بر اساس نظریه کارشناسان توجه انسان به شترمرغ و محصوالت آن تقریبا به ۷۵۰۰ سال پیش بر می گردد. پرورش و تکثیر این پرنده در مقایسه با انواع دام و طیور و به نسبت حجم سرمایه گذاری دارای صرفه اقتصادی بیشتری است. گوشت این پرنده و سایر اعضای آن از جمله ناخن ، چشم ، پر و پوست آن مصرف صنعتی و پزشکی فراوانی دارد. گوشت آن از دسته گوشت های مرغوب و در ردیف گوشت مرغ و ماهی است. روغن شترمرغ به دلیل نفوذ پذیری به الیه های پوست در پیشگیری و درمان بسیاری از بیماری های پوستی و مشکالت مو نقش بسزایی دارد. هدف از این مقاله افزایش آگاهی عمومی درباره محصوالت شترمرغ و ترویج استفاده این محصوالت در سبد کاالیی خانوار ها می باشد. شرط حایز اهمیت در نتیجه گیری مطلوب، استفاده این محصوالت به صورت مداوم می باشد.

1- سندرم پای کمانی :
اگر طی دوران انکوباسیون، تخم حاوي جوجه به میزان کافی کاهش وزن نداشته باشد، ممکن است جوجه قادر به شکستن پوسته تخم نشده و کاهش میزان تفریخ آنها را باعث خواهد شد. به این مشکل عارضه جوجه شترمرغ هاي مرطوب (chicks ostrich wet (نیز گفته می شود. در شرایط فوق این احتمال وجود دارد که جوجه هاي مرطوب خارج شده از تخم در دو هفته اول دچار ناهنجاري در مفصل لگنی- رانی (femoral coxo (به صورت باز بودن پاها شوند.

2-در رفتگی پا-پای باز:

این عارضه در اثر ناهنجاري در مفصل لگنی-رانی روي می دهد و به صورت قرار گرفتن پاهاي جوجه به طرف خارج و عدم توانایی آن براي ایستادن بروز می کند. علت بروز این وضعیت دقیقا مشخص نیست اما عواملی مانند وضعیت نامناسب انکوباسیون و تفریخ یا لغزنده بودن کف طبقات دستگاه هچري را می توان نام برد. در این عارضه جوجه قادر به ایستادن نیست و پاها به طرف خارج بدن قرار می گیرند. براي درمان جوجه ها ي مبتلا می توان از پابندهاي نرم پلاستیکی قلاب دار به دور پا استفاده کرد

3-ریکتز-نرمی استخوان:

ریکتز یک ناهنجاري در استخوانی شدن استئوئید و بلوغ غضروف استخوان هاست که موجب خم شدن و بزرگ شدن اپی فیز استخوان و در نتیجه تورم مفصل می شود. این عارضه تغذیه اي بوده و به علت مصرف جیره غذایی نامناسب ایجاد می شود. این بیماري از جمله بیماري هاي تغذیه اي است که نه تنها به علت کمبود کلسیم و ویتامین D3 بروز می نماید بلکه در اثر کمبود فسفر یا میزان بیش از حد کلسیم در جیره غذایی نیز ایجاد می شود. البته این عوامل در صورت همراه شدن با میزان بالاي پروتئین در جیره غذایی نیز تشدید می شوند. از علایم بالینی آن می توان به تورم مفصل خرگوشی در انتهاي قسمت قدامی استخوان مچ پایی-کف پایی اشاره کرد. در این حالت پرنده کاهش رشد پیدا کرده و با پیچیدگی و لاغري استخوان هاي ساقی-مچ پایی و مچ پایی-کف پایی همراه می شود.طی بررسی نمونه هاي استخوان مچ پایی-کف پایی ضخیم شدن صفحه رشد در سر قسمت قدامی در این ناحیه دیده می شود که علت آن تجمع کندروسیت هاي بزرگ شده در این قسمت است

4-پیچش انگشتان:

