یا 1 متر مربع 2.باید جیره غذایی به گونه ای باشد که هر 8 کیلوگرم به ازاء یک کیلوگرم افزایش وزن بدن3.طول مدت پروار بندی 3ماه می باشد 4.نژاد های مورد استفاده پروار بندی مغانی،بختیاری،لری،افشاری،قزل و شال می باشد

تا این زمان هیچ راه حل مناسب و قطعی جهت مبارزه با این انگل خارجی وجود نداشته است. رعایت همیشگی بهداشت و پاکسازی واحد های طیور و وسایل و تجهیزات جزو شرایط اساسی پیشگیری و مبارزه با هرگونه بیماری است. شستشو با آب و مواد شوینده می تواند تا حدی جرب ها و تخم آنها را از محیط مرغداری خارج کند حتی در روش های سنتی استفاده از گازوئیل و یا شوینده ها مرسوم بوده است.

به طور کلی روش های کنترل جرب درمانیسوس به دو دسته روش های سنتی و روش های آلترناتیو تقسیم بندی می شود.

روش های کنترل جرب درمانیسوس: 1 -روش های سنتی 2 -روش های آلترناتیو

روش سنتی خود شامل دو روش فیزیکی و شیمیایی است.

روش فیزیکی : الف: دمای باال دمای باال یکی از روش های فیزیکی مبارزه با این انگل خارجی می باشد. در کشور های چون هلند ونروژ با افزایش دما و رساندن آن به باالی 48 درجه سانتیگراد سعی در از بین بردن جرب شده است. این عمل معموال بین دو سیکل تولید انجام می شود. از معایب این روش عالوه بر هزینه باال و امکان آسیب به تجهیزات سالن مرغداری در حرارت باال، عدم رسیدن یکنواخت حرارت مورد نظر به تمام نقاط سالن خصوصا شکاف ها و درزهایی است که محل اختفای جرب می باشد. ب: روشنایی نوردهی و تاریکی ها پشت سر هم به عنوان مثال 4/1 زمان روشنایی و 4/3 زمان خاموشی به طوری که سیکل تغذیه جرب درمانیس بهم بخورد ولی این روش نیز در شرایط فارمی به صورت عملی غیر قابل انجام است. ج: استفاده از مواد معدنی از دیگر روش ها ی فیزیکی مبارزه با این جرب، استفاده از Silica ،خاک دیاتومه و کائولین چه به شکل پودر و چه به شکل مایع می باشد. استفاده از Silica ها موجب اختالل حرکت در جرب ها می شود. همچنین این مواد موجب جذب لیپید سطح جرب و آسیب به کوتیکول محافظت کننده آن و در ادامه با بر هم زدن باالنس آب و دهیدراته شدن جرب، موجبات مرگ آنها را فراهم می کنند. اما کارآمدی این روش وابسته به کیفیت Silica و همین طور شرایط محیطی است . به طوری که رطوبت باال تاثیر آن را کم می کند که این مورد با توجه به رطوبت باالی سالن های مرغداری دردسر ساز است و یا استفاده از فرم پودری این مواد به صورت گردپاشی در سالنهای در حال تولید غیر ممکن بوده و مشکالت تنفسی و استرس زیادی را ایجاد می نماید.

روش شیمیایی: از دیگر روش های سنتی مبارزه با جرب درمانیسوس استفاده از انواع مختلف سموم شیمیایی است. در صنعت طیور، گاها از سموم کشاورزی نظیر گروه پرمترین ها جهت سم پاشی النه ها و یا موجود زنده استفاده می شود. سمومی از خانواده کاربامات ها ، ارگانوفسفره ها، آمیتراز و Pyrethroids به صورت گسترده مورد استفاده قرار می گیرد. این سموم توانایی از بین بردن تخم انگل را نداشته و پس از مدتی مجددا جمعیت انگل افزایش می یابد. عالوه بر این وجود باقی مانده این سموم و یا متابولیت های آنها در تخم مرغ، گوشت و به تبع آن خطر سالمت انسان ها، موضوعی است که می بایست بسیار جدی تلقی گردد. همچنین گزارشات متعدد از ایجاد مقاومت علیه سموم مختلف شیمیایی وجود دارد و این سموم به دلیل ایجاد مقاومت پس از مدتی کارایی خود را از دست می دهند و عمال بی اثر می گردند. متاسفانه بر طبق گزارشات در سال های اخیر درصد باالیی از مقاومت نسبت به این سموم مشاهده شده است. به عنوان مثال سم سنتتیک جدیدی به نام فوکسیم که در برهه ای از زمان مدعی اثر بخشی علیه جرب ها تا 07 %نیزبوده نتوانست راهکار مناسبی باشد. سم فوکسیم در سال 2111 به صورت تجاری گسترده به بازار آمد و در سال 2111 اولین گزارش از ایجاد مقاومت به آن گزارش شد.)0) از روش های دیگر مبارزه با جرب قرمز طیور، روش های آلترناتیو یا روش های جایگزین می باشد.

