علاوه بر آب و هوا تغذيه نقش بسيار مهم و تاثير گذاري بر صفات توليد مثلي دارد. اغلب مشكلات بوجود آمده در توليد مثل ناشي ا ز عدم توازن انرژي جيره مي باشد . در هنگام توازن منفي انرژي، متابوليسم غده پستاني نسبت به فعاليت تخمداني از اولويت بر خوردار بوده و در نتيجه تغيير در كاركرد تخمدان در بروز علائم فحلي بسيار موثر خواهد بود. توازن منفي انرژي سبب كاهش وزن دام گرديده و اثر ممانعت كننده بر رشد و تكامل فوليكولي دارد . حتي ممكن است باعث طولاني شدن روزهاي باز و تلقيح دوباره گردد لذا تأمين ميزان خوراك از نظر انرژي و پروتئين و ساير مواد مغذي، قابل هضم
بودن خوراك و همچنين ميزان احتمالي مواد زيان آور از عوامل م ؤثر تغذيه مي باشند كه صفات تو ليد مثلي را تحت ت أثير قرار مي دهند . بنابراين ت أمين نيازهاي دام بايد با شرايط و وضعيت توليدي دام مناسب باشد . علاوه بر اين تغذيه مي تواند اثرات مهميبر فرايند توليد مثل داشته باشد كه مهمترين آنها عبارتند از:
- طولاني شدن بلوغ جنسي، ضعف و كاهش در توليد تخمك و اسپرم، به طوري كه حيوان ماده يا باردار نشده يا نتاج كمتري نسبت به حالت طبيعي توليد مي كند.
- تأخير در ظهور علائم فحلي، كاهش فعاليت فوليكولي و آزاد ن شدن بموقعتخمك از اثرات تغذية نامناسب مي باشد.
- افزايش ميزان خوراك در گوسفند "فلاشينگ" ت أثير تحريك كننده بر روي فعاليت هاي تخمداني نشان داده است. اين تاثير گذاري بر روي ديگر دام ها نسبي مي باشد.
- در گاو هاي سنگين تر بجز دام هاي بسيار چاق، نتايج باروري بهتر از دام هايي بوده است كه در وضعيت كاهش وزن قرار داشتند.
- اگرچه تغذيه جنين توسط مادر در اولويت قرار دارد، اما ك مبود مواد غذايي، به خصوص دراواخر( يك سوم ) دوره آبستني عامل بدنيا آمدن نتاج بسيار ضعيف مي باشد.

اکتریهای خاصی مثل استافیلوکوکوس ائوروس و استرپتوکوکوس یوبریس قادرند به داخل نوتروفیلها و ماکروفاژها نفوذ کنند و در آنها باقی بمانند، یعنی آنها در داخل این سلولها مخفی میمانند و از دسترس فعالیت بسیاری از آنتیبیوتیکها حفظ میگردند. آنها در داخل سلول به حالت خاموش باقی مانده تا اینکه بعدا فعال شوند و یک مورد جدید ورم پستان را تکرار نمایند. بعضی از سازندگان دارو ادعا میکنند که آنتیبیوتیکهای خاصی تولید کردند که میتوانند به داخل سلولها نفوذ کنند و در داخل سلول هم به غلظت باالیی برسند، بنابراین میتوانند باعث حذف حالتهای کاریر و یا ناقل گردد. مثال بیان میشود که غلظت داخل سلولی داروی تایلوزینمیتواند به ده برابر غلظت مایعات بافتهای اطراف سلول برسد.

روی عالوه بر نقش آنتی اکسیدانی از راه تکثیر و م اجرت سلولی احتماال بر سیستم ایمنکی تکاثیر مکی گکذارد. از آنجایی که روی برای تولید معافظ کراتینی در سم و سرپستان ضروری اس ، در حفظ سالم سکم و پسکتا ها نقش دارد. تعقیقات انجام شده در انسا و حیوانات آزمایشناهی ثاب کرده اس که کمبود روی باعث نقص در پاسخهای ایمنی شده و مقاوم به بیماری را کاهش میدهد. کمبود شدید روی در گوساله ها و بره هکا موجک نقص در سیستم ایمنی میشود. از سوی دینر غل پالسمایی روی در زما زایش کاهش مییابد. مطالعات نشا داده اس که فرم ارگانی روی میتواند بر سالم غده پستا تاثیر گذارد، به جوریکه در برخی آزمایش ها با استفاده از مکمل روی- متیونی می ا سلولهای سوماتیکی موجود در شیر کاهش یافتک ه ولی در برخی دینر از مطالعات تاثیر معنی داری مشاهده نشده اس . اسسی گ ارش کرد که درگاوهکای شکیری تغذیه شده با مکمل روی پروتئینات، نرخ عفون داخل پسکتا نسکب بکه گاوهکای تغذیکه شکده بکا مکمکل روی متیونی کاهش یاف . وی پیشن اد کرد که مکمل روی پروتئینات ممک اس میک ا مقاومک بکه عفونک غکده پستا را با اف ایش سنت کراتی در کانال سرپستان اف ایش دهد

در چندین مطالعه غلظت سلنیو خون یا فعالیت گلوتاتیون پراکسیداز در گله های گاو شیری با سلامت پستان ارتباط داشسته اسست .در یک تحقیق که در 01 گله در پنسیلوانیا انجا شد، ارتباط بین غلظت گلوتاتیون پراکسسیداز یسا سسلنیو خسون بسا عفونست داخسلپستانی بخوبی مشخص شد. از سوی دیگر در گله های اوهایو مشخص شد که ارتباط خوبی بین غلظت بالای سلنیو در سر خسونبا کاهش نرخ بروز ور پستان و شمارش کل سوماتیک سل موجود در تانک ذخیره شیر وجود داشت. نتایج یک مطالعه نشسان داد
6 میلی گر سلنیو بازای هر کیلوگر وزن بدن بفاصله 12 روز قبسل از زایسش تساثیری بسر بس روز ور / که تجویز داخل ماهیچه ای 2پستان کلنیکی نداشت اما، طول مدت مشاهده علایم ور پستان کلنیکی را 00 درصد کاهش داد. در یک تحقیق دیگسر ترکیبسی ازتزریق سلنیو با مصرف خوراکی ویتامین E 006 واحد در روز( بسیار موثر بود و بروز ور پستان کلنیکی و طول دوره علایسم آن (را بترتیب به میزان 00 و 01 درصد کاهش داد. استفاده از مکمل خوراکی سلنیو در شرایطی کسه جیسره هسا از نظسر سسلنیو کمبسودداشته است موجب کاهش نرخ بروز عفونت های پستانی جدید در گاوهای شیری شده است.مطالعات زیادی نشان داده است که مصرف سلنیو در مرحله قبل از زایش موجب کاهش جفت ماندگی در گاوهسای شسیریمی شود. در برخی گزارش ها آمده است مصرف مکمل های سلنیو تاثیری بر بروز جفت ماندگی نداشته است، شاید این موضسوعبه دلیل سطح کافی سلنیو در جیره کنترل بوده است. در یک آزمایش مشخص شد کسه بسرای جلسوگیری از بسروز جفست مانسدگیمصرف خوراکی سلنیو و ویتامین E بهتر از تزریق داخل ماهیچه ای آن است