ین شرایط اغلب در جوجه شترمرغ هاي با سن کمتر از 6 ماه گزارش شده است به طوري که یک یا دو انگشت اصلی به طور جانبی پیچ می خورند. دلیل این موضوع نامشخص است اما ممکن است شامل انحرافات ژنتیکی، مشکلات انکوباسیون یا بستر نامناسب که باعث ایجاد دررفتگی است، باشد. گزارش شده است که کمبود ریبوفلاوین دلیل سندرم پیچش انگشت است. این عارضه را به راحتی می توان با استفاده از کفش هاي اصلاحی درمان کرد. در این شرایط توصیه می شود ناخن کوتاه شود زیرا هنگامی که انگشت پیچ می خورد، ناخن بیش از حد رشد کرده و از بازگشت انگشت به حالت عادي جلوگیري می کند.

5-پیچ خوردگی پا:

این سندرم اغلب با ضخیم شدن و انحراف جانبی مفصل بین درشت نی مچ پایی-استخوان کف پا در جوجه شترمرغ هاي با سن کمتر از سه ماه همراه است. این انحراف می تواند طی روزهاي اندکی باعث چرخش تا 180 درجه در پا از محور دورسوپلانتار ( Dorsoplantar (شود. به طور کلی فقط یک پا به طور حاد تحت تاثیر این عارضه قرار می گیرد. دلایل گوناگونی براي این موضوع گزارش شده که شامل غلظت پایین کلسیم سرم خون، افزایـش وزن ناگهانی با مصرف یک جیره آغازین با پروتئین بالا و مشکلات ژنتیکی است. تغییر شکل دیواره سینه همراه با چولگی به یکسمت در جوجـهها هم زمان با عارضه پیچش پا گزارش شده است. علاوه براین مشاهده شده که جوجه هاي تازه تفریخ شده که دیواره سینه آن ها چولگی داشته به دلیل عدم توانایی در ایستادن صحیح ناشی از تغییرشکل سینه دچار پیچش پا شده اند. اگر میزان ابتلا به بدشکلی پا بیش از پنج درصد جمعیت جوجههاي موجود در مزرعه باشد معمولا نشان دهنده مشکلات مدیریتی است که نیاز به تصحیح دارد. مشاهدات بدست آمده از مزارع پرورش شترمرغ کانادا عوامل مشترکی را نشان می دهد که شامل رشد سریع جوجه ها بدون داشتن تحرك کافی (وزن بدن بیش از 5/4 کیلوگرم در سن 28 روزگی)، بستر سفت و محکم مانند بستر سیمانی، تراکم بالاي داخل پن ها که باعث زمین خوردن هاي متعدد شده و منجر به مصدومیت صفحات مفاصل تیبیوتارسال می شود، سوء تغذیه ناشی از مصرف جیره نامناسب و مشکلات ناشی از فشار است. جراحی به منظور تصحیح بدشکلی پا پیش از این امتحان شده ولی نتایج ضعیفی را در پی داشته است. البته درمان هاي اولیه مانند استفاده از داروهاي ضد التهاب و افزایش تحرك ممکن است در اندکی از موارد که پا کمتر از 15 درجه به سمت بیرون چرخیده است کارآمد باشد. با در نظر گرفتن قیمت هاي کنونی بازار حذف مولدینی که دچار پیچش پا شده اند بر درمان هاي هزینه بر مقدم است.

6- در رفتگی تاندون:

ین عبارت براي توصیف دررفتگی جانبی تاندون گاسترونموس(tendon gastrocnemius (از مفصل درشت نی مچ پایی- استخوان کف پا به کار می رود. این وضعیت بیشتر در پرندگانی مشاهده می شود که کمتر از 6 ماه سن دارند اما در سنین بالاتر هم مشاهده شده است. بهبود این عارضه براي پرندگان جوان به شرطی محتمل است که پوست روي برآمدگی درشت نی پاره نشده باشد. اگر پارگی رخ داد، توصیه می شود پرنده را حذف کنید. درمان با استفاده از جایگزین کردن تاندون در شیار استخوان درشت نی و نگه داشتن آن با بانداژ در هر یک از اطراف مفصل اما نه در سمت عرض جانبی آن براي جلوگیري از پارگی انجام می شود. پرندگان با سن بالاتر از 6 ماه که از عارضه دررفتگی تاندون رنج می برند معمولا به سرعت حذف می شوند زیرا بدون در نظر گرفتن پارگی پوست، بهبود آن ها غیر محتمل به نظر می رسد. لازم به ذکر است که احتمال دررفتگی تاندون آشیل از مفصل تارسومتاتارسوفالانگیل (joint phalangeal-Tarsometatarso (نیز وجود دارد. بطور معمول درمان موفقی براي این عارضه وجود ندارد مگر اینکه تشخیص در مراحل ابتدایی رخ دهد که در این مواقع بانداژ کردن پشت تاندون در موقعیت نرمال خود ممکن است مشکل را حل کند. البته بیشتر جوجه هاي درگیر به صورت غیرطبیعی می ایستند که احتمالاً باعث حالت غیرطبیعی و متعاقباً رشد غیرطبیعی ناشی از درد خواهد شد.