روش های آلترناتیو: 1 -واکسن تحقیقات زیادی در خصوص یافتن واکسن مناسب و ایجاد ایمنی در بدن مرغان صورت گرفته است. به عنوان مثال تالش هایی در ایمنی زایی درپرندگان علیه آنتی ژن های سوماتیک درمانیسوس گالینه و یا پروتئین های همولوگ مشترک در سایر گونه های جرب انجام شده است اما نتایج حاصل از آنها بسیار متغیر بوده است. به طوری که مرگ جرب ها در شرایط آزمایشگاه هنگامی که جرب ها از خون مرغ های ایمن شده با آنتی بادی های ضد جرب تغذیه کرده اند از 8/7 % تا 0/81 %متغیر بوده است. همینطور هیچگونه مرگ و میر قابل توجهی در جرب هایی که از خون مرغان ایمن شده با پروتئین های جرب صورت گرفته است دیده نشد و تحقیقات در این زمینه همچنان ادامه دارد.)11 )به نظر می رسد راه درازی تا رسیدن به نتیجه مطلوب و تجاری شدن و استفاده گسترده از این واکسن ها در پیش است. :Natural predator -2 از دیگر روش های آلترناتیو، استفاده از دشمنان طبیعی جرب قرمز در فارم ها می باشد. منظور از دشمنان طبیعی، جرب ها و یا قارچ هایی است که از جرب قرمز طیور به عنوان طعمه استفاده می کنند. برخی از جرب هایی که از درمانیسوس گالینه به عنوان طعمه و منبع غذایی استفاده می کنند عبارتند از: Androlaelaps casalis, Hypoaspis aculeifer, Hypoasois miles , Stratoiolaelaps scimitus… استفاده از این جرب های شکارچی نیز سختی های مختص به خود را دارد. به طوری که رفتار این جرب ها نیز مانند جرب درمانیسوس گالینه باید طوری باشد که روزها در درزها و شکاف های سالن مرغداری مخفی شده و شب ها فعال باشند زیرا در غیر این صورت توسط مرغ ها شکار و خورده خواهند شد. همچنین تحقیقات آزمایشگاهی بر روی گونه های خاصی از قارچ ها نیز صورت گرفته است که جرب درمانیسوس در غلظت های باالی conidia های این قارچ ها در محیط آزمایشگاه از بین می رود. این نوع قارچ ها قادر به آلوده کردن و کشتن جرب ها می باشند. اسپور های قارچ بر روی کوتیکول جرب تکثیر و تزاید می یابد، به داخل آن نفوذ می کند و در تمام بدن جرب گسترش می یابد و آن را از بین می برد. برخی از این قارچ ها عبارتند از: Beauveria bassiana, Metarhizium anisopliae, Paecilomyces album, Trichoderma fumosoroseus, ….. نکته اساسی در رابطه با این روش این است که نتایج فیلدی به موفقیت نتایج آزمایشگاهی نبوده است. نتایج نشان می دهد که تنها در دزهای باال این روش اثر بخشی نسبی داشته است و در دزهای پایین عمال این روش ناکارآمد است. همچنین قارچ ها نیاز به شرایط اختصاصی محیطی دارند تا بتوانند عملکرد مناسبی از خود نشان دهند از جمله رطوبت باال و آب . در شرایط فارمی تکثیر قارچ ها در محیط کند است و نمی توانند جلوی تولید مثل و تزاید سریع جرب ها را بگیرند و موثر واقع شوند. 3 این دسته از مواد بر اساس فرآورده ها و متابولیت های طبیعی باکتری ها تولید می شوند. به عنوان مثال Thuringiensin که از باکتری thuringiensis Bacillus تولید می شود، از گذشته دور برای کنترل حشرات استفاده می شود. )11 .)اما این ماده برای مهره داران نیز بسیار سمی است بنابراین نمی توان آن را علیه جرب درمانیسوس گالیناروم به کار برد. در سال 2111 ماده دیگری تولید شد. این ماده بر پایه Spinosad است که در نتیجه یکسری واکنش های تخمیری از باکتری spinosa Saccharopolyspra تولید می شود. نام برند تجاری این ماده (Indiana, Greenfield, Elanco (Elector است که گفته می شود برای پستانداران و پرندگان سمیت کمی دارد. با این حال همچنان بحث بر روی بی ضرر بودن آن برای موجود زنده وجود دارد. همچنین توانایی این جرب در ایجاد مقاومت نسبت به این ماده پس از مدت طوالنی مواجهه و مصرف جای شک و تردید های زیادی را بر جای گذاشته است. در مجموع تمام روش های شرح داده شده در باال محدودیت های مخصوص به خود را دارا می باشند. :Plant derived products -4 عصاره های گیاهی یک روش جایگزین مناسب برای مبارزه با انگل های خارجی به خصوص جرب قرمز طیور است و محصوالت گیاهی در مقایسه با سموم و حشره کش های شیمیایی بی خطر تر هستند. تحقیقات نشان داده است که بیش از 811 گونه انگل خارجی و جرب وجود دارد که به حشره کش های شیمیایی مقاوم شده اند. وقوع مقاومت همزمان به بیش از چند حشره کش شیمیایی نیز رو به افزایش است. با توجه به اینکه استفاده از محصوالت ضد انگل و سموم شیمیایی در دامپزشکی و پزشکی مشکالتی را به طور فزاینده ایجاد می کند، همواره نیاز به یک روش جایگزین کارآمد احساس می شود. به طوری که امروزه مشکالتی چون مقاومت به مواد شیمیایی، وجود باقی مانده در گوشت وتخم مرغ تولیدی، باقی ماندن سم یا متابولیت های ناشی از آن در محیط، ریسک و خطر فراوان برای جمعیت غیر هدف خصوصا انسان، توجهات را به سمت محصوالت گیاهی معطوف کرده است. گیاهان از حشره کش های بسیار قدیمی هستند. گیاهان از دیرباز به خاطر حفظ سالمت و بقای خود در برابر عوامل آسیب رسان از خود متابولیت های ثانویه ای تولید می کنند که موجب محافظت و پایداری آنها در برابر آفات، حشرات و انگل های خارجی می شود. محصوالت گیاهی به دلیل خواص طبیعی ضد انگلی ، تجزیه بیولوژیک سریع در محیط، عدم سمیت یا سمیت بسیار پایین برای انسان و حیوانات بسیار مورد توجه هستند. گیاهان با مصارف دارویی، مواد شیمیایی زیستی فعال دارند. کمپلکس های شیمیایی پیچیده مواد موثره در گیاهان احتمال خطر ایجاد مقاومت نسبت به آنها را بسیار پایین آورده است. تاریخچه استفاده از گیاهان و اثر ضد انگلی آنها به بیش از 3111 سال پیش بر می گردد. اولین محصول تجاری یعنی گیاهی که خاصیت حشره کشی داشته است در قرن 17 ام میالدی بود که نشان از سمیت برگ های نیکوتین و توانایی آن در از بین بردن سوسک های درخت آلو می داد. 9 عصاره های گیاهی در تحقیقات متعدد نتایج بسیار بهتری را نسبت به سموم شیمیایی از خود نشان دادند. با این حال جداسازی و تشخیص ماده ی موثره ی عصاره های گیاهی پروسه ای دشوار و زمان بر محسوب می شود. زیرا این مواد به میزان بسیار جزئی در گیاهان وجود دارند. همین طور مراحل عصاره گیری و خالص سازی گیاهان نیز بسیار پر اهمیت می باشد. محصول حاصل از نظر میزان ماده ی موثره با توجه به روش عصاره گیری و خالص سازی گیاهان بسیار متغیر می باشد و این مسئله بستگی به روش عصاره گیری، بخش مورد استفاده از گیاه مورد نظر ) ریشه، ساقه، برگ، گل( ، سن گیاه، منشا جغرافیایی گیاه، آب و هوا، شرایط رشد و سالمت گیاه دارد. مواد موثره در عصاره های مختلف گیاهی به طور عمده شامل آلکالوئیدها، فنول ها، پلی فنول ها و ترپنوئید ها و ...... می باشد. عصاره های گیاهی علیه برخی انگل های خارجی و کنه ها در شرایط آزمایشگاهی پاسخ بسیار مناسبی داده است. از حدود 17811 گیاه آروماتیک موجود تقریبا بیش از 311 عدد از آنها وارد صنعت داروسازی، حشره کشی، طعم دهندگی یا عطر سازی شده اند. بنابراین این گیاهان از طرف سازمان غذا و دارو به طور کلی بی خطر محسوب می شوند. برای برخی از گیاهان دارویی با سابقه طوالنی ، مکانیسم عمل دقیق آنها در بدن مشخص است اما در مورد برخی دیگر از گیاهان دارویی مسیرهای دقیق واکنش آنها در بدن شناخته نشده است و توضیحات در حد نامطلوب بودن تغذیه از آنها برای انگل خارجی، جلوگیری از تکثیر و تزاید و تخم گذاری انگل ها و جلوگیری از رشد آنها بیان شده است. ماده موثره داخل گیاهان دارویی می تواند به طرق مختلف به انگل حمله کند. همچنین در مورد اثر افزایشی یا سینرژیستی عصاره ها در هنگام استفاده از دو یا چند عصاره گیاهی به صورت همزمان نیز بسیار صحبت شده است. همینطور دانشمندان نتیجه گرفتند که مصرف خوراکی عصاره های گیاهی میتواند تاثیر بهتری داشته باشد . به طوری که مواد موثره موجود در عصاره های گیاهی خون حیوان را برای انگل خارجی غیر قابل قبول می کند و در تغذیه انگل تداخل به وجود می آید. به عنوان مثال فنول ها ترکیباتی هستند که از اتصال یک گروه هیدروکسیل به یک گروه هیدروژن آروماتیک حاصل می شوند. در گروه فنول، فالونوئیدها دارای خاصیت حشره کشی هستند. و یا روغن ها ی ضروری با منشا گیاهی چربی دوست هستند و بنابراین در متابولیک های پایه و عملکردهای رفتاری، فیزیکی و بیوشیمیایی حشرات تداخل ایجاد می کنند. از دیگر مواد موثره موجود در گیاهان تیمول می باشد. تیمول بالک کننده رسپتورهای اکتوپامین و GABA در بدن انگل های خارجی است. 11 در مورد محصوالت این چنینی خصوصا در مورد جرب درمانیسوس گالینه بسیار مهم است که جرب از محیطی که از آن تغذیه می کند دور بماند. چون قسمت اعظم آسیب جرب درمانیسوس گالینه خونخواری از مرغ و سلب آسایش حیوان است که به صورت غیر مستقیم بر روی رفتار پرنده، تولید، وزن گیری و در نهایت بازده گله تاثیر می گذارد. دانشمندان نتیجه گرفتند که مصرف خوراکی عصاره های گیاهی میتواند تاثیر بهتری بر روی انگل های خارجی داشته باشد به طوری که مواد موثره موجود در ترکیبات گیاهی خون حیوان را برای انگل خارجی غیر قابل قبول کرده و در تغذیه انگل تداخل به وجود می آید.