کمبود سلنیوم توانایی نوتروفیلهای خو و شیر را در کشت باکتری ها کاهش میدهکد. در گاو شیری میک ا کل سلنیوم خو ارتباط مثب با چسبندگی نوتروفیل ها دارد و مانع از م اجرت نوتروفیکل هکا بکه معکل عفونک میشود. همچنی سلنیوم جیره میتواند بر ایمنی سلولی تاثیر گذارد. تراکم خونی سلنیوم یا فعالیک گلوتکاتیو پراکسیداز با سالم غده پستا در ارتباط میباشد. تراکم باالی سلنیوم سرم خکو عامکل ککاهش ورم پسکتا و می ا سلولهای سوماتیکی موجود در شیر در گلههای ایال اهایو گ ارش شده اس . ت ریه داخل ماهیچکه ای سلنیوم همراه با مصرف مکمل خوراکی ویتامی E برای کاهش نشانههای ورم پستا و تکداوم نشکانه هکای آ در مقایسه با ت ریه داخل ماهیچه ای مکمل سلنیوم و ویتامی E موثرتر میباشد، به جوریکه نشانه های ورم پستا و تداوم نشانه های کلینیکال بیماری را به ترتی به می ا 37 %و 62 %کاهش مکی دهکد . مطالعکات متعکدد نشکا داده اس که استفاده از مکمل سلنیوم در مرحله پیش از زایما میتوانکد نشکا نههکای جفک مانکدگی را در گاوهکای مواجه با کمبود سلنیوم، کاهش دهد. عدم تاثیر مکمل سلنیوم بر نشانههای جف ماندگی در تعدادی از مطالعات میتواند به دلیل کافی بود می ا سلنیوم در جیره پایه باشد. جولی و همکارانش دریافتند که استفاده از مکمکل خوراکی سلنیوم و ویتامی E تاثیری مشابه با نوع ت ریقکی آ در ممانعک از جفک مانکدگی دارد. در گاوهکای مبتال به جف ماندگی فعالی آن یم گلوتاتیو پراکسیداز در باف مادری و جف کمتر از گاوهای سالم اس .

تعقیقات معدودی در رابطه با تاثیر مس بر ایمنی بد گاوهای شیری در مرحله قبل از زایش انجام شکده اسک . در آزمایشی که توسط تور و همکارانش انجام شد، تاثیر مس بر ساختار ایمنی تلیسههای هلشتای مکورد بررسکی قرار گرف . در ای آزمایش 28 میلی گرم مکمل مس به هر کیلوگرم از جیره در 84 روز قبل از زایش تکا زمکا شیردهی اضافه شد. درتلیسههای تغذیه شده با سطح آستانه ای مس، در زما زایش نسب بکه تلیسکه هکای تغذیکه شده با 28 میلی گرم مکمل مس در هر کیلکوگرم ج یکره، درصکد بیشکتری از کارتیکه هکا آلکوده بکه عفونک بکود. اسکالتی و همکارانش تاثیر استفاده از مکمل مس بر عفون پستانی ناشی ازColi.E در روز 34 شیردهی را مورد بررسی قرار دادند. تلیسه ها با جیرههای حاوی 28 میلی گرم مکمل مس در هر کیلوگرم از جیره از 60 روز قبکل از زایش تا 42 روز ابتدای شیردهی تغذیه شکدند. درتلیسکه هکای تغذیکه شکده بکا مکمکل مکس میک ا سکلول هکای سوماتی شیر و Coli.E موجود درشیر کاهش یاف . بیماری ای تولید مثلی ناشی از کمبود مس در نشخوارکنندگا شامل باروری پایی مکرتبط بکا تکاخیر یکا سرکوب فعلی و جوالنی شد دوره بازگش به فعلی پس از زایش، ناباروری مکرتبط بکا عکدم فعلکی، سکقط و بازجذب جنی میباشد. نتایج مطالعه ی کوراه و ایوز نشا داد که ارتباط مستقیم بی سطح مس در سرم خو و پارامترهای م م تولید مثلی در گاو شیری از جمله تعداد روزهای پس از زایش تا اولی تلقیح )56 روز در مقابل 70 روز(، تعداد تلقیح به ازای هر آبستنی )1/1 در مقابل 4/4 )و روزهای باز )56 روز در مقابل 183 روز( وجکود دارد. به عبارت دینر با اف ایش سطح مس در سرم خو ای پارامترهای م م اقتصادی ب بود یافتند.

از آنجایی که منگنز در سنت کلسترول ضروری میباشد بنابرای برای سنتز استروژن ، پروژسترون و تستوسترون مورد نیاز است و کمبود آن تولید ناکافی هورمو های تولیدمثلی، تولیکد اسکسرم هکای غیرجبیعکی در جکنس نکر و سیکلهای تخمدانی نامن م در جنس ماده را نتیجه میدهد. بررسکی هکا نشکا داده اسک ککه جسکم زرد حکاوی مقدار زیادی مننن بوده و بنابرای استفاده از مکمل مننن بر فعالی جسم زرد تاثیر میگذارد. در برخی مکوارد عدم فعلی، کیس های تخمدانی و کاهش نرخ بکاروری بکا کمبکود منننک ارتبکاط دارد.آهک ، منی یکوم، فسکفرو کبال می ا مننن در دسترس را کاهش میدهند. نتایج ی آزمایش نشا دادکه اف ود مکمل مننن به جیره ی تلیسههای گوشتی در حال رشکد باعکث ب بود باروری آن ا میشود. در ای مطالعه تلیسه ها با جیرههای پایه حاوی 20 میلی گکرم در کیلکوگرم منننک بکه همراه اف ود سطوح 0 ،10 ،30 و 50 میلی گرم در کیلوگرم ماده خش مکمل مننن بک ه فکرم منننک سکولفات تغذیه شدند. اف ود مکمکل منننک از 0 تکا 50 میلکی گکرم در کیلکوگرم مکاده خشک موجک افک ایش درصکد تلیسکههکای وارد شکده بکه سکیکل از 40 بکه 50 شکد. همچنکی درصکد فعلکیهکای مشکاهده شکده بعکد از ت ریکه پروستاگالندی از 40 به 50 درصد تلیسه های آبست از 60 به 75 افز ایش یافت.

ماکروفاژها و گلبولهای سفید )PMNs )باکتریها را به دام انداخته و از بین میبرند. یکی از روشهای تخریب، ترشح آنزیم لیزوزیم )آنزیمهای تخریب کننده( در داخل واکوئلهای گلبول سفید است، که بدنبال آن آب اکسیژنه هم تولید میشود. یک واکوئول بخش سادهای از یک سلول است. آب اکسیژنهای که تولید شده است )برای جلوگیری از تخریب خود سلول(، بایستی بالفاصله از بین برود. این کار بوسیله آنزیم peroxidase glutathione )GSH-PX (انجام میشود که یک آنزیمی وابسته به سلنیوم است. هر گونه اشکال و یا تاخیری در از بین رفتن آب اکسیژنه پیش بیاید، میتواند به سرعت باعث مرگ خود گلبول فاگوسیت کننده شود. ویتامینE میزان تشکیل آب اکسیژنه در گلبول سفید)PMN )را کاهش میدهد و دیوارههای سلولی را در برابر حمله آن ثبات میبخشد. در حالی که سلنیوم باعث افزایش فعالیت آنزیم GSH-PX میگردد. بعضی محققین در آمریکای شمالی ارتباط بین میزان سلنیوم و ویتامینE را با ورم پستان ثابت کردند و توصیه نمودند که به ازای هر گاو در دوران خشکی IU 1000 ویتامینE در روز و در دوران شیردهی در هر روز میزان IU 400–600 ویتامین E در جیره وجود داشته باشد. جیرههایی که در بریتانیا برای گاو مصرف میشود به نسبت، دارای مقدار زیادی سیلو هستند که کمتر مشکل کمبود ویتامین E را دارد. اما جیرههایی که ذرت آنها زیاد و یا دارای مقدار زیادی گلوتن و یا چربی زیادی باشند، بخصوص اسیدهای چرب غیراشباع )PUFAs ،)نیاز به مکمل ویتامینی دارند. یک تحقیق در بریتانیا نشان داد در گلههایی که میزان شیوع ورم پستان در آنها کم است، یک ارتباط خوبی بین افزایش تعداد شمارش سلولی و پایین بودن میزان آنزیم GSH-PX وجود دارد، در گلههایی که میزان سلنیوم و ویتامین E آنها کمتر بود، میزان شمارش سلولی بیشتری داشتند.