استافیلوکوك اورئوس

اســـتافیلوکوکوسها باکتريهایی هســـتند که در غذا یا محیط پرنده یافت میشـــوند. این باکتريها جزو پاتوژنهاي فرصــت طلب بوده و میتوانند در عفونتهاي مفاصــل، تاندونها و اســتخوان نقش مؤثري را ایفا کنند. باکتري ا ستافیلوکوکوس با شرایطی مانند تنو سینوویت، ورم مف صل باکتریایی، عفونت ا ستخوان و یا نکروز سر ا ستخوان ران در ارتباط ا ست که در این میان ا ستافیلوکوك اورئوس از نظر بالینی اهمیت خا صی دارد. وقوع عارضه فوق در شرایط خاصی مانند موارد زیر افزایش می یابد: • سطح بالاي باکتري • آسیب رسیدن به بدن و باز شدن راه ورود باکتري(مانند آسیب رسیدن به روده در اثر کوکسیدیوز یا دستگاه تنفسی در اثر برونشیت عفونی) • سرکوب سیستم ایمنی اگر یک یا چند عامل از عوامل فوق در گله وجود داشته باشد خطر ابتلاي حیوان زیادترخواهد بود.

از حدود صد سال پيش پرورش شترمرغ با هدف بهره گيري ازفررآورده هاي آن و بدليل ويژگيهاي خاص اين پرنده به ويژه در قراره آفريقرا ب رور قابرل توجهي مطرح بوده است، خصوصياتي همچون:
• مقاومت زياد در برابر شرايط اقليمي متفاوت
• ويژگيهاي خاصتغذيهاي پرنده
• كيفيت منحصر بفرد فرآورد ههاي آن مانند گوشت، چرم، پوست، روغن و . .
باعث شده تا از ابتداي دهه حاضر استقبال شراياني از سروي توليرد ردگان در شورهاي توسعه يافته و در حال توسعه جهت پرورش و تكثيرر شترمرغ در س ح انبوه و به شكل ص عتي بوجود آيد. ب وريكره در ايرن زمران وتراه م العات و فعاليتهاي گستردهاي در زمي ه پررورش، تغذيره، اصرحح نرژاد و بهداشت و بيماريهاي اين پرنده صورت پذيرفته است.شرترمرغ درشراخه مهررهداران، رده پرنردگان خرانواده شرتر مر ران و از جر شترمرغ است.
• بزرگترين پرنده موجود در روي ره زمين و فاقد قدرت پرواز بوده ه بردليل داشتن پاهاي قوي اين مبود جبران شده و قادر است با سرعت 60 يلومتر در ساعت بدود و از خود دفاع د. • شترمرغ به سره نرژاد اصرلي گرردن سرياه، گرردن قرمرز و گرردن آبري تقسريم و محصولات مهم اين پرنده به ترتيب اهميت چرم، گوشتو پر است. • شترمرغ همه چيز خوار بوده و معمولا ذاي اصرلي آن را يونجره، جرو، ذرت و
سبوستشكيل ميدهد.
• سن بلوغ ج سي در شرتر مررغ نرر 2/5 ترا 3 سراليي و مرادههرا 2 ترا 2/5 سراليي ميباشد. بيشترين گوشت قابل استفاده از لحاظ تجاري از پاهراي)ران( شرترمرغ بدست مي آيد و داراي لسترول پايين و پروتئين بالا ميباشد• شررراي آب و هرروايي و تغذيرره و تاسيسررات و شررراي بهداشتي از عوامل مهم در توليرد مثرل گلرههراي شترمرغ ميباشد.
• ارتفاع شتر مرغ 220 - 280 سرانتيمتر و ورول عمرر 40 - 50 سال است .
• ميررانيين توليررد ت ررم يررش شررتر مرررغ در فصررل توليررد )ت مگذاري( 60 تا 80 عدد ت رم و ب رور متوسر توليرد جوجه در داخل شور مرا در يرش فصرل توليرد 30 ترا 40ق عه ميباشد.
• نسبت پرنده نر به ماده جهت بدست آوردن بالاترين تعداد توليد ت م هاي ن فه دار 1 به 2 است.