 ضدعفونی کردن با مواد غیر شیمیایی

• عوامل مکانیکی • عوامل طبیعی نور حرارت سرما فیلتراسیون (صاف نمودن) ته نشین شدن (Sedimentation( زمان شیره معدی آنتی بیوتیک ها

 ضدعفونی کردن با مواد شیمیایی

عوامل مکانیکی • اثر این عوامل بیشتر آسان نمودن کار مواد ضدعفونی کننده است و عبارتند از: جارو کردن برس کشیدن پاک کردن و زدودن خاک استعمال آب تحت فشار • پس از نظافت، انتقال مواد آلوده به محل دور دست برای سوزاندن و یا دفن اصولی آنها • ضرورت استفاده از مواد ضدعفونی کننده پس از عوامل مکانیکی پیشگیری از عفونت

عوامل طبیعی

1 -نور: • خاصیت میکروب کشی نور به واسطه اشعه ماوراء بنفش است • اثر از بین بردن میکروب ها سطحی است • تاثیر ضدعفونی کنندگی نور خیلی کند است 2 -حرارت: • عاملی کشنده برای اکثر میکروارگانیسم ها از جمله انگل ها حرارت در توده کود پاستوریزاسیون شیر سوزاندن لاشه بیمار شعله دادن جایگاه دام3 -سرما: • سبب از بین رفتن میکروارگانیسم نمی شود اما فعالیت آن را کاهش می دهد • اگر سرما همراه با رطوبت باشد شرایط مطلوب برای رشد 4 -فیلتراسیون (صاف نمودن): • این روش از لحاظ پیشگیری بیماری ها چندان موثر نیست • افزودن مواد شیمیایی برای تصفیه آب ضروری است5 -ته نشین شدن (Sedimentation:( • یک روش طبیعی برای صاف شدن آب • رسوب بسیاری از میکروارگانیسم ها • در مورد حوضچه ها و استخرها روش مناسبی نیست زیرا احتمال ورود مجدد عوامل عفونی وجود دارد و در نتیجه آلودگی آن بالا است 6 -زمان: • نسبت زمان مورد نیاز متفاوت است • در مواردی سالها زمان نیاز است تا میکروارگانیسم از بین برود

راشهای طبیعی تخمکریزی مستتتلزم دستتتحاری در بعضتتی از عوامل محیطی استتت که رای تولید اثر میگذارند. استتفاده از اثر دام نر ا ت ذیه هر دا بر سایه کارهای مزرعهای، آزمایش مدهاست. استفاده از این راشها نیاز به همزمانی فحلی ندامتته ا میتواند به صورت ساده ا موثر باعک افزایش مقدار تخمکریزی با استفاده یا بدان استفاده از تلقیح مصنوعی گردد. مطالعات نشان داده که استفاده از هورمونها در همزمانی فحلی باعک بهبود مدیریت تولیدمثلی گوسفند میگردد . به علت تاثیرگذاری فاکتورهای محیطی، طول داره س از زایش تعداد زایش ا مرنله تولیدمثلی مت یر خواهد بود.

یک فاکتور مهم در تعیین سوددهی سرمایهگذاری در گوسفند، باال بردن نرخ تولیدمثلی آن است. میزان تولید در یک گله میش رابطهی مستقیم با راندمان تولیدمثلی آنها دارد. تولیدمثل در گوسفندان تحت تاثیر چندین فاکتور استتت که متتاملت کنتیک ا ستانستتیل کنتیحی، مرنله ا نوه ت ذیه، فاکتورهای محیطی، طول راز یا سدیدهی فتوسریودیسم، سالمت دام است. به دلیل این که اکثر نژادهای گوسفندان ستانسیل چندقلوزایی دارند، از راش های مدیریتی جهت تاثیر گذامتتتن بر رای فاکتورهای ذکر متتده برای باال بردن نرخ تولیدمثلی به میزان زیادی استتفاده میمود. بیولوکی تولیدمثل علمی است که مورد توجه دانشمندان قرار گرفته ا در این زمینه نیز سیشرفتهای بسیاری انجام مده است. همزمانکردن فحلی در گوستفند بیشتر به منوور کوتاه نمودن دارهی زایش ا همچنین تولید برههای همسن استتتت. این عمتل منجر به کنترل ت ذیهی بهتر میش ا بره میمتتتود. از نقطه نور انتخاب برهی ماده )برای نگهداری میش دامتتی( ا یا برهی نر )برای نگهداری قوچ گله( مترای مساای برای برهها الزم است که با همزماننمودن فحلی میتوان چنین برههایی را تولید ا انتخاب کرد. چنانچه بخواهیم زایش در گله در فصل معینی بامتتد، برنامهی مزبور میتواند کمک قابل مالنوهای در این امر نماید. برای همزمانکردن فحلی باید با تجویز هورمونهایی خاص )که در ادامه به آن اماره خواهد مد(، نحوهی فعالیت تخمدانها را تحت تاثیر قرار داده ا میشها را اجبارا به فحل مدن اادار نمود.

اطمینان از غلظتھای مواد مغذی در خوراک و پرمیکس ھا یک امر حیاتی جھت برنامھ ھای کنترل کیفی است در مورد ویتامین ھا، این امر مشکل پیچیده ای بھ جھت تفاوتھای ساختمانی شیمیایی و اثرات متقابل متعددی کھ ممکن است بین ویتامین ھا و بین سایر ترکیبات باشد موجب میگردد.داده ھایی کھ در این بخش ارائھ میشود یک معیار محک برای سنجش پایداری ویتامین و برای توسعھ ی یک برنامھ جھت پایش فعالیت ویتامین در خوراک نھایی فراھم میکند.بطور آشکار، ویتامین ھای خاصی نظیر ویتامین A و K بیشترین موضوعیت جھت اتلاف در حین تولید و انبارداری را دارند بنابراین، این ویتامینھا ممکن است برای حاشیھ اطمینان ھای بیشتر در فرمولاسیون مورد توجھ بوده و نیز بھ عنوان شاخص ھایی جھت پایداری کلی ویتامینھا در خوراک باشند.برخی از فاکتورھای مھم قابل توجھ توسط تولیدکنندگان در طراحی برنامھ ی کنترل کیفی برای فعالیت ویتامینھا در خوراک یا پرمیکس ھا عبارتند از: .١.شرایط و سرعت مصرف(زمان انبارش)ویتامین یا پرمیکس ھای ویتامینی معدنی پیش از ساخت خوراک نھایی. (ترکیب پرمیکسھای ویتامینی معدنی نسبت بھ پرمیکس ھای بدون مواد معدنی و کولین پایدارترند.) ٢ .شرایط تولید خوراک شامل دمای کاندیشنر و پلت. استفاده از روشھای با دما و فشار بالاتر از قبیل اکسترود در پایداری ویتامین ھا اثر منفی فزاینده ای دارند .٣ .فرمولاسیون پرمیکس ھای خاص ویتامینی معدنی با pHبالا و یا با غلظت ھای زیاد مواد معدنی. بطور مثال استفاده از محصولات منیزیم( pHبالا)، محدودیت استفاده از اسیدیفایر ھای مایع، و محصولات جامد حاوی مقادیر بالای اوره و سایر اجزای جاذب رطوبت .۵ .مدت و شرایط انبارش خوراک نھایی و پرمیکس ھا پیش از مصرف توسط حیوان .۴ .اطمینان از توزین، میکس و تجھیزات انتقال دھنده در کارخانھ خوراک یا مکمل سازی