 ســال هــای متمــادی اســت کــه آنتــی بیوتیــک هــا بــه عنــوان مهــار کننــده ی پاتــوژن هــا و بهبــود دهنــده ی بیمــاری هــا در صنعــت طیــور گوشــتی و تخمگــذار اســتفاده شــده اســت. ایــن در صورتـی اسـت کـه افـزودن آنتـی بیوتیـک هـا منتـج بـه مقاومـت دارویـی باکتـری هـا و متعاقبـا ایجـاد پسـماند دارویـی در محصـوالت مــی گــردد. از دیگــر عواقــب اســتفاده از آنتــی بیوتیــک هــا تغییــر فلــور میکروبــی در دســتگاه گــوارش اســت، از ایــن رو محققیــن بــه دنبــال یافتــن ترکیباتــی جایگزیــن آنتــی بیوتیــک هــا هســتند کــه عــوارض جانبــی نداشــته باشــد. در ســال هــای اخیــر اســتفاده از پروبیوتیــک هــا و پــری بیوتیــک هــا بــه عنــوان جایگزیــن آنتــی بیوتیــک در صنعــت خــوراک دام و طیــور افزایــش یافتــه اســت. باکتــری هــای غالــب در پروبیوتیــک هــای تجــاری اسـید الکتیـک هسـتند کـه شـامل اسـترپتوکوکوس الکتوباسـیلوس و بیفیدوباکترهــا مــی باشــند. فرضیــه هــای متفاوتــی بــرای نحــوه تاثیرگـذاری پروبیوتیـک هـا اعـام شـده اسـت اگرچـه نحـوه ی تاثیـر گـذاری آن هنـوز کامـا مشـخص نیسـت. بـر اسـاس مطالعـات آواد و همــکاران 2009 بــا افــزودن پروبیوتیــک بــه جیــره ی مــرغ گوشــتی ضریــب تبدیــل خــوراک بهبــود پیــدا کــرد. ایــن در صورتــی اســت کـه شـاهین و همـکاران 2008 گـزارش کردنـد کلسـترول و پروتئیـن خــون در بلدرچیــن بــا افــزودن ســین بیوتیــک بــه خــوراک آن هــا بــه صــورت معنــی داری تحــت تاثیــر قــرار گرفــت. بــر خــاف آن دی بــا جــی و همــکاران 2012 ثابــت کــرد افــزودن بایومیــن ایمبــو هیــچ تغییراتــی در میــزان کلســترول، پروتئیــن، آلبومیــن، تری گلیسیرید، HDL ،VLDL ،اسید اوریک، گلوکز ندارد. 1 -پروبیوتیــک بایومیــن ایمبــو یکــی از افزودنــی هــای خوراکــی مفیـد بـا تعـداد ) 1011 × 5 kg/cfu در محیـط کشـت( کلنـی و حـاوی انتروکوکــوس فاســیوم بــه عنــوان یــک باکتــری مفیــد و موثــر بــر میکروفلــور دســتگاه گــوارش اســت کــه موجــب ممانعــت پاتوژنــی مــی شــود. 2 -پـری بیوتیـک فروکتوالیگوسـاکارید )اینولیـن( کـه به صورت انتخابی رشـد باکتـری هـای مفید )بیفیدوباکتـری هـا( را در روده ی بـزرگ تحریک می کند. 3 -قطعـات دیـواره سـلولی باکتـری موجـب تقویـت سیسـتم ایمنـی ذاتـی شـده و موجـب تنظیـم عملکـرد سـلول هـای مهمـی از سیسـتم ایمنــی شــده و از ایــن طریــق موجــب افزایــش مقاومــت در برابــر عفونــت مــی شــود. قطعــه هــای دیــوار ســلولی نیــز باعــث مســدود کــردن گیرنــده هــای اختصاصــی بــرای پاتــوژن هــا شــده و مانــع اتصــال آن هــا بــه ســلول هــا مــی شــوند. 4 -فایکوفایتیـک هـا از جلبـک دریایـی مشـتق شـده انـد کـه همـراه بـا فایتوژنیـک هـا ایجـاد مانـع بـرای حملـه ی باکتـری هـای مهاجـم مـی کننـد. مواد و روش ها محمدیــان و همــکاران 2013 آزمایشــی را بــه منظــور بررســی اثــر پروبیوتیــک هــای خوراکــی )ایمبــو( بــر عملکـرد مـرغ تخمگـذار انجـام دادنـد. در ایـن آزمایـش تعـداد 240 قطعـه مـرغ تخمگــذار بــه طــور تصادفــی بــه 4 گــروه بــا 4 تکــرار )25 پرنــده در هــر تکــرار( تقســیم شــدند. جیـره هـای غذایـی یکنواختـی تولیــد و ســپس ســطوح مختلــف ســین بیوتیــک بایومیــن ایمبــو بــه مقــدار 250 گــرم در تــن، 500 گــرم در تــن، 750 گــرم در تــن خــوراک بــه جیــره اضافــه شــد و بــا گــروه شــاهد )بــدون بایومیــن ایمبــو( مقایســه شــدند. ایــن آزمایـش بـه مـدت 7 هفتـه بــه طــول انجامیــد.

در کنار تعویض مفصل و تثبیت داخلی شکستگیها، جراحی آرتروسکوپی یکی از سه مورد پیشرفت شگرف در تشخیص و درمان بیماریهای سیستم عضالنی-اسکلتی در طول قرن بیستم هجری بهشمار میرود. این روش جراحی کم تهاجمی که پایه آن با سیستوسکوپ هایی گذاشته شد که از سال 5836 معرفی و ارائه شد، بهتدریج روند تکامل و پیشرفت را طی کرد تا به روشها و ابزارآالت نوین و پیچیده امروزی برسد. در این مسیر، پروفسور تاکاگی ژاپنی بهعنوان "پدر آرتروسکوپی" و شاگرد او واتانابه را "پدر آرتروسکوپی مدرن" نامیده اند که گامهای بسیار مواری در طراحی، ساخت و استفاده از ابزار و روشهای این جراحی برداشته اند. تغییر از آرتروتومی به آرتروسکوپی میزان موفقیت را افزایش و بروز عوارض مرتبط با جراحی مفصل را بهطور قابل مالحظهای کاهش داد. ورود این روش جراحی به دنیای دامپزشکی با انجام آن در مفاصل اسب از اواسط قرن بیستم هجری صورت گرفت و امروزه نه تنها در اسب که در دامهای کوچک نیز انقالبی در تشخیص و درمان بیماری ها و ضایعات مفاصل در سراسر دنیا همانند انسان به پا کرده است. در این مقاله به تاریخچه تکامل روشها و ابزارآالت، ورود آن به عرصه دامپزشکی، گسترش استفاده آن، معایب و مزایا و مخاطرات پرداخته میشود