الف)کمبود ویتامین D

• ویتامین D3 تنها شکلی از ویتامین D ا ست که براي طیور قابل ا ستفاده و ضروري ا ست. ویتامین D به جذب کل سیم و ف سفر از روده کمک میکند و در واقع ضروري می با شد. این ویتامین به انتقال و جذب کلسیم و فسفر از روده براي معدنی شدن غضروفها (Mineralization (و تشکیل طبیعی استخوان و شکل گیري نوك هاي محکم و پوسته آهکی تخم با مقاومت مناسب کمک میکند. نکته قابل توجه اینکه در صورت نامنا سب بودن ن سبت کل سیم به ف سفر وجود مقادیر زیاد ویتامین D در جیره غذایی اهمیت بیشتري می یابد. • در صــورتی که مقدار ویتامین D ورودي به بدن پرنده کافی نباشــد رســوب مواد معدنی یا معدنی شــدن ا ستخوان هاي پرنده ناقص صورت گرفته و نرمی و همچنین پوکی ا ستخوان به ترتیب در شترمرغ هاي جوان و بالغ به وجود میآید. در این حالت تغییر شکل استخوان بندي به ویژه در پاها به صورت سستی و تورم زانوي پا م شاهده خواهد شد. نوك و پنجه پرنده نیز مانند ا ستخوانها، نرم و انعطاف پذیر میشوند. علاوه بر این، ر شد پرنده نیز به تعویق افتاده و پر درآوري به کندي صورت میگیرد. در پرندگان بالغ نیز تولید تخم و توانایی جوجه درآوري کاهش و تولید تخم هاي با پوسته نرم افزایش مییابد

• همانگونه که ذکر شد از علایم کمبود ویتامین D می توان به شیوع عارضه نرمی استخوان اشاره کرد. در این حالت ممکن اســت کمبود این ویتامین علاوه بر کاهش رشــد باعث کجی، تحلیل اســتخوانها و یا کمانی شدن پاها شود. علاوه بر این، کمبود ویتامین D باعث کاهش کلسیمی شدن استخوانهاي نازك، شکستن آسان آنها و بر آمدگی و بزرگ شدن غضروف بین دندهاي شود.

ب) کمبود ویتامین هاي گروه B

ریبوفلاوین (ویتامین B2( کمبود ریبوفلاوین در جوجه شــترمرغ ها باعث میشــود پنجه بزرگ پا هنگام راه رفتن یا استراحت به پایین و رو به داخل پیچ خورده و تغییر حالت دهند. بعضــی از شــترمرغها ممکن اســت بدون بروز پیچش پنجه به فلج شــدیدتري دچار شــوند. اولین علایم کمبود ریبوفلاوین در شترمرغهاي جوان خم کردن سر از حالت راست و طبیعی آن و پایین انداختن بالها است. ب

یوتین (ویتامین H( ضـــعف، فلجی، پیچ خوردگی پا و لغزش تا ندون از علایم کمبود بیوتین میباشـــ ند. بیوتین و منگنز در واکنشهاي بیو شیمیایی م شابه در ساخت ا سکلت نقش دارند. کمبود بیوتین در جوجه شترمرغها علاوه بر شَلی یا پروسیس(perosis (موجب ابتلاي آنها به سندرم کلیه و کبد چرب نیز میشود.