*سه هزار سال قبل در فرهنگ های مصری ،رومی و آفریقایی از روغن شترمرغ به عنوان یک ماده آرایشی و نیز برای درمان درد و رماتیسم استفاده می گردید. *روغن شترمرغ از الیه ضخیم چربی که در پشت پرنده قرار دارد بدست می آید. این الیه چربی از پرنده در مقابل تغییرات دمای محیط محافظت می کند. *روغن شترمرغ یک فراورده طبیعی خالص سازی شده به رنگ زرد تا سفید و بسته به دمای محیط به دو شکل مایع و جامد می باشد. ویتامین E ، اولیئک اسید ،ساپوژن )نرم کننده پوست( و اسیدهای چرب ضروری برخی از اجزا مفید این روغن می باشد. * عدم بو و مزه خاص و همچنین رنگ یکنواخت بهترین فاکتورها برای تشخیص کیفیت روغن شتر مرغ باشد.

*روغن شترمرغ برای اولین بار در سال ۱۸۶0 میالدی توسط جی بنت به عنوان یک فراورده موضعی برای تسکین درد ناشی از ضرب دیدگی و خون مردگی در انسان و حتی در حیوانات به ثبت رسید. این روغن هم به صورت موضعی قابل استفاده می باشد و هم به صورت کپسول قابل خوردن است. *از روغن شترمرغ به دلیل نفوذ پذیری باال به عنوان حامل مواد دارویی (Carrier (استفاده می شود. نکته: به منظور حفظ کیفیت روغن، آن را باید دور از نور خورشید و دماهای باال نگهداری نمود. در ادامه برخی از کاربرد های این روغن به تفکیک پوست و مو بیان شده است.

*سالمت مو طبق تحقیقات دکتر مایکل هولیک استفاده مداوم از روغن شترمرغ فولیکول مو را محکم کرده، جریان خون در پوست سر را بیشتر و همچنین رشد مو را تحریک می کند. عالوه بر این ٪۸۰ فولیکول های خفته مو پس از استفاده از این ماده بیدار و شروع به رشد می کنند. روغن شترمرغ با کم کردن التهاب پوست سر و التهاب فولیکول های مو ریزش را کاهش می دهد . شامپوی روغن شتر مرغ از طریق نفوذ زیاد در پوست سر و با افزایش ضخامت مو مانع از شکنندگی آن می شود. همچنین به ترمیم آسیب های وارده ناشی از رنگ کردن و حرارت دادن کمک می کند.

*سالمت پوست روغن شترمرغ به دلیل داشتن اسید های چرب غیر اشباع با نفوذ پذیری به داخل پوست توانایی زیادی در بر طرف کردن چین و چروک ،خشکی پوست، آسیب های ناشی از آفتاب سوختگی و لکه های ناشی از آن دارد. اسیدهای چرب امگا ۳ و امگا ۶ موجود در روغن شترمرغ نقش به سزایی در تسریع درمان سوختگی ،کاهش التهاب زخم و بهبود پف اطراف چشم را دارند. روغن شتر مرغ آلرژی زا نمی باشد و به همین دلیل برای انواع پوست ها قابل استفاده است. برای جلوگیری از اثرات زیانبار انواع محصوالت آرایشی می تواند جایگزین مناسبی برای آنها باشد. روغن شتر مرغ الیه بردار و جوان کننده پوست و صاف کننده خطوط چروکیده پوست است. این ترکیب به عنوان یک مرطوب کننده قوی در فراورده های مراقبت های پوستی کاربرد دارد.