تاریخچھ محصولات غذایی بھ قدمت پیدایش نوع بشر بر می گردد و حیات ما مستلزم وجود غذاست و در طی تمام این این سالھا روشھای بدست آوردن و تھیھ غذا دستخوش تغییراتی فراوانی شده است . باستان شناسان در این باره معتقدند در ابتدای پیدایش انسان، آنھا برای تامین مواد غذایی اصولا شکار می کردند و یا بھ جمع آوری غذا می پرداختند. با جمع شدن خانواده ھایی در کنار ھم اجتماعات کوچکی پدید آمد کھ با کمک ھم برای بقای خود شکار، ماھیگیری و جمع آوری غذا می کردند. با گذشت سالھا، این اجتماعات کوچک در جستجوی غذای بیشتر شروع بھ کوچ ازمحلی بھ محل دیگر کردند و بدینگونھ روش فراھم نمودن غذا شروع بھ تغییر کرد . بھ تدریج در جوامع برجستھ تر انسانھا روشھای اھلی کردن حیوانات را تجربھ کردند و شکل گیری روستاھا آغاز شد و اولین تجربیات بشر در زراعت نیز متعاقب آن شروع شد و تمام این فعالیتھا بھ آن جوامع کوچک اجازه می داد تا بتوانند مدت بیشتری در یک مکان ثابت زندگی کنند . این شیوه زندگی صدھا سال ادامھ داشت. اوایل قرن بیستم درصد قابل توجھی از جمعیت جھان بھ مزرعھ داری و فلاحت مشغول شدند و این خانواده ھا عمدتا در حد نیاز خود ، محصولات کشاورزی تولید می کردند و حیوانات اھلی را نگھداری می کردند ولی درطی سالیان با پیشرفتھای حاصل شده قادر بھ کشت محصولات بیشتر و نگھداری حیوانات اھلی بیشتری روی یک زمین محدود شدند . این امر سبب رشد جوامع بشری و دش احتمالا یکی از علل پیدایش زندگی شھری، جوامع صنعتی و نیز پیشرفت یھا ھ ی در تھیھ محصولات غذایی می باشد . افزایش تولید محصولات غذایی در مناطق شھری ابتدایی نیز سبب کاھش قیمت آن شد. بدین ترتیب برخی از افراد توانستند نیاز غذای ی خود را بدون فعالیت مستقیم در این زمینھ تامین كنند و ھمھ افراد ضرورتي نداشت در تولید موادغذایي فعال باشند و می توانستند در مشاغل دیگری فعالیت خود را ادامھ دھند . این مسئلھ سبب شد افراد فرصتی پیدا کنند کھ علایق فردی خویش را نیز دنبال کنند و پیشرفت ھایی در دیگر مشاغل حاصل شود . بدین ترتیب امروزه جھت انتقال محصولات مختلف غذایی از مزارع بھ سفره منازل زنجیره بھ ھم پیوستھ ای از کشاورزان و دامداران و موسسات و کارخانجات و افراد شاغل در آنھا در تکاپو ھستند . در این سیستم صنایع غذایی پیشرفتھ تکنولوژی تولید و فرآوری محصولات غذایی، اشکال مختلف حمل و نقل مواد غذایی، بازار یابی و اجزای فراوان دیگری دخیل ھستند . در این مجموعھ گسترده وقتی صحبت از کنترل سلامت محصولات غذایی بھ میان می آید نقاط حساس و بحرانی ای بھ چشم می خورد کھ نیاز بھ یک پروتکل جامع و مدون بھ ھمراه مدیریت قوی کنترل کیفی در این نقاط حساس و بحرانی جھت تولید و عرضھ محصولاتی سالم بھ شدت احساس می شود . حال آنکھ موارد ذکر شده آنگونھ کھ می بایست در پروسھ تولید و عرضھ برخی محصولات وجود داشتھ باشد، مشاھده نمی شود. در صورتیكھ یکی از شعارھای سازمان بھداشت جھانی این است کھ حق ھر فردی است کھ از غذای کافی و سالم بھره مند باشد . (٣۴( سازمان بھداشت جھانی اعلام کرده است کھ تنھا در سال ٢٠٠۵ میلادی حدود ١/٨ میلیون نفر از افراد دنیا در اثر ابتلا بھ اسھال از بین رفتھ اند و در سال ٢٠٠٧ در کشورھای صنعتی ٣٠ درصد از مردم با مسمومیتھای غذای مواجھ شده اند . بعنوان مثال تنھا در ایالات متحده سالانھ ٧۶ میلیون مورد ابتلا بھ مسمومیت غذایی گزارش میگردد کھ در نتیجھ آن ٣٢۵ ھزار نفر در بیمارستان بستری می شوند و ۵ ھزار نفر جان می بازند . از طرف دیگر علاوه بر مسئلھ سلامتی ، ھزینھ سنگینی ھمھ سالھ صرف بھبودی بیماران مسمومیتھای غذایی می گردد . سازمان بھداشت جھانی سالانھ این مبلغ را تنھا در امریکا و فقط در مورد مسمومیتھای غذایی حاصل از آلودگي با پاتوژنھا ي منتقلھ از مواد غذایی را حدود ٣۵ بلیون دلار امریکایی تخمین زده است. با وجود این آمارھای فراوان، اعتقاد بر این است کھ در کشورھای صنعتی تنھا ١٠ درصد از موارد مسمومیت غذایی گزارش میگردد و در کشورھای در حال توسعھ این آمار بھ سختی بھ یک درصد می رسد . بنابراین تعیین دقیق میزان شیوع مسمومیتھای غذایی و خسارت ھای ناشی از آن تقریبا غیر ممکن است .

به اين بيماری تخته بند و يا فلجی پس از زايماننيز مي گويند. (Post Parturition Paresis)بروز اين بيماری در گاوهای شيری از يکماه ماندهDanger به زايمان تا چند هفته پس از آن میباشد. ولی
برای گاوهای شيری از زايمان تا 10 روز بعد از Periodآن [عمدتاً 48 ساعت اول پس از زايمان] میباشد.گاوهايی که شير بيشتری توليد می کنند، برای بروزاين بيماری استعداد بيشتری دارند.
تب شير در گاو بصورت انفرادی است ولی در گوسفندمیتواند اپيدمی هم باشد.نژاد هلشاين بيشترين حساسيت را دارد.

اتیولوژي: کاهش کلسیم یونیزه نقص اصلی است. شروع شیرواري سبب افزایش درخواست کلسیم می شود، گاوي که 10 کیلوگرم آغوز تولید میکند به یکباره 23 گرم کلسیم از دست می دهد که تقریبا 9 برابر میزان کلسیم پلاسمایی است. از دست رفتن کلسیم پلاسمایی سبب افزایش بازجذب روده اي و استخوانی کلسیم جایگزین می شود. کمترین نیاز به کلسیم در زمان خشکی وجود دارد. در فقدان عملکرد مناسب پاراتیروئید و ویتامین D رخ می دهد. دام باید در طول 48 ساعت بعد از زایمان با افزایش هورمون هاي پارا تیروئیدي و ویتامین سبب موبیلیزاسیون و جذب روده اي و افزایش جذب استخوانی شود.

اپیدمیولوژي:

گاو: پر تولیدها بیشتر مبتلا می شوند. در بالغین بین سن 10 – 5 ساله بیشتر رخ می دهد و ندرتا در شکم اول و دوم و بیشترین شیوع را در شکم 3-7 مشاهده می کنیم. نژاد جرسی حساس تر است. زمان رخداد قبل از زایمان و در چند روز آخر آبستنی و در طول زایمان محتمل تر است. بعضی موارد در چند ساعت قبل زایمان که سبب می شود به علت اینرسی رحم مرحله دوم زایمان صورت نگیرد. بیشترین وقوع رخ داد در 48 ساعت اول بعد از زایمان است و تا 10 روز بعد از زایمان هم ممکن است رخ دهد. گاهی مواردي در 6 تا 8 هفته بعد از زایمان رخ می دهد. خستگی مفرط و هیجان نیز مستعد کننده است و زمان استروس به علت افزایش سطح استروژن و کاهش اشتها حساسیت بیشتر است. اپیزودهاي هیپوکلسمی 1-2 روز طول کشیده و ممکن است 2 تا 3 بار در طی روز رخ دهد. فرم تحت بالینی هیپوکلسمی مهم تر است چون سبب مهار حرکات شکمبه و نگاري و بالانس منفی انرژي در اوایل شیرواري می شود. cycler Calciumدامهایی هستند که در آن ها مکانیسم هموستاز کلسیم به صورت کاهش یافته آداپته شده و در طول نخستین هفته هاي شیرواري روي می دهد. گرسنگی به مدت 48 ساعت سبب افت کلسیم سرم می شود. تغذیه از علوفه بی کیفیت طی ماه هاي زمستان در مرحله اولیه یا پرخوري کربوهیدرات هاي قابل تخمیر نیز هیپوکلسمی ممکن است رخ دهد. تزریق وریدي آمینو گلیکوزیدها، خصوصا نئومایسین و جنتامایسین و دي هیدرواسترپتومایسین باعث کاهش کلسیم یونیزه سرم می شود. مصرف اکسید روي به عنوان جلوگیري از اگزماي صورت در میش ها سبب افت شدید کلسیم سرم بعد از 24 ساعت می شود.