نیاسین کمبود نیاسین در طیور نیز باعث پیچ خوردگی پاها و همچنین تورم مفصل خرگوشی میشود.

پیریدوکسین (ویتامین B6( کمبود ویتامین ب6 در برخی مواقع علاوه بر ایجاد عوارضی همچون کاهش رشد، کاهش پردرآوري و مشکلات بینایی باعث فلجی و عوارض استخوانی در پرندگان جوان و درحال رشد خواهد شد.

ج) کمبود عناصرمعدنی

منگنز (Mn( منگنز عنصر ضروري در کنترل میزان گلوکونئوژنز و همچنین در فعال سازي سیستمهاي آنزیم هاي حیاتی دخیل در شــکل گیري اســتخوان و بافتهاي پوســته تخم میباشــد. بدین ترتیب میتوان گفت که ابتلا به نواقص ا سکلتی مانند پرو سیس و نقص در کیفیت پو سته زمانی رخ میدهد که مقدار ورودي منگنز به بدن پرنده کافی نیست. لازم به ذکر است منگنز و بیوتین اثرات مشابهی در فرایندهاي شیمیایی درون بدن دارند. منگنز گاهی با منیزیم که عملکرد پایینی در تشکیل استخوان دارد اشتباه گرفته میشود. کمبود منگنز باعث بدشکلی برخی اعضاي بدن به خصوص دررفتگی تاندون هنگام پیچ خوردگیهاي استخوان و ایجاد سندروم پروسیس یا دررفتگی وترآشیل میشود. جوجه ها و شترمرغ هاي جوانی که با جیره هاي غذایی داراي کمبود منگنز تغذیه می شوند از ر شد ناکافی برخوردار بوده و به پرو سیس مبتلا میگردند. کمبود منگنز را میتوان با ر شد بیش از حد و تورم مفا صل پا تشخص داد که منجر به جا به جا شدن تاندون عضله دوقلو از کندیلهاي آن در پشت مفصل میشود و پاهابه داخل یا کناره ها کشیده می شود. در صورتی که هر دو پا مبتلا شوند، جوجه ها از بین خواهند رفت چرا که نمیتوانند به آب یا غذا دسترسی داشته باشند.

کمبود کلسیم و فسفر یا عدم تعادل نسبت آنها کل سیم و ف سفر به همراه ویتامین D3 براي معدنی شدن ا ستخوان ها ضروري ه ستند. ویتامین D و سایر عوامل مثل روي و pH محتویات دوازدهه ممکن است حتی اگر کلسیم به اندازه کافی در جیره وجود داشته با شد بر جذب کل سیم اثر بگذارند. از ن شانه هاي کمبود کل سیم و ف سفر میتوان به احتمال تغییر شکل در اعضاي بدن به خصوص نرمی استخوان یا پاهاي پرانتزي اشاره نمود.

روي (Zn( کمبود روي می تواند در اثر ناکافی بود آن در جیــــره یا افزایش غلظت کلسیم موجود در جیره غذایی پرنده باشد. بدشکلی استخوان و بزرگ شدن مفاصل (به نظر میرسد در جوجه مرغ و بوقلمون باشد اما در شترمرغ نیز دیده شده است) و ضخیم شدن پوست پاها از دیگر علایم کمبود روي است

به طور خلاصه ایجاد مشکلات پا در شترمرغ می تواند به دلایل زیر باشد: 1 -کمبود ذخایرمواد معدنی و یا ویتامین هاي بدن به خصوص ویتامین هايD وگروهB 2 -بسترهاي لغزنده یا بیش از حد سفت 3-کمبود فضاي باز و گردشگاه مورد نیاز براي پرنده 4 -عدم رعایت و توجه به نکات ایمنی در زمان جابجایی و انتقال شترمرغ ها 4 -تنش ناشی از یک محیط نامناسب یا تغییر غیر منتظره محیط 5 -جراحات ناشی از لبه هاي تیز، حصارها و غیره. البته بروز این عارضه به فصل نیز بستگی دارد زیرا موارد بروز آن در شترمرغ هاي پرورش یافته در تابستان کمتر از زمستان می باشد.