تا چند دهه گذشته، پرورش طيور در ايران به صورت كاملاً روستايي و اوليه صورت ميگرفت، بدينترتيب كه هر خانواده روستايي تعداد معدودي مرغ و خروس و ساير طيور اهلي از قبيل اردك و غاز و ندرتاً بوقلمون را براي مصرف خود نگهداري مينمودند. اغلب منظور اصلي از نگهداري اين تعداد معدود طيور بومي نيز تهيه تخم مرغ مصرفي خانواده بوده و كمتر پرورش از نظر گوشت مرغ مورد توجه قرار ميگرفت، فقط نيمچه خروسهاي اضافي و مرغهاي پير را كه از تخم رفته بودند به عنوان گوشت به مصرف ميرساندند. ،در شهرها مصرف گوشت طيور بسيار پائين بود و از مازاد توليد در روستاها تامين ميگرديد و آنهم به عنوان غذاي مخصوص مهمانيها و بيماران استفاده ميشد . از اينرو گوشت طيور نقش قابل توجهي در غذاي روزمره مردم نداشت، به علاوه از نظر پرورش اقتصادي و اصلاح نژاد و تشخيص مرغهاي بومي نيز هيچگونه اقدامي صورت نميگرفت، حال آنكه در كشورهاي ديگر از دهها سال پيش به پرورش طيور تجارتي و علمي پرداخته و قسمتي از مصرف پروتئين حيواني آنها را توليدات طيور تشكيل ميداده است. به عنوان مثال از سال 1873 ميلادي يعني بيش از يك 1 قرن قبل، در آمريكا براي شناسايي و توليد نژادهاي اصيل و تجارتي مرغ، اتحاديه پرورش طيور آمريكا 2 تشكيل گرديد و مقارن با آن نژادهاي اقتصادي مانند پليموت راك 3 ، ويندوت و رد آيلند رد شكل گرفت . 4 اولين گام در مورد توسعه مرغداري و دامپروري جديد در ايران در سال 1309 با تاسيس بنگاه دامپروري كشور برداشته شد. هدف از تاسيس اين بنگاه ترويج دامپروري و مرغداري به صورت صحيح و تجارتي در كشور بوده است. در سال 1314 موسسه دامپروري حيدرآباد در كرج تشكيل گرديد و در مورد دام هاي بومي و اصيل داخلي و خارجي فعاليت خود را آغاز كرد. در سال 1333 كه ميتوان ادعا نمود سال پايه گذاري مرغداري نوين در ايران كشور است، بنگاه دامپروري مبادرت به وارد نمودن 60000 قطعه جوجه يكروزه از ، پليموت روك و رد آيلند به مركز تحقيقات دامپروري حيدرآباد نمود. تا سال 1334 5 نژادهاي نيو همشاير در سازمان دامپرور ،ي جوجه كشي توسط ماشينهاي ساخت داخل صورت ميگرفت كه نتايج آن رضايت بخش نبود تا اينكه در سال مزبور دستگاه جوجهكشي آمريكايي برقي اتوماتيك به ظرفيت 450000 عدد تخم مرغ در سال به بنگاه دامپروري آورده شددر سال 1339 بنگاه دامپروري اقدام به ساختن كارخانه جوجهكشي بزرگي در نارمك با ظرفيت 2 ميليون تخم مرغ در سال نمود كه در سال 1340 به پايان و بهرهبرداري رسيد و در سال 1348 ظرفيت آن به 11ميليون تخم مرغ رسانده شد. تخممرغ جوجهكشي مورد احتياج ماشينهاي مزبور ابتدا از خارج تامين ميشد، از سال1342 وزارت كشاورزي و همچنين بخش خصوصي به جاي ورود تخم مرغ جوجه كشي كه اغلب مستلزم پرداخت مبالغ زيادي ارز و اشكالات ديگر بود، شروع به تهيه گلههاي مرغ مادر نمود. اين گلهها از نژادهاي اصيل و خالص به صورت جوجه يكروزه از مزارع بزرگ خارجي خريداري و در ايران پرورش داده ميشد و از آنها تخم مرغ جوجهكشي تهيه ميگرديد. در سال 1346 صنعت توليد خوراك دام در ايران پا گرفت و كارخانه خوراك طيور توسط وزارت كشاورزي در سعيدآباد كرج تاسيس گرديد. در سال 1348 به منظور حمايت از توليد كننده و تثبيت قيمتها، توسط دولت يك واحد كشتارگاه در سعيدآباد به ظرفيت 600 مرغ در ساعت تاسيس گرديد. در سالهاي 1350 تا 1354 مجتمعهاي بزرگ مرغداري توسط بخش دولتي و خصوصي تاسيس و شروع به فعاليت و بهرهبرداري نمودند. در سال 1355 كشتارگاه و تشكيلات بستهبندي و ذخيره تخم مرغ پرديس در كرج با ظرفيت توليد 45 تن گوشت مرغ در روز و ذخيره 60 تن تخم مرغ به وجود آمد و بدين ترتيب قدم اساسي در مورد رفع نارسائي بازاريابي (ماركتينگ) توليدات طيور برداشته شد . در سال 1356 براي اولين بار اجداد تخمگذار توسط شركت مرغك وارد ايران گرديد و مورد بهره برداري قرار گرفت و بدين ترتيب قسمتي از گلههاي مرغ مادر تخمگذار در ايران توليد گرديد . در سال 1361 جهت توليد گلههاي مرغ اجداد و مرغ مادر گوشتي، تشكيلات توليد لاينهاي گوشتي توسط وزارت كشاورزي در بابل كنار مازندران شروع به فعاليت نمود كه اين طرح در سال 1370 به بهره برداري رسيد. صنعت نوين مرغداري در كشور در دهه 30 شروع شده و رشد نموده است، بطوريكه در سال 1339 مصرف سرانه گوشت مرغ 765 0 /كيلوگرم و تخم مرغ 124 2 /كيلوگرم بوده و پس از گذشت 46 سال ميبينيم كه در سال 1385 مصرف سرانه گوشت مرغ به 30/19 كيلوگرم و تخم مرغ به 19 9 /كيلوگرم رسيده است. آمار توليدات گوشت طيور در كشور حاكي از آن است كه در سالهاي اخير توليد گوشت مرغ در ايران افزايش قابل توجهي داشته و همچنين مصرف سرانه گوشت مرغ افزايش يافته است بطوري كه به مرور گوشت مرغ جايگزين گوشت قرمز شده است. در سال 1385 عملكرد توليد گوشت مرغ /4 1360 هزار تن و گوشت قرمز 829 هزار تن و مصرف سرانه گوشت مرغ 30/19 كيلوگرم و گوشت قرمز 44/12 كيلوگرم گزارش شده است. همچنين عملكرد 77 موسسه جوجهكشي در سال 1377 ، تعداد 358 ميليون قطعه جوجهگوشتي و تعداد 12 ميليون قطعه جوجه تخمگذار . بوده است

اسکلت خارجی :

سطح خارجی بدن بندپایان توسط پوستهای به نام کوتیکول پوشیده شده است که دارای پلی ساکارید ازته به نام کتین است و توسط اپیدرم ترشح می شود. کوتیکول نقش اسکلت خارجی Exoskeleton را بر عهده دارد که باعث ثبات شکل، اتصال عضالت و اندامهای داخلی میگردد. کوتیکول سه الیه اصلی دارد؛ 1)اپی کوتیکول Epicuticule :خارجی ترین الیه پوست که از ترکیبات مختلف گوگردی، ازته و مواد چربی، مانند موم، تشکیل شده است. این الیه در برابر مواد شیمیایی مقاوم بوده و نقش اصلی آن جلوگیری از تبخیر و دفع آب از سطح بدن ماست. 2)کوتیکول بیرونی Exocuticule :این الیه در زیر اپی کوتیکول قرار دارد. سختی و استحکام پوست عمدتا به دلیل وجود این الیه است. در اثر ترکیب کیتین و آرتروپودین یک نوع پروتئین به نام اسکلروتین بوجود می آید. به این عمل اسکلروتیزاسیون Sclerotisation می گویند که سبب سخت شدن پوست بعد از عمل پوست اندازی می شود. 3)کوتیکول درونی cuticule Endo :سختی و تراکم این الیه کمتر از الیه فوق می باشد. خاصیت ارتجاعی بدن حشرات به خصوص الروها به علت وجود این الیه است.

هیپودرم یا اپیدرم Hypoderm:

زیر پوست الیهای زنده است که در زیر کوتیکول درونی قرار دارد و روی یک پرده نازک به نام غشای پایه واقع شده است. این الیه حاوی رنگدانه های متعدد و سلول های ترشحی مختلف و در هنگام پوست اندازی مسئول ترشح کوتیکول جدید است.کوتیکول در تمام قسمت های بدن از نظر سختی و نرمی یکسان نبوده و از صفحاتی به نام اسکلریت Sclerit تشکیل شده است که بوسیله قسمت هایی از کوتیکول نرم و بدون انقطاع به یکدیگر متصل شوند. این صفحات بندپایان را قادر می سازد تا بتوانند به راحتی حرکت کرده و جابجا شوند. قطعات کتینی اسکلریتها در داخل دارای تاخوردگی ها و فرورفتگی هایی است که آپودم Apodeme نام دارد که از نظر استحکام اسکلت خارجی و اتصال ماهیچهها اهمیت زیادی دارد. بدن بندپایان توسط موهای ظریف پوشیده شده است که مو Seta نامیده می شود. در مواردی که این موها سخت و خشن و احتماال منشعب باشند به نام درشت مو Bristle و اگر کامال پهن باشند فلس Scale نامیده می شوند.

دستگاه گوارش :

ساختمان، شکل و قطعات دهانی در بندپایان مختلف، متفاوت است. قطعات دهانی در حشرات جونده از قبیل سوسری ها که غذای جامد می جوند و حشرت خونخوار تفاوت های بسیاری دارند. در مجموع دستگاه گوارش شامل سه قسمت Stomodeum ،Midgut و Proctodeum است. دو قسمت اول و آخر منشا اکتودرمی داشته و از یک آستر کوتیکولی پوشیده شده است.روده قدامی Stomodeum :از حفره دهانی شروع می شود و شامل حلق، مری و پیش معده است و در برخی بندپایان قسمت خلفی مری اتساع یافته چینه دان را تشکیل می دهد که قبل از پیش معده قرار میگیرد. مجاری هر یک از واحد های غدد بزاقی به یکدیگر پیوسته شده و یک مجرای عمومی به نام هیپوفارنکس تشکیل میدهند که به قطعات دهانی منتهی می شود. روده میانی Midgut :بخش اصلی گوارش است که عمده عمل هضم مواد در آن انجام می شود. در برخی از حشرات یک غشا پریتروفیک وجود دارد که به صورت یک مایع چسبناک از سلول های مخصوص معده ترشح می شود. غشا مذکور از سائیدگی و فرسایش سلول های ترشحی معده به هنگام هضم غذا جلوگیری می کند. این غشا در رشد و نمو برخی از انگل ها نظیر تریپانوزوما و لیشمانیا در میزبان ناقل اهمیت دارد. روده خلفی Proctodeum :شامل روده باریک و روده بزرگ )رکتوم( و Anus است. در ابتدای این قسمت )در محل اتصال روده باریک به میدگات( لوله های سفید غیر شفاف به نام لوله های مالپیگی قرار دارند که به لوله گوارش متصل هستند. 