گوسفند و بز: در گوسفندان به صورت گروهی بعد حرکت و فعالیت اجباري، طی مسافت طولانی، محرومیت ناگهانی از غذا، چرا روي مراتع حاوي اگزالات یا دانه اي سبز است. بالغین حساسیت بیشتري دارند، خصوصا 6 هفته قبل تا 6 هفته بعد از زایمان این حساسیت وجود دارد و ممکن است 25 % گله را درگیر کند. به دنبال چردن در مرتع زمستانه ممکن است بیماري ایجاد شود. به علت ایمبالانس کلسیم میش در اوایل شیرواري حساس تر است. به دنبال مصرف مکمل هایی که منیزیم زیادي دارند شیوع 10 % و مرگ و میر انفرادي 20 % در انتهاي آبستنی یا اوایل شیرواري رخ می دهد. بیماري ساپرس تولید گلوکز آندوژن و به عنوان یک محرك هیپرکتونمیا یا توکسمی آبستنی است. در بز افت فسفر و کلسیم مثل گاو است. بزهاي شیروار حساس تر هستند و بیشترین ابتلا را در 4-6 سالگی دارند. سندرم بالینی مانند گاو در دو مرحله آتاکسی و زمین گیري وجود دارد.

بيماري تب مالت ازجمله بيماريهاي مشترك انسان و دام مي باشد كه متأسفانه در جامعه ما هنوز هم خود را نمايان مي سازد و چه بسا لطمات جسمي ، روحي ، اجتماعي و اقتصادي بر پيكره افراد خانواده و اجتماع وارد ميكند. بروسلوز، يكي از بيماري هاي مشترك بين انسان و حيوانات (زئونوز) است كه به صورت حاد، تحت حاد يا مزمن، عارض ميشود و در حيوانات، بيشتر موجب گرفتاري دستگاه تناسلي ادراري و در انسان، معمولا باعث ايجاد تب، تعريق، ضعف و بيحالي و كاهش وزن ، ميگردد. مواد و روش ها: گروه هدف بيماران مبتلا به بيماري تب مالت بودند كه به طور ميانگين بيش از يكسال با اين بيماري دست و پنجه نرم كرده بودند و سر انجام نا خواسته و بدون اطلاع قبلي وارد چرخه نظام شبكه (بخش بهداشت ) مي گردند؛ تعداد آنها 400 نفر و از گروههاي مختلف سني وجنسي كه بيشتر آنها گروه مردان بودند و به طور متوسط سنين 30سال به بالا تا 60 سال را در بر مي گرفت؛ تشكيل مي دادند. نتايج : از مجموع 400 بيمار شناسايي شده و تحت درمان قرار گرفته شده ، اكثر آنها يعني 95 %بهبود يافتند نه تنها با ملاحظه كامل شدن طول دوره درمان بلكه با انجام تست رايت يك ماه پس از خاتمه درمان و كنترل آنها انجام مي شدو مراقبت آنها تا 6 ماه پس از خاتمه درمان توسط خانه هاي بهداشت ، تيم هاي سيار سبزوار انجام شد. 5 %باقيمانده مربوطه به روستاي تيم سيار (1 (%در سطح شهر (4 ( %بودند كه به علت عدم دسترسي كاركنان بهداشتي در موقع مراجعه به روستا هاي تيم سيار به علت نبودن آنها در روستا و در سطح شهر به علت عدم مراجعه و عدم همكاري اين درصد بيماران با موفقيت همراه نبود.ز ديگر نتايج آن مي توان به رضايت بهورزان در كنترل بيماران تب مالت روستاهاي تحت پوشش آنها ، ابراز خرسندي پزشك و كاردان هاي مراكز بهداشتي درماني روستا هايي در موفقيت به كنترلدر آمدن بيماري اشاره كرد. همچنين خوشحالي مسئولين تيم سيار در پيگيري بيماران و به نتيجه رسيدن زحماتشان اشاره نمود. نتيجه گيري: اعلام رضايت وخوشحالي اكثربيماران كه پس ازخاتمه درمان و بهبودي به واحدهاي بهداشتي و همكاران مراجعه مي نمودند و ضمن خوشحالي از همكاران تشكر و قدرداني مي نمودند كه پس از مدت زيادي دردكشيدن و سرگرداني در مطب پزشكان مختلف توانسته اند به بيماري خود پيروز و غالب نشده و سلامتي خود را باز يافتند و اگر مي شد به تجربه ها اهميت داد و از انها درس گرفت؛ در هدر رفتن بسياري از منابع انساني، مالي، زماني وكوتاه شدن درد درد مندان از اين قبيل بيماري ها و احترام به شخصيت افرادي كه گمنام درجامعه درخدمت به همنوعان خود شب وروز نمي شناسند جلوگيري گردد و ارزش ها را احترام گذاشت و آنها را بارور كرد و بجاي محدود و محصور نمودن و خشكاندن انديشه هاي آنها ، به فكر توسعه و گسترش اين قبيل انديشه ها و تجربيات در ساير مناطق و شهرها

نامهای ديگـر ايـن بيمـاری، زکـام قانقاريـايی ـ تيفوس انفرادی و کريزای عفونی میباشد. اين بيماری بسيار عفونی و کشنده اسـت و تنـها در گاوان ديده مي شود و به صورت انفرادی اتفاق میافتد. عامل اين بيماری هرپس ويروسها میباشند که مربوط به سلولهای لنفاوی هستند. گوسفند ميزبان اين ويروس است و نگهداری گوسفندان در جــوار گاوهــا (کــه دارای آبــشخور و غــذای مــشترکی هستند)، باعث بروز تب نزلهای در تعدادی از گاوان می- شود. بيماری بيـشتر در فـصل زايـش ميـشها بـه گاوهـا منتقل میشود.