سیستم گردش خون:

خون حشرات معموال بی رنگ بوده و همولنف نامیده می شوند. سیستم گردش خون باز است و در ظاهر بسیار ساده است؛ قلب به صورت یک رگ پشتی در محفظه ای به نام پریکاردیوم واقع شده است. در اطراف قلب منافذی به نام اوستیا ostia وجود دارد که با انقباضات مکرر، همولنف توسط این منافذ وارد قلب می شود و به وسیله یک رگ قدامی در تمام سطح بدن پخش می شود فضای داخلی بدن بندپا هموسل نامیده می شود. اندام های مختلف در هموسل تحت تاثیر همولنف قرار می گیرند. همولنف نقشی در انتقال اکسیژن ندارد.

دستگاه تنفس:

برحسب نوع بندپایان، اشکال مختلفی از سیستم تنفسی وجود دارد. متداول ترین سیستم، سیستم تراشه ای است. منافذ تنفسی )استیگما یا اسپیراکل( در سطح خارجی بدن به تعداد مختلفی وجود دارند که این منافذ توسط مجاری تنفسی تحت عنوان تراشه به داخل بدن امتداد می یابد.تراشه ها منشعب شده تراشیول ها را می سازند. سطح داخلی تمامی این مجاری با پوشش کیتینی تحت عنوان Tenidia پوشیده میشود که مانع از روی هم خوابیدن جدار این مجاری در مواقعی که عاری از هوا می باشند. شکل دیگر در بندپایان آبزی در مرحله الروی و شفیره ای است که واجد آبشش هستند. این آبشش ها در بسیاری از بندپایان آبزی و یا بندپایانی که قبل از بلوغ در آب هستند مثل پشه ها وجود دارند. برخی از بندپایان فاقد هر گونه سیستم تنفسی هستند و صرفا تبادالت اکسیژن توسط تگومنت )جلد( آن ها صورت می گیرد )جرب های آاستیگماتا

دستگاه دفعی :

بر اساس نوع بندپا دستگاه های دفعی مختلفی وجود دارد ساده ترین شکل، لوله های مالپیگی tube Malpighian هستند که عمدتا در حشرات مشاهده می شوند. لوله های مالپیگی در محل اتصال روده میانی به روده خلفی است. در برخی انواع بندپایان مثل خرچنگ به جای لوله های مالپیگی، نفریدیا به صورت یک زوج در قاعده زوج دوم آنتن ها وجود دارند. در کنه ها هم لوله های مالپیگی و هم یک زوج غده تحت عنوان غدد کوکسال جود دارند که در نزدیکی کوکسای پاها قرار دارند.سیستم عصبی تمام بندپایان واجد یک گره عصبی نسبتا بزرگ در سر هستند عالوه بر این، یک حلقه عصبی دور مری هم دیده می شود که به این اعضا رشته عصبی- شکمی متصل می شود. رشته های عصبی تمام طول بدن را طی می کنند و از این رشتهها، انشعابات فرعی خارج می شوند. ممکن است در مسیر این رشته ها در بخش های مختلف گرههای عصبی کوچکتری هم وجود داشته باشند. اعضاء حسی مثل چشم ها، آنتن ها، موهای حسی، ابریشم های حسی توسط این رشته ها تعصیب می شوند. این مجموعه سیستم عصبی را تشکیل می- دهد.آنتن ها از اعضا حسی مهم هستند در واقع حواس مهمی مثل المسه، بویایی، در برخی حس شنوایی و همچنین جهت یابی مربوط به این آنتن هاست.

دستگاه تناسلی :

دستگاه تناسلی ماده ها شامل یک زوج تخمدان، یک زوج اویدکت و یک مجرای عمومی تخم (Uterus (و یک یا دو غدد ضمیمه است. این غدد با ترشحات چسبناک خود سبب چسبیده شدن تخم ها به سایر اشیا و یا بدن میزبان می شود. یکی از مهمترین قسمت های دستگاه تولید مثل ماده ها اسپرماتکا Spermatheca است که شامل یک تا سه مخزن است و در هنگام جفتگیری اسپرماتوزوئید ها در آن ذخیره می شود و در تشخیص برخی گونه های پشه ها و کک ها ارزش قابل توجهی دارد. حشرات تنها یک بار جفتگیری می کنند. دستگاه تناسلی نر شامل بیضه، مجرای خروج تخم deferens Vas و کیسه اسپرم vesicle Seminal است. حشرات همچنین دارای یک زوج چنگک تناسلی Genital که برای چسبیدن و نگهداری حشره ماده به هنگام جفت گیری بکار می رود و در مرکز آن پنیس قرار دارد.

بیماري دام هاي جوان در حال رشد به علت کلسیفیکاسیون ناقص استخوان هاي در حال رشد می باشد. جراحات به علت کلسیفیکاسیون موقتی و باقی ماندن غضروف هاي هیپرتروفیک و بزرگی استخوان هاي بلند در محل اتصال استخوان به غضروف که rosary rachitic نامیده می شود، رخ می دهد. استخوان ها تحت فشار انحنا می یابند.

اتیولوژي: کمبود مطلق و نسبی کلسیم، فسفر و ویتامین D در دام هاي جوان در حال رشد علت رخداد بیماري است.

اپیدمیولوژي: فرم بالینی آن به اندازه فرم تحت بالینی از نظر اقتصادي مهم نیست. فراهم آوري جیره بالانس از نظر کلسیم و فسفر و قرار گرفتن در معرض نور آفتاب جهت پیشگیري الزامی است. یک بیماري متداول نیست اما رخداد آن در محیط هاي بسته بالا است.

گوساله: کمبود اولیه فسفر در مناطق فقیر از فسفر و کمبود ویتامین D در گوساله هایی که مدت طولانی در طویله بوده اند متداول است. متداول ترین فرم ریکتز، کمبود ویتامین Dدر گاو هایی که مدت طولانی نگه داري شده در طویله است. اگر میزان نور در طول زمستان جهت بیوسنتز میزان کافی D3 از 7dihydrocholestrol,1 کافی نباشد در گاوهاي سطح مرتع هم رخ می دهد. گاوهاي اخته 1 ساله که در طول زمستان از محصولات حاوي فسفر ناکافی مصرف کرده اند. در گاوهاي جوان در حال رشد در سیستم پرورش بسته، کمبود فسفر، کلسیم و ویتامین D باعث ضعف پا، خشکی، ممانعت از حرکت و رشد تاخیري می شود. بعضا پارگی تاندون آشیل و شکستگی خود به خودي و کنده شدن تاندون آشیل از مبدا خود از بخش بالایی از calcaneous رخ می دهد.

بره ها: به فرم اولیه کمبود برهها نسبت به گاوها حساسیت کمتریدارند. مراتع سبز غلات و به میزان کمتر چرا روي مرتع پر آب (خانواده گراس) در طول زمستان سبب شیوع زیاد ریکتز می شود که علت کمبود ثانویه ویتامین D است. در مراتع سبز جوي دو سر یا هر محصول سبز دیگري رخ می دهد که نشان دهنده این است که میزان بالاي کاروتن به عنوان یک ماده rachitogenic) مسبب راشیتیسم) مطرح است. کره ها: به صورت طبیعی متداول نیست و ندرتا گزارش شده است.

پاتوژنز: کمبود کلسیم، فسفر و ویتامین D سبب مینرالیزاسیون (استخوانی شدن) ناقص استخوان ها و ماتریکس غضروفی در استخوان هاي در حال رشد می شود. در این حالت رشد پایدار و ممتد غضروفی اپی فیز هیپرتروفیک سبب افزایش پهناي اپی فیز می شود. کلسیفیکاسیون ضعیف اسپیکول استخوان دیافیز و غضروف اپی فیز در اثر استرس هاي طبیعی سبب خم شدن استخوان هاي بلند و پهن شدن اپی فیز و بزرگی مشخص مفصل می شود.

علایم بالینی: خشکی راه رفتن، بزرگ شدگی مفاصل اندام هاي قدامی خصوصا خمیدگی غیر طبیعی استخوان هاي بزرگ که معمولا به سمت عقب یا جلو است، لنگش و تمایل به افتادن طولانی مدت، کمانی شدن پشت و انقباض و کلاپس استخوان لگن، احتمال شکستگی استخوان ها، تاخیر در رشد دندان ها و رشد نامنظم آن ها، کلسیفیه شدن ضعیف و pitting) سوراخ دار شدن)، ضخیم و نرم شدن استخوان فک و عدم بسته شدن دهان، خروج زبان از دهان، ریزش بزاق و سختی در جویدنغذا،دفرمیته قفسه سینه که سبب دیسپنه و نفخ مزمن شکمبه می شودجزو علایم بالینی است. در مراحل آخر، تتانی، افزایش حساسیت و زمین گیري و بعد مرگ رخ می دهد. 

زبان اسب ، زبانی كامال قابل پیش بینی ،قابل تشخیص و تاثیر گذار است. وظیفه ماست تا جایی كه امكان دارد این زبان را یاد بگیریم. این زبان چیست؟ زبان بدن یا زبان اندامی )حركتهایي كه اسب به اندام خود می دهد هر كدام مفهوم خاص خود را دارند( این بسیار وظیفه مهمی است برای آنانی كه می خواهند با اسب سرو كار داشته باشند و در كنار اسب به خوبي زندگي كنند و رابطه برقرار كنند تا بتوانند او را درك كنند. در اینجا یك رابطه دو طرفه پایه گذاري مي شود و آن چیزي نیست جز رابطه زبان اندامی ؛ چرا دو طرفه !چون اسب عالمتي مي دهد و ما هم عالمتي در جواب او. مثل دو انسان با هم حرؾ می زنیم یا نجوا می كنیم كه البته این نجوا كردن با اسب یك اصطالح است كه در واقع همان زبان اندامي است. (language body (اگر این مهم یعني زبان اندامي را فرا نگیریم، قدمي هم به اسب نزیك نخواهیم شد. اگر ما زبان اندامي را ندانیم چگونه مي توانیم درك كنیم كه امروز اسب ما در چه حالت روحي قرار دارد یا چگونه درك كنیم كه اسب ما دلش درد مي كند و نمي تواند به ما سواری دهد. بررسي وضعیت دروني اسب از طریق چشمان ، گوشها ، وضعیت صورت و دم و صدا ، تعرق و نحوه گام برداري امكان پذیر است كه در این بخش به صورت خالصه به آن اشاره مي شود. قبل از شرح آنها بهتر است گفته شود اسب ها حیوانات اجتماعي هستند و شكار شكارچیان و انتخاب زندگی گله وار امنیت و شانس بقاء را براي آنها تامین كرده است و به دلیل شكار بودن آنها بسیار ترسو 3 وعصبي هستند و در واقع منطقي نیست كه از اسبمان بخواهیم كه هیچ وقت نترسد. ولی می توانیم طوری تربیتش كنیم كه در هنگام ترس هم واكنشی كنترل شده از خود نشان دهد. مکالمه اسبها ترکیبی است از چند نوع صوت و گستره وسیعی از عالمتهای بدن.هر اسب از همان کره گی، زبان مکالمه خود را وابسته به شرایط و تجارب خود توسعه می دهد. به طوریکه هروقت اسب از عالمت صادره از بدنش نتیجه مطلوب را اخذ نمود، آنگاه به استفاده دائمی از آن می پردازد. با مطالعه حرکات بدن اسب و نگاه کردن به آنها می توانید متوجه زبان بدن آنها شوید و نحوه مکالمه با آنها را فرا بگیرید و به این روش در کار با اسب موفقیت های چشم گیری به دست خواهید آورد.

زرده زخم عبارت است از يکـسری طاولهـای کوچـک بـا ديواره نازک که اطراف آن را منطقه قرمز رنگـی احاطـه ميکند. امکان دارد که داخل آن چرکی باشد و بعد ممکن است که اين طاولها بترکند و دلمـه اي روی آهنـا را بپوشـاند. عامــل ايــن عارضــه در دامهــا معمــولا اســتافيلاکوکها ميباشند. اين باکتريها از طريق خراشهای پوسـتی وارد شـده و ايجاد طاول ميکنند کـه اگـر پـاره شـوند باعـث بـروز جراحات ديگری در محلهای مجاور ميشوند و بـه راحتـی از دامی به دام ديگر منتقل ميگردند. اين عارضه بيشتر در نواحی کم موی بدن مثل پـستاهنا اتفاق ميافتد و جراحات ايجاد شده، معمولا بـه انـدازه 6-3 ميلی متر هـستند کـه هـيچ تمـايلی بـه ادغـام شـدن ندارند. در اين عارضـه خـارش و تحريـک وجـود نـدارد و در ابتدای بروز بيماری يک هاله قرمز رنگ در اطراف طـاول وجود دارد. طاولها به زودی پاره ميشوند و آهنايی که پـاره نمـی- شوند چرکی شده و سپس پاره ميشـوند کـه در ايـن حالـت دلمه زردرنگی روی آهنا را مي پوشاند. آلودگی فوليکولهای مـو معمـولا وجـود دارد و باعـث ايجاد جوش و جراحات عميق و وسيع تری در پوست ميشود. معمولا در عرض يک هفته اين عوارض بهبـود مـييابنـد ولی گاهی در اثـر ايجـاد جراحـات جديـد چنـدين هفتـه بهبودی طول ميکشد. اين عارضه را ميبايست بـا آبلـه گـاوی کـه نـوک پستاهنا را درگيـر ميکنـد و همچنـين آبلـه کـاذب گـاوی تفريق داد. در آبله گاوی کاذب (که به راحتی به انسان منتقـل ميشود)، جراحات ايجاد شده کوچکتر اسـت و تمايـل شـديدی به ادغام شدن دارنـد و در ناحيـه درگيـر تحريـک شـديد وجود دارد.

درمان: استراتژی درمان در دامها عمدتا به صورت موضعی است و هدف اصلی جلوگيری از انتشار بيشتر جراحات ميباشد. معمولا نواحی درگيـر را بـا محلولهـای ضـد ميکروبـی دوبار در روز شستشو ميدهند. همچنـين ميتـوان در کنـار درماهنای موضعی از آنتی بيوتيکهـای وسـيع الطيـف بـه صورت تزريقی نيز استفاده کرد.