علائم بالينی: بیحالی ـ بی اشتهايی ـ قطع شير ـ تب بسيار شـديد و بادوام (تب بادوام يکی از مهمتريـن مشخـصههـای ايـن بيماری است) ـ افزايش فوق العـاده سـريع ضـربان قلـب (در حدود 120ـ 100 بار دقيقه) ـ تنگی نفس شديد همـراه با تنفس شکمی از جمله علائم اين بيماری میباشند. همچنين ترشخات مخاطی و چرکی فراوانی از چشم و بينی به همراه خيز پلـک و چـسبندگی پلکهـا و پرخـونی عـروق قرنيه و پرخونی مشابه همراه نکروز و زخمهـای سـطحی در اطراف و داخل سوراخهای بينی ديده میشود. ضمنا هـوايی که از ريه حيوان خارج میشود بسيار متعفن است. ترس از نور شديد و کدر شـدن قرنيـه همـواره وجـود دارد و جراحات مشخص در هر دو چشم ديده میشـود. ضـمناً غدد لنفاوی سطحی بزرگ میشود که همراه با درد است. نشانيهای عـصبی بيمـاری عبـارت اسـت از لرزشـهای عضلانی پشت شانه و جلوی ران ـ فـشار سـر بـه ديـوار ـ نيستاگموس ـ ضعف در يکی از پاها ـ عدم تعـادل حرکـات (که در اثر تحريک به خوبی مشاهده میشوند). ـ بيشترين زمان وقوع بيماری بين 6 مـاه تـا 4 سـال است. ـ مشخص ترن و دائمیترين آثار مخاطی در بيني بوجـود میآيد يعنی ابتدا مخاط بينی قرمز رنگ و متورم و حـساس میشود و ريزش زرد مخاطی از آن جلب نظر میکنـد. بـزودی ريزش مخاط فراوان غليظ و چرکـی و بـا بقايـای سـلولهای پوششی و مشخص میشود و دام مبتلا به سختی و با زحمـت از دهان نفس میکشد. اگر التهاب مخاط بينی تا سينوسهای پيشانی امتـداد يافته باشند، فشار بر سطح خارجی آهنا ايجـاد درد مـی- کند و پيشانی بيمار داغ است. در مواردی که سير بيماری کند باشد، گاهی التهاب تا قاعده شاخهای حيوان نيز ادامـه مـیيابـد. در ايـن صورت شاخها بسيار حساس و دردناک مـیباشـند و در اثـر ضربهای کنده میشوند. گاهی تورم به مخاط حنجره نيز سرايت میکند کـه بـا سرفه همراه است. اگر بيمـاری بـه نايچـههـا برسـد، در هنگام گوش دادن سينه رالهايی شنيده میشود. آهنگ قلب سريعتر و نـبض در ابتـدا محـسوستـر و در اواخر ضعيف تر احساس میشود. گاهی آنسفاليت هـم ديـده میشود. در فرم فوق حاد دام ظرف 24 ساعت تلف مـیشـود ولـی در فرمهای عادی تلفات میتواند به بالای 90 %هم برسد.

علائم کالبد گشايی: مهمترين جراحات بيماری مربوط به مخاطات ناحيـه سـر حيوان است. فرنيـه کـدر و متـورم و عنبيـه آمـاس دار است. ـ در اثر وجود تومور مخاط بيني، ورقهای از ترشـحات کثيف فيبرينی و چرکی سطح داخلی آنـرا مـي پوشـاند. در زير اين ترشحات اغلب قرحههای کم عمـق و متعـدد وجـود دارد.

تشخيص تفريقی: اين بيماری را میبايست از عوارض زير تفريق داد. 1 (تورم عفونی بينی و نای گاوان يا IBR : IBR،يک بيماری انفرادی نيست و ضمناً کشنده هم نمـي باشد و میتوان آن را درمان کرد و ضايعات ناشـی از آن منحصر به دستگاه تنفس فوقانی است که همـراه بـا تـورم است. 2 (تب برفکی يا FMD: اين بيماری بسيار واگير و عمومی اسـت، طاولهـايی در دهان و بين سمها نيز مشاهده میشود. 3 (طاعون گاوی طاعون گاوی در درجه اول يک بيماری گوارشي است که بسيار واگير مي باشد و تلفات در آن هم بالاست. 4 (اسهال ويروسي گاوان ـ بيماری مخاطی(MD – BVD( در اين بيماری بسيار واگير، ضايعات چشمی و تـورم غدد لنفاوی ديده نمیشود. 5 (ديفتری گوسالهها: در اين بيماری جراحات چشمی وجود ندارد و زخمهـای دهان عميقتر و بدبوتر آه با چرک پنيری همراه است. 6 (پاستورلوز ريوی: در اين بيماری جراحات دهانی و بينی و چشم مشاهده نمیشود و به راحتی قابل درمان میباشد. 7 (آنسفالوميليت انفرادی گاوان: در اين بيماری جراحات بافت پوششی ديده نمـیشـود و هيچ ضايعه مخاطی در دهان و چشم ايجاد نمیکند.

پيشگيری: بايد از تماس نزديک بين ميزبانها و مخـازن بيمـاری جلوگيری کرد واز چرانيـدن و نگهـداری تـوام گاوهـا و گوسفندان ممانعت نمود

 درمان: استراتژی درمان به صورت زير میباشد: 1ـ تجويز آنتیبيوتيکها 2ـ تجويز کورتيزوهنا با دوز بالا 3ـ سرم تراپی روزانه به ميزان 2 تا 3 ليت

تب کيو يک بيماری مشترک میباشد و مخـزن اصـلی ايجـاد عفونت در انساا، گوسفند، گاو و بز میباشند. عامل اين بيماری ريکتيزيا میباشد که حدواسـط بـين باکتری و ويروس است کـه از نـوع کوکـسيلا بنـام کوکـسيلا بورنيتی (burnetii.C (میباشد. گاوـ گوسفند ـ بز ناقالان سـالم کوکـسيلا هـستند و در اثر آلودگی با آن هيچگونه علائم کلينيکی نشان نمـیدهنـد فقط هنگام زايش مقدار زيادی ميکروارگانسيم همراه جفت و ملحقات ديگر جنين به محيط خارج ترشح مـیشـود آـه منـشا آلودگی میباشند. از طريق شير هم کوکسيلا دفع میشود. سگ نيز با بلع جفت گاو و گوسفند آلـوده، تـا مـدتها ميکروارگانيسم فعال را همراه مدفوع بخارج دفع میکند. با آنکه تصور میرفت که کوکسيلاها برای دامها بيماری زا نيستند ولی گزارشاتی در مورد سقط جنين در گوسفند و بز وجود دارد. انسان تنها ميزبانی اسـت کـه بـه کوکـسيلا بـورنيتی حــساسيت زيــاد دارد و در اثــر آلــودگی علائــم کلينيکــی بيماری را نشان میدهد و حتی باعث مرگ افراد ضـعيف مـی- شود. علائم بالينی در انسان: اين بيماری در انسان به طور ناگهانی ديـده مـیشـود وبه صورت حاد بروز مینمايد. تـب از علائـم مهـم بيمـاری است. که از چند روز تا دو ـ سه هفته بـه صـورت مـداوم وجود دارد. لرزش و بی حالی و سردرد در ناحيـه پيـشانی به همراه درد گرفتن و ترس از نور و سـفتی عـضلات گـردن و سوزش چشم و ترشـح اشـک از جملـه علائـم ايـن بيمـاری در انساا میباشد. اگر بيماری به شکل پنومونی تظاهر کند سرفه هم وجود دارد. ولی برخلاف سـاير عفونتـهای ريکتيزيـائی بثـورات جلدی در عفونت با burnetii. C در انسان ديده نمیشود. طرز انتقال بيماری: کوکسيلا در حيوانات پس از يک گردش کوتاه داخـل رگـی در غدد لنفاوی و شيری پستان و جفت حيوان جايگزين شـده و از طريق شير و ترشحات رحمی بخارج پراکنده میشود. دو راه انتقال مهم Burnetii. C بـه انـسان وجـود دارد: اولی از طريق گوارشی و راه دوم که مهمتر میباشد، تنفسی است. انساا میتوانند در اثر تماس مستقيم بيماری را به يکديگر منتقل کنند. ولی در انتقال بيماری از حيـوانی بـه حيـوان ديگـر علاوه بر راه گوارشی ـ تنفسی ـ تناسـلی، از طريـق کنـه نيز بيماری منتقل میشود که مهمترين راه انتقال هم همـين کنهها میباشند. اپيدمی اين بيماری در انسان همزمـان بـا فـصل زايـش حيوانات بومی منطقه است و تقريباً يک بيماری شـغلی مـی- باشد. چون کوکسيلا برای مدت زيادی در اعضاء آلوده به خصوص پستان ، طحال ، کبد و کليهها باقی میمانـد ، کـارگران کشتارگاهها در معرض اين آلودگی قرار میگيرند. پستان مبتلا و شير آلوده به اين کوکـسيلا وضـع غيـر عادی ندارند. در فصل زايش معمولا پلاسنتاهای دامهای آلوده به وفور برروی زمين وجود دارد که بوسيله سگها و يا خود گاوهـا و گوسفندان بلعيـده مـیشـوند و از طريـق مـدفوع باعـث پراکندگی کوکسيلا در منطقه میگردد که همـراه بـا بـاد و هوا در منطقه پخش میشوند. شيوع بيماری در مردها بيشتر از زاست و نسبت آن بـا زياد شدن سن و ضعيف شدن بدن افزايش میيابد. کنترل و پيشگيری: بهترين راه پيشگيری، از بين بردن پلاسنتاهای حيوانـات بعد از زايش و جلوگيری از خوردن آن توسط سگ و يا خـود گاوان و گوسفندان میباشد. به هيچ وجه نبايد از مدفوع اين دامهـا جهـت توليـد کود کشاورزی استفاده نمود. همچنين شير اين دامها را بـه هيچ وجه نبايد به صورت خام مصرف آرد و حداقل میبايـست به مدت ٣٠ دقيقه جوشانده شود.

یک بیماري متابولیکی که پس از حمل و نقل طولانی در گاو و میش هاي آبستنی که در انتهاي آبستنی هستند و در بره هاي پرواري و گاو هاي گوشتی که به کشتارگاه منتقل می شوند. مشخصه بیماري زمین گیري و استاز دستگاه گوارشی است که در ادامه دام وارد حالت کما شده می میرد. بیماري بسیار کشنده است و در اغلب کشورها رخ می دهد. بیماري به دنبال تنش هاي شدید فیزیکی و روحی ناشی از حمل و نقل و در سنین مختلف در هر دو جنس نر و ماده قابل انتظار می رود. بیشترین رخداد وقتی است که دام آبستن سنگین در مسافت هاي طولانی حرکت داده می شود. اگر چه گاو در هر سنی در انتهاي آبستنی ممکن است درگیر شود اما گاوهایی که تازه زایمان کرده اند، گوساله هاي نر، گوساله هاي اخته شده ، گاوهاي خشک و بره ها نیز مبتلا می شوند. دام هاي پر تولید حساس ترند.

ریسک فاکتور: تغذیه زیاد قبل از جا به جایی و حمل و نقل، محرومیت از آب و غذا به مدت بیشتر از 24 ساعت در طول حمل و نقل، دسترسی نامحدود به آب و فعالیت فراوان و ناگهانی بلافاصله پس از رسیدن به مقصد، حمل و نقل در فصول گرم، اگر مسافت حمل و نقل طولانی باشد و طی مسیر دام ها استراحت نکنند، اگر دام ها آبستن سنگین باشند، وادار کردن دام ها به تنش پس از رسیدن و کمبود کلسیم و منیزیم و مصرف گیاهان سر سبز از جمله ریسک فاکتور هاست.

پاتوفیزیولوژي: استرس وارد شده به دام سبب آزاد شدن کاتکول آمین ها و کورتیکواستروئیدها می شود و آشفتگی در متابولیسم بدن و عملکرد عصبی – عضلانی رخ می دهد. همچنین استرس وارده منجر به افت و توقف فعالیت هاي جذبی دستگاه گوارشی می شود. هایپومنیزیمی نیز به صورت ثانویه بر روي فعالیت و هموستاز کلسیم اثر گذاشته و آشفتگی الکترولیتی را پیچیده تر می کند. در دام هایی که پس از رسیدن به مقصد آب زیادي می خورند علت رخداد بیماري رقیق شدن الکترولیت هاي سرم خون ناشی از مصرف آب است. به طور کلی ارتباط دقیق بین بروز بیماري و جابه جایی و حمل و نقل اجباري قابل تشخیص نیست.

علایم بالینی: علایم بالینی در زمان حمل و نقل و یا 48 ساعت بعد از رسیدن به مقصد بروز می کند. در مراحل ابتدایی علایم عبارتند از: هیجان زدگی، بی اشتهایی، بی قراري و دندان قروچه و افزایش حساسیت نسبت به محرك هاي محیطی، در مراحل بعدي علایم دیگري شامل: عدم تعادل و تطابق و عدم تمایل به حرکت توام با گیجی و منگی و تلو تلو خوردن، عدم دفع مدفوع و ادرار، لرزش عضلانی، حرکات پدالی اندام حرکتی خلفی، زمین گیري جناغی، و در ادامه فلج خلفی و استاز گوارشی است. در مرحله انتهایی دام دچار زمین گیري جانبی شده و وارد فاز کما شده و در عرض 3 تا 4 روز تلف می شود. درجه حرارت وابسته به فصل و مکان دارد اما در دام هاي دچار تهییج و تحریک در مراحل ابتدایی افزایش دماي بدن رخ می دهد اما در ادامه چنان چه استاز دستگاه گوارشی رخ دهد زمینه ساز بروز autointoxication می شود. در نتیجه دما و ضربان بالاتر می رود. علت اصلی مرگ هیپوکسی محیطی به علت اختلال در عملکرد دستگاه تنفسی و عضلات بین دنده اي و دیافراگم و هایپوکسی مرکزي با منشا مغز است

این بیماري عمدتا در مادیان دیده می شود اما ممکن است در نریان ها نیز رخ دهد. مواردي از بروز بیماري در اسب هاي بارکش نیز گزارش شده است. بیماري معمولا در اسب هاي مبتلا به اختلالات آب و الکترولیت رخ می دهد.

سبب شناسی: علل دقیق و قطعی بیماري مشخص نیست اما هیپوکلسمی را مهمترین عامل مسبب می دانند که مسئول بروز علایم کاهش کلسیم یونیزه سرم خون است. مواردي همچون تمرینات سنگین و فعالیت فیزیکی شدید توام با سابقه کار سخت و طولانی مدت، اختلالات گوارشی، تزریق فروزماید، تغذیه با جیره و علوفه حاوي کلسیم بالا در انتهاي آبستنی، مصرف مقادیر بالاي یونجه براي مدت طولانی در طی آبستنی، چرا در مراتع سر سبز و پر آب بهاره که حاوي پروتئین خام بالایی هستند، هیپوکلسمی، مادیان هاي پر شیر و تزریق برخی داروها می توانند سبب شروع بیماري شود. نگهداري پونی هاي وحشی در اصطبل و حمل و نقل و جابه جایی می تواند زمینه ساز بروز بیماري شود. همچنین اسب هاي نیمه وحشی (Mustang (که جهت تعلیم و تربیت و رام شدن به کار گرفته می شوند به علت استرس مستعد بیماري می شوند. مواردي از رخداد بیماري پس از تروما گزارش شده است.

اپیدمیولوژي: بیماري در 10 روز ابتدایی زایمان و یا 2 -1 روز بعد از شیر گرفتن کره دیده می شود. حمل و نقل مهمترین عامل مسبب بیماري است که تا 60 % احتمال وقوع بیماري را بالا می برد. به طور کلی بیماري در نریان هاي اخته و غیر اخته،مادیان شیروار و مادیان غیر شیروار رخ می دهد. گاهی مواردي از بیماري بدون هیچ علت مشخصی رخ می دهند. بیشترین موارد زمانی رخ می دهد که اسب نژاد Draft خیلی تمرین و فعالیت کرده است. مرگ و میر در دام هایی که درمان نشوند بالا است. مهمترین ریسک فاکتور در نریان و مادیان حمل و نقل است. هیپوکلسمی به همراه علایم بالینی در اسب هایی که مدت بالایی تمرین داشته اند مثلا در مسابقه استقامت به مدت3 روز شرکت کرده اند دیده می شود. بسیاري از موارد خفیف به صورت خود به خودي بهبود می یابند. مادیان هایی که در زمان Heat Foal و از شیر گیري مبتلا می شوند معمولا بیماري در آن ها شدیدتر است و درمان نمی شوند و مرگ و میر بالاتر است. عواملی مثل آلکالوز، گرمازدگی و مصرف گیاهان حاوي اگزالات می تواند به عنوان ریسک فاکتور در وقوع بیماري مطرح باشد.

علایم بالینی: همان طور که گفته شد دلیل رخداد عمده علایم بالینی کاهش کلسیم یونیزه است. مهمترین اختلال متابولیکی که در این دسته دام ها رخ می دهد آلکالوز متابولیک هیپوکلرمیک همراه با افت منیزیم خون است، چون این آلکالوز باعث می شود کلسیم خون به پروتئین آلبومین پلاسمایی متصل شود در نتیجه باعث بر هم خوردن نسبت کلسیم تام به یونیزه سرم شده و در نتیجه یک علامت بالینی اختصاصی به نام SDF) Flutter Diaphragmatic Synchronous (رخ می دهد. از علایم این بیماري می توان به تعریق شدید، عدم تعادل، هایپرپنه، فیبریلاسیون عضلانی خصوصا در عضلات جوشی صورت و ناحیه شانه، عدم تطابق اندام ها و خشکی در راه رفتن، باز و بسته شدن غیر عادي و اتساع منخرین حین دم و بازدم می شود. تریسموس در این بیماري وجود دارد اما پرولاپس پلک سوم وجود ندارد. دام مبتلا نسبت به صداهاي محیطی حساسیت خاصی ندارد اما در صورت دست گردان کردن (handling;تمرین دادن) ممکن است دچار تتانی شود. دماي بدن معمولا طبیعی و یا اندکی افزایش یافته است. نبض در مراحل ابتدایی طبیعی و در مراحل انتهایی سریع و نامنظم است. قدم هاخشک است و دام حین راه رفتن کمی دم را بالا می گیرد. صداي سکسکه یا صداي Thumps از قفسه سینه و حفره صدري شنیده می شود که این SDFتوام با دپولاریزاسیون دهلیزي است. چون اختلال الکترولیتی و عدم تعادل اسید – باز در محیط داخلی بدن رخ می دهد در نتیجه باعث بر هم خوردن پتانسیل الکتریکی طبیعی غشاي عصب فرنیک (phrenicnerve (می شود و چون این عصب بین ریه و قلب عبور کرده و به دیافراگم می رسد لذا به دنبال ایمبالانس الکترولیتی بدن، کاهش آستانه تحریک پذیري این عصب رخ داده و تخلیه عصبی در پاسخ به دپولاریزاسیون دهلیزي منجر به انقباض دیافراگم و شنیده شدن صدایی شبیه به سکسکه در قفسه صدري می شود. این حالت بعضا در انباشتگی هاي معده نیز شنیده می شود. از سایر علایم بالینی می توان به بی اشتهایی، فقدان حرکات دودي، توقف دفع ادرار و مدفوع اشاره کرد. مادیان ها ممکن است که بخواهند آب یا غذا بخورند اما توانایی بلع ندارند و از سویی زدن لوله معدي در این گونه مبتلایان بسیار دشوار است. تشنج و زمین گیري نیز در ادامه بروز و در صورت عدم درمان دام در طی 48 ساعت تلف خواهد شد. فلج رخ داده در این بیماري از نوع Spasmodic است چون در تک سمیان افت کلسیم سبب کاهش تثبیت غشاي سلول هاي عصبی و افزایش حساسیت به سایر یون ها می شود و در نتیجه براي دپولاریزاسیون غشا به محرك هاي با قدرت کمتري احتیاج است اما در نشخوارکنندگان به دنبال افت کلسیم، استیل کولین از junction عصب – عضله آزاد نمی شود و منجر به فلج می شود اما در تک سمیان تشنج رایج تر است و اسپاسم هاي عضلانی رخ می دهد. 

تتراسیکلینها آنتیبیوتیکهای وسیعالطیف هستند، یعنی هم بر باکتریهای گرم منفی و هم گرم مثبت موثرند و تا حدودی هم بر علیه استافیلوکوکهای تولید کننده بتا-الکتاماز تاثیر دارند. هرچند که نفوذ آنها در بافت پستان محدود است )اگرچه این عیب را میتوان با استفاده از دوزهای خیلی باال رفع نمود( و ممکن است کلی فرمها نسبت به آنها مقاوم شوند

جهيزات مورد نياز سالن هاي پرورش با توجه به نوع آن ها شامل: هواكش، هيتر و بعضاً كولر است. وسائل گرم كننده عموماً در فصول سرد سال مورد استفاده داشته و بهترين نوع معمول آن هيتر است كه هواي گرم را به داخل سالن هدايت مي كند. هر چند سالن مي تواند توسط بخاريهاي مختلف كه از سوخت هاي فسيلي يا گاز مايع استفاده مي كنند نيز گرم شود ولي موضوع مهم پخش كردن گرما به صورت يكنواخت در تمام طول سالن است. زماني كه از هيتر استفاده مي شود هواي گرم توسط كانالي كه در طول سالن و معموالً در زير سقف كشيده شده جابه جا و از دريچه هايي در مناطق مختلف خارج مي شود. در مناطق گرمسيري نسبتاً خشك كه از كولرهاي آبي براي كاهش گرما استفاده مي شود تحت كنترل ترموستات هايي هستند كه در داخل سالن وصل و در درجه حرارت مشخصي هيتر را خاموش و يا روشن مي كنند. هيتر و كولر معموالً در خارج ازسالن و در قسمت عرضي آن نصب مي شوند ولي اگر طول سالن زياد باشد در خارج و در حد وسط قسمت طولي آن نصب و كانال هايي از داخل هواي گرم يا سرد را به طرفين هدايت مي كنند. عالوه بر تجهيزات ذكر شده كه عموماً متصل به سالن ها هستند، براي پرورش كبك و ساير انواع ماكيان نياز به دان خوري، آب خوري و دماسنج ماكزيمم، مينيمم از ضروريات است. تجهيزات مورد نياز كبك عموماً همان تجهيزاتي است كه براي پرورش مرغ مورد استفاده قرار مي گيرد. آب خوري و دان خوري انواع گوناگوني دارد. نوع معمول آنها دان خوري ناوداني، دان خوري خورشيدي و نوع مدرن آن دان خوري زنجيره اي و اتوماتيك است. آب خوري نيز انواع سيفوني، نيمه اتوماتيك و قطره اي)نيپل(دارد. آب خوري و دان خوري ها بايستي به گونه اي مستقر شوند كه اوالً به تعداد كافي باشند، ثانياً امكان دسترسي كبك ها به آن ها به صورت مطلوب فراهم باشد. دو نكته مهم در استفاده از دان خوري كبك ها وجود دارد: يكي اينكه بعد از سن يك ماهگي كبك ها، دان خوري ها مي بايستي به گونه اي مستقر شوند كه لبه آن ها در حد كمر كبك ها در حالت ايستاده باشد. دوم اينكه بعد از پركردن 3/1 دان خوري از دان، يك ورق توري شطرنجي روي آن قرار مي دهند زيرا كبك ها عادت دارند خوراک را به هم بزنند. اگر دو نكته ذكر شده رعايت نشود پرت و هدررفتن دان اجتناب ناپذير است. يك نكته مهم و قابل توجه در مديريت جايگاه در پرورش كبك، توجه ويژه به احتماالت غير منتظره و وقوع حوادث ناخواسته مي باشد. بنابراين كبك دار بايستي احتمال خرابي دستگاه هاي مهم )به ويژه گرمازا( و نبود انرژي برق براي مدت طوالني را داده و پيش بيني هاي الزم را بنمايد.