با توجه به این که محصول اصلی گل ههای گوسفند و بز ایران گوشت است، افزایش بازده تولید برّه و بزغاله در ازای هر رأس دام مولد را م یتوان مهمترین عامل در امر تولید گل هها و درآمد دامداران دانست، لذا ارائه و ب هکارگیری راهکارهایی برای رشد نرخ برّه زایی و بزغاله زایی از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. بنابراین لازم ه تداوم و افزایش تولید برّه و بزغاله، بالا بردن بازده تولیدمثل گل ههای گوسفند و بز م یباشد. پایین بودن نرخ برّه زایی باعث م یشود برای تولید مقدار مشخصی از محصول تولیدی )کیلوگرم بره تولیدشده( تعداد بیشتری قوچ نگهداری شود و این امرعلاوه برتحمیل هزین ههای سنگین به دامدار و کاهش درآمد خالص گل هداران، موجب فشار بر مراتع م یشود. برای نمونه با دو برابرکردن نرخ سالانه برّه و بزغال هزایی از را ههای مختلف )افزایش دوقلوزایی و کاهش فاصله زای شها یعنی سه زایش در دو سال( م یتوان تعداد مشخصی برّه و بزغاله را با نیمی ازجمعیت قبلی یک گله مولِّد تولید کرد. بدین ترتیب نیمی از می شها و ماده بزها از مراتع خارج م یشوند و ضمن کاهش هزین هها و ثابت ماندن درآمد ناخالص، درآمد خالص دامدار نیز افزایش م ییابدمجموعه دستورالعم لهای 13 گانه مدیریت پیشرفته تولیدمثل گوسفند و بز در راستای رسیدن به اهداف فوق الذکر توسط مؤلف نگارش شده است که به دامداران عزیز توصیه م یشود با مطالعه این مجموعه اطلاعات علمی و عملی خود را از زمان جف تدهی تا مراقبت از نوزاد در گله، ارتقا داده تا از این طریق بتوانند با مدیریت صحیح تولید مثل گله، ضمن کاهش هزینه ها، درآمد خالص خود را افزایش دهند.

یکی از عوامل بازدارنده تولیدمثل در گوسفند و بز، شیر دادن مادر به برّه یا بزغاله است، زیرا هرچه مادر بیشتر شیر بدهد، لاغرتر بوده و نمره وضعیت بدنی پایی نتری دارد. در این موارد، نمره وضعیت بدنی زیر 5/ 2، ب همراتب بازدهی تولید مثل کمتری خواهد داشت. از آنجایی که زود از شیرگیری نقش بسیار مهمی در کاهش فاصله دو زایش دارد،از این رو هرچه تولید شیر حیوان سری عتر محدود شود )زود از شیرگیری(، آبستنی بعدی زودتر و موفقی تآمیزتر خواهد بود.

1-آماده شدن سری عتر میش و ماد هبز برای آبستنی بعدی و درنتیجه کاهش فاصله دو زایش و امکان اجرای برنام ههای تولیدمثل مانند سه زایش در دوسال؛
-2 در سن یک الی دوماهگی در بره و بزغاله، ضریب تبدیل غذا به وزن زنده نسبت به شیر بهتر است. پس مناسب است ب هجای اینکه خوراک به مادر داده شود تا تبدیل به شیر شده و سپس به مصرف نوزاد برسد، مستقیماً به بره و بزغاله داده شود.بدین ترتیب ضمن استفاده کارآمدتر از خوراک )مصرف خوراک کمتر ب هازای هر کیلوگرم بره و بزغاله تولیدی(، فشار متابولیکی کمتری به مادر وارد شده و آمادگی بهتری برای آبستنی بعدی پیدا م یکند )و در نژادهای شیری، شیر بیشتری برای فروش وجود خواهد داشت(.
-3 در نژادهای شیری م یتوان بره یا بزغاله را زود از شیر گرفت؛ ولی به دوشش شیر همچنان ادامه داد)تصویر 2(. اثر منفی شیردوشی بر تولیدمثل بسیار کمتر از مکیدن پستان توسط بره و بزغاله است. ضمن اینکه با توجه به قیمت بالای شیر گوسفند و بز، دوشیدن آن در نژادهای شیری سودمندتر از مصرف آن توسط بره و بزغاله است.

زگيلها منشأ ويروسی دارند و بيشتر در گاوهای جوان کمتر از دو سال مشاهده ميشوند. زگيلها دارای مرکزی فيـبرو هـستند کـه روی آن را لايههای بافت اپی تليال پوشانده و لايه سطحی شاخی شـده است. اينگونه زگيلها را فيبروپاپيلوما مينامند. پاپيلوما و يا فيبروپاپيلوما ممکن اسـت در پـستان، نوک پستان، قبقـب گـاوان نـر، دسـتگاه گـوارش، حلـق، مثانه و يا چشم ايجاد شوند. زگيل پوستی بيشتر در گوسالهها و گاوانی که کمتر از دو سال سن دارند بروز ميکند و در زمستان که حيوانـات در اصطبل با يکديگر تماس بيشتری دارند، شايع است. سر بويژه اطراف چـشمها،اطراف گـردن و در امتـداد وريد وداج، اغلب محل پاپيلوماتوز است. اين قبيل جراحات بيشتر از محل خـونگيری و از وريـد مزبور شروع ميشود و در اثر آلوده بودن سوزن خـونگيری توليد شده است. همچنين ممکـن اسـت زگيـل در اطـراف محـل قطـع شـاخ، خالکوبی و يا علامت گذاری گاوها ايجاد شود. بيماری بوسيله دست دامداران و يا سـوزن خـونگيری از حيوانی به حيوان ديگر منتقل ميشـود. همچـين وسـايل شيردوشی و ساير لوازم ميتوانند منتقل آننده باشند. درگاوداریهايی که گوش آهنا بوسيله خـالکوبی علامـت گذاری مـيشـوند، اغلـب جراحـات زگيـل در گـوش ايجـاد ميشود. پيشگيری: پيشگيری بر اساس ضد عفونی کردن ابزار علامت گذاری و تزريقات استوار است. در ضمن احتياجـات دام از نظـر منيزيم نيز مي بايست رعايت شود. درمان: بيماری معمولا به خودی خود محـدود مـيشـود مگـر در موارد فيبروپاپيلوهای نـوک پـستان کـه نيـاز بـه عمـل جراحی و برداشتن عارضه دارد. همچنين می بايست بـه جيـره دامهـا، منيـزيم اضـافه گردد. - اگر زگيلها کوچک و کم باشند از محلول يـدوفيلين 50 درصد و يـا تنتورتويـا هـر روز بـه مـدت دو هفتـه استفاده ميشود. - اگر زگيلـها کوچـک و زيـاد باشـند از درماهنـای هومئوپاتيک بوسيله تويا استفاده ميشود. - اگر زگيلها متوسط و کم باشـند از نـيترات نقـره استفاده ميشوند. - اگر زگيلها حجيم و چرکی باشـند از عمـل جراحـی استفاده ميشوند.

ین سم یک ترکیب استروژنیک است که به نام توکسین F2 نیز مرسوم است. این سم باعث التهاب رحم و پاسخ های استروژنیک در خوک می گردد. توکسین توسط گونه های فوزاریوم تولید می شود. زیرالنون به طور طبیعی در ذرت مرطوب آخر پائیز و زمستان، بیشتر توسط فوزاریوم گرامینه روم تولید می گردد. اگر چه ترکیب این ماده به طور اختصاصی سمی نیست ولی 1 تا 5 قسمت در میلیون آن کافی است تا باعث پاسخ های فیزیولوژیک در خوک شود. زیرالنون می تواند به خوک ها از طریق شیر مادر منتقل شده باعث فحلی کاذب در خوک های جوان گردد. زیرالنون در یونجه های کپک زده، ذرت با رطوبت زیاد یافت می شود. ارتباط زیرالنون با مسمومیت های انسانی گزارش نشده است. تولید زیرالنون و سایر توکسین های فوزاریوم توسط رطوبت زیاد و نوسانات حرارتی پائین و متوسط تقویت می